اوضاع خاورمیانه آن قدر هم خراب نیست!

هفته نامه صدا: خاورمیانه در سال ۲۰۱۴ روزهای سختی را از سر گذارند. نه تنها خشونت از لیبی تا غزه، یمن، عراق، سوریه و آنسوتر شدت گرفت، که خودنمایی بیدادگری های تکان دهنده تر، خبر از یک بیماری در حال گسترش می داد، سقوطی به سوی بربریت که نشانه ی بدی برای آینده ی منطقه است. با این حال حتی در خاورمیانه هم کم پیش می آید که همه چیز، در همه جا همزمان بد باشد. خیلی جاها اوضاع خوبی دارند و به احتمال همین طور هم باقی خواهند ماند.

درواقع، تیره روزی دیگران به کامیابی عده ای کمک می رساند. در مورد دبی این طور بوده است. با این که حاکمان امارات در خلیج فارس مدت زمان زیادی سخت تلاش کرده اند تا این دولت شهر را به جای بهتری برای کار و زندگی بدل کنند، شکست دیگر دولت های منطقه ای در موفقیت شگفت انگیز دبی بی تاثیر بوده است.

هر زمان که عربستان سعودی یا ایران مخالفان بیشتری را راهی زندان می کنند، هر زمان که هند و پاکستان بر تجارت مالیات های سنگین می بندند، هر زمان که جنگ و انقلاب در آن نزدیکی ها جوانه می زند، سرمایه و توانمندی های کارآفرینی به سوی دبی سرازیر می شوند.


تعجبی نیست که امارات به سرعت در حال پیشرفت است. قیمت املاک، که در طول بحران اقتصادی جهانی و نزدیکی دبی به ورشکستگی، راکد مانده بود، از اواسط سال ۲۰۱۱ عملا دو برابر شده است.پروژه های زیربنایی بی اندازه پرخرج مانند متروی لوکس و فرودگاه غول آسای تازه، حالا نه بلندپروازی هایی بیجا که سرمایه گذاری هایی هوشمندانه به نظر می رسند. پیش بینی می شود جمعیت ساکن دبی که در سال ۲۰۱۴ به ۲.۲ میلیون نفر رسیده است (بدون احتساب یک میلیون نفر مسافر، توریست و دیگر بازدیدکنندگان موقت) تا سال ۲۰۲۰ رشدی پنجاه درصدی داشته باشد.

به عقیده ی صندوق بین المللی پول، رشد تولید ناخالص ملی امارات در طول همین زمان به طوری میانگین ۵.۵ درصد خواهدبود. منطقی به نظر می رسد. شاید آن لحظه ی حیاتی از راه رسیده باشد، همین حالا هم تجارت منطقه تا حد زیادی به مرکز خدماتی و پایه اقتصادی دبی تکیه دارد، جایی که رشد آتی اش به جای محرک خارجی از نیروی داخلی خواهد آمد. با وجود این، سال ۲۰۱۵ می تواند یکی دیگر از این محرک ها را به ارمغان بیاورد. دبی تا مدت ها برای ایران گرفتار تحریم ها مانند بک آفیس و هایپرمارکت عمل کرده است. اگر یک توافق بلندمدت هسته ای به جمهوری اسلامی اجازه دهد که حتی به گوشه ای از امکان های نهفته ی بی اندازه اش تحقق ببخشد، سود زیادی در انتظار دبی خواهدبود.

اسرائیل دیگر مکانی ست که از جریان های منطقه ای گریزان است. اما در حالی که دبی پول و توانایی های منطقه را به خود جذب می کند، اسرائیل با دیوار کشیدن به دور خود، رونق پیدا کرده است. گذشته از جنگ های ناگوار و خشونت بار اما معمولا کوتاه دوه دهه ی گذشته (با لبنان در سال ۲۰۰۶، و با غزه در سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۴)، دولت یهود عملا پیرامونش را نادیده گرفته است؛ نقشه های آب و هوا در روزنامه های عبری از اوضاع لندن، میامی، مسکو و نیویورک خبر می دهند، اما به قاهره و بغداد کاری ندارند.

اسرائیل از زمان پیوستن اش به سازمان همکاری اقتصاد و توسعه در سال ۲۰۱۰، در بسیاری زمینه ها از بقیه ی اعضای باشگاه کشورهای ثروتمند، بهتر عمل کرده است. تولید ناخالص مالی اش برای هر شخص در سال ۲۰۱۳ با ایتالیا برابری می کرد. بعد از دهه ها تکیه بر کمک های خارجی، اسرائیل در حال حاضر دارای یک تراز تجاری سالم، به همراه سهامی نزدیک به ۸۰ میلیارد دلار در سرمایه گذاری های برون مرزی است.

عدم استقلالش در انرژی نیز دیگر چیزی مربوط به گذشته هاست؛ اسرائیل خیلی زود دست به بهره برداری ذخایر گازی فراوان برون ساحلی اش زد، که در حال حاضر بیشترین سهم در سوخت رسانی برای تولید انرژی الکتریکی را بر عهده دارند. در این میان، چرخه ی به هم پیوسته ای از رویدادها، از جمله دانشگاه های باکیفیت، حمایت های شدید دولتی و کارآفرین های پویا، نوآوری و موفقیتی پیاپی را در بخش فن آوریهای پیشرفته اش به وجود آورده است، تصمیم شرکت اینتل در سال ۲۰۱۴ برای توسعه ی بیشتر نمایندگی های ۲۰۱۴ برای توسعه بیشتر نمایندگی های تولیدی در حال حاضر عظیمش، با اضافه کردن یک کارخانه ی ۶ میلیارد دلاری ریزتراشه، شاهدی بر این مدعاست.

نمونه های کوچک تری از موفقیت، نیز در منطقه وجود دارد. قیمت های بالا نگه داشته شده ی نفت در دهه ی گذشته، به رونقی طولانی مدت برای به انجام رساندن پروژه های زیربنایی در کشورهایی مانند عربستان، قطر و الجزیره کمک رسانده است.

مراکش، به دوراز هرج و مرج، پیوسته در حال رشد است. حتی مصر، جایی که تلاطم های اخیر سرمایه گذاری ها را در آن کاهش داد، به احتمال با بازگشت ثبات دوباره به حرکت در می آید؛ شاخص های بازار سهامش که بعد از ۱۵ ماه صعود مداوم، در سپتامبر سال ۲۰۱۴ به بالاترین حد خود رسیدند، خبر از اتفاقات آینده می دهند.

اما هرچه باشد این جا خاور میانه است و هشداردادن خالی از فایده نیست. اقتصادهای وابسته به نفت احتمالا به زودی با روزهای سخت تری رو به رو خواهند شد؛ بزرگ ترینشان، عربستان سعودی است که اگر قیمت هر بشکه نفت زیر ۸۴ دلار باقی بماند، شاید مجبور شود بودجه اش را کاهش دهد.

و اگر طمع ورزی، دوباره چشم دولت مردان را به روی قضاوت درست در دبی ببندد و آن ها نتوانند به نگرانی هایی مانند سیستم قضایی خشن و خودسر رسیدگی کنند، شاید بادکنک موفقیت فعلی دبی هم مانند قبلی بترکد و اسرائیل هم باید دست از خودبینی بردارد. آشوبی که احاطه اش کرده، باعث شده فشارها برای رسیدگی به مشکل بزرگی که در خانه دارد سال ها به تاخیر بیافتد؛ شش میلیون یهودی راضی نمی توانند تا ابد بر تعداد برابر، یا شاید اکنون بیشتری از فلسطینی های ناراضی حکومت کنند.