صرع چیست؟

مجله دنیای سلامت: تشنج به اختلال عملکرد فیزیولوژیک قشر مغز گفته می شود که در آن تخلیه الکتریکی غیرطبیعی و همزمان دسته ای از سلول های مغزی به طور موقت و گذرا ایجاد می شود.

باید بدانیم که اگر این وضعیت تنها یک بار ایجاد شود یا اینکه در زمینه بیماری دیگری مانند کمبود کلسیم یا کاهش قند خون و... باشد، تشخیص صرع داده نمی شود، بلکه زمانی به آن «صرع» یا «epilepsy» گفته می شود که این وضعیت تکرارشونده باشد. پس درواقع صرع یک بیماری مزمن است که در آن حمله های تشنج به شکل یا اشکال خاصی هرازچندگاه به صورت غیرمنتظره، ایجاد می شود.

صرع انواع مختلفی دارد که برحسب چگونگی خصوصیات آن از لحاظ بالینی و یا الکتروفیزیولوژیک- که در نوار مغزی نشان داده می شود- طبقه بندی می شود.


انواع صرع

به طور کلی صرع به دو دسته طبقه بندی می شود که در هر دسته انواعی از صرع گنجانیده می شوند.

۱- منتشر
• تونیک کلونیک
• ابسانس
• میوکلونیک
• آتونیک
• تونیک

علت گنجانیدن انواع بالا در دسته صرع های منتشر این است که با وجود علائم بالینی متفاوت، وجه مشترک آنها تخلیه الکتریکی غیرطبیعی از کل قشر مغز در حین حمله است و به این دلیل منتظر یا کلی خوانده می شوند که اغلب در این نوع صر ع ها هوشیاری فرد مختل می شود.

2- موضعی

• سرع موضعی ساده
• صرع موضعی مرکب
• صرع موضعی منتشر ثانویه

در دسته صرع های موضعی انواع بسیاری متنوع و زیادی وجود دارد که همان طور که از نام آنها بر می آید تخلیه الکتریکی غیرطبیعی از یک قسمت خاصی از قشر مغز است و برحسب این که آن قسمت از قشر مغز چه عملکردی داشته باشد؛ علائم بالینی نیز در همان ارتباط خواهدبود.

برای مثال اگر تخلیه الکتریکی غیرطبیعی از قشر حرکتی نیمکره راست مغز باشد، حمله تشنج به شکل حرکات انقباضی ریتمیک به دلیل اینکه حرکت سمت چپ بدن تحت کنترل نیمکره راست مغز است، در نیمه چپ بدن فرد خواهدبود یا اگر تخلیه الکتریکی غیرطبیعی مربوط به قشر بینائی مغز باشد، علائم بالینی به شکل اختلالات بینایی در فرد ظاهر می شود که در این نوع صرع ها به دلیل اینکه تنها قسمتی از مغز اختلال عملکرد پیدا می کند، بیماری هوشیاری خود را از دست نمی دهد.

اما در نوع خاصی از صرع موضعی، که صرع موضعی مرکب (Complex partial) خوانده می شود، هوشیاری نیز اختلال پیدا می کند و در آن فرد، علائم پیچیده خاصی به نام اتوماتیسم را از خود نشان می دهد.

شیوع صرع

شیوع صرع در جوامع مختلف بین 0.5 تا 0.3 درصد جمعیت آن جامعه گزارش شده است. صرع در کودکان و کهنسالان بیشتر است و در زنان و مردان تقریبا به یک نسبت دیده می شود.

علت های صرع

در حدود دوسم موارد یا علت خاصی برای صرع پیدا نمی شود که به آن ایدیوپاتیک می گویند و یا به دلیل ژنتیک بروز پیدا می کنند اما در بقیه موارد، به ترتیب علت های زیر مطرح هستند:

• علت های عروقی (سکته های مغزی، عروق غیرطبیعی و...)
• ناهنجاری های مادرزادی مغز
• ناهنجاری های کروموزومی و عقب ماندگی های ذهنی
• بیماری های تحلیل برنده یا دژنرانسیو مغزی مانند آلزایمر
• تورموهای مغزی
• عفونت های مغزی
• ضربه به سر
• تب و تشنج در کودکان
• عوارض دارویی و مسمومیت ها

اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف شیوع، متفاوت است. مثلا در سنین کودکی، علت های ایدیوپاتیک (ژنتیک)، مادرزادی و عفونت ها بسیار شایع تر از علت های عروقی مغز هستند. در صورتی که در کهنسالی شایع ترین علت صرع، علت های عروقی (سکته مغزی)، تومورها و سپس بیماری های تحلیل برنده مغزی هستند.


علت های تشدید تشنج در افراد مبتلا

• عدم رعایت بهداشت خواب (کم خوابی، بی خوابی، پرخوابی)
• عدم رعایت بهداشت تغذیه (گرسنگی، کم خوری، پرخوری)
• عدم رعایت بهداشت روانی (استرس، خشم، هیجان)
• عدم رعایت بهداشت جسمی (خستگی مفرط، کم آبی، بیماری ها مانند تب، سرماخوردگی و...)
• عدم رعایت بهداشت محیط (نور غیرعادی یا زیاد، صدای زیاد و...)
• استفاده از مواد مخدر یا محرک

درمان صرع

همان گونه که از علت های صرع بر می آید، در علت های زمینه ای صرع، درصد قابل توجهی از موارد صرع را می توان با روش های درمانی زیر درمان کرد:

1- دارو درمانی
۲- جراحی
3- استفاده از VNS
۴- رژیم درمانی

درمان صرع

نحوه برخورد با بیمار حین تشنج:

وقتی با بیمار حین حمله تشنج مواجه می شوید، نکته های زیر را به خاطر بسپارید:

• خونسردی خود را حفظ و زمان تشنج را اندازه گیری کنید و از شلوغ شدن اطراف بیمار نیز جلوگیری کنید.

• بهتر است بیمار در حین تشنج به پهلوی چپ خوابانیده شود و زیر سر وی بالشت یا جسم نرمی قرار گیرد.

• تمام وسایل خطرناک همانند میز و صندلی را از اطراف وی دور کرده و یقه و کراوات او را آزاد کنید.

• هیچ چیزی حتی هر نوع دارویی را به بیمار نخورانید.

• هیچ چیزی بین دندان های بیمار قرار ندهید.

• سعی در متوقف کردن تشنج نداشته باشید و تا زمان اتمام تشنج در کنار فرد بمانید.

• وقتی فرد هوشیاری خود را به دست آورد به وی اطمینان خاطر دهید.

• اگر تشنج بیشتر از پنج دقیقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.