وقتی تلویزیون ایران از ماهواره تقلید می کند

روزنامه هفت صبح: فراگیر شدن استقبال از سریال های ترکیه ای ماهواره باعث شده تا تولیدکنندگان «رالی ایرانی» تصمیم بگیرند برای فصل دوم آن از محبوبیت بازیگران ترکیه ای نزد مخاطبان برای فروش بیشتر این اثر استفاده کنند.

روز گذشته مجری طرح «رالی ایرانی» به مهر گفته برای سری جدید دارند با دو بازیگر ترکیه ای مذاکره می کنند؛ دو بازیگر مرد و دو بازیگر زن شناخته شده. این بازیگران قرار است کنار دو بازیگر ایرانی قرار بگیرند و رقابت کنند.

جالب اینجاست که قصد دارند بخشی از این مسابقه را در کشور ترکیه فیلمبرداری کنند.

این اولین باری نیست که تولیدکنندگان ایرانی روی موج توجه مخاطبان به برنامه های شبکه های ماهواره ای سوار می شوند و سعی می کنند با دست گذاشتن روی آنها، محبوبیت به دست بیاورند.

این اواخر بارها و بارها با چنین پدیده هایی روبرو بوده ایم. از الگوبرداری برای ساخت مسابقات سرگرم کننده گرفته تا تاثیرپذیری از شیوه خبرگویی آن شبکه ها و ساخت سریال هایی مشابه آنها.

به بهانه استفاده «رالی ایرانی» از بازیگران مطرح ترکیه ای، در این پرونده مروری داریم بر برنامه هایی که سال های اخیر روی موج موفقیت برنامه های ماهواره ای سوار شده اند.

شام ایرانی


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ رقابت چهار شرکت کننده سر میز غذا، رد و بدل شدن امتیازات در چهار شب و اعلام برنده نهایی، اتفاقی بود که سالیان سال در برنامه «بفرمایید شام» سراسر دنیا تکرار می شد اما پخش این برنامه در شبکه تازه تاسیس ماهواره ای چهار سال قبل نقطه شروع موجی عجیب در ایران شد.

* موارد تقلید: مدتی بعد از فراگیر شدن این موج، بیژن بیرنگ به فکر ساخت نسخه ایرلانی آن افتاد. البته از آنجایی که بعید می دانست بتواند در تلویزیون چنین اقدامی انجام دهد، از همان ابتدا اعلام کرد که «بفرمایید شام ایرانی» را در شبکه نمایش خانگی و با بازیگران کلید می زند.

بیرنگ مشابه نسخه پش شده از آن شبکه ماهواره ای، خودش پشت دوربین قرار گرفت و شروع به گفتن نریشن های بامزه طبخ غذا و سایر مراحل هم مو به مو اجرا شدند. تنها وجه تمایز این برنامه با نسخه ماهواره ای این بود که بازیگران به جای امتیاز، پول داخل قلک می ریختند و به جای ماشین، در یکی از اتاق های خانه میزبان راجع به دستپختش با دوربین حرف می زدند.

* واکنش ها: از همان زمانی که اعلام شد بیرنگ می خواهد «بفرمایید شم ایرانی» بسازد، اعتراض ها شروع شد. به دنبال این اعتراض ها، ارشاد تا مدت ها از صدور مجوز برای آن ممانعت می کرد تا اینکه نهایتا با شرط تغییر نام آن به «شام ایرانی» موافقت کرد. زمان توزیع سری دوم و بخش بازیگران زن، مجددا ارشاد برای دادن مجوز تردید داشت.

شب به یادماندنی


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ «شما هم دعوتید»؛ این نام یک برنامه است که زمستان سال ۹۰ روی آنتن یکی از شبکه های ماهواره ای رفت. این شبکه از عروس و دامادهای ایرانی می خواست فیلم های عروسی شان را بفرستند تا بعد از پخش ۱۰۰۰ یورو به عنوان کادو دریافت کنند. دو سال بعد شبکه تهران سراغ ساخت برنامه ای مشابه با عنوان «شب به یادماندنی» با اجرای بهمن هاشمی رفت.

* موارد تقلید: مهمترین وجه شباهت برنامه داخلی با برنامه ماهواره به هدف سازندگان برمی گشت و آن اشتراک بینندگان در شادی یک زوج، چگونگی آشنایی آنها، انتظاراتشان از یکدیگر و مواردی از این دست بود.

در برنامه ماهواره فیلم عروسی زوج های جوان داخل ایران به همراه گفتگو با عروس، داماد و خانواده هایشان به نمایش درمی آمد. چند روز بعد هم خاطرات روز عروسی و اتفاقات پیش آمده مرور می شد. در برنامه شبه پنج دقیقا همین اتفاقات رخ می داد منتهی با رعایت موارد عرفی تلویزیون ما. بعد از چند روز هم مجری سراغ زوجین می رفت و نظرشان را درباره عروسی جویا می شد؛ آنها هم از همه تشکر می کردند.

* واکنش ها: برنامه «شب به یادماندنی» خیلی زود با انتقاد برخی رسانه ها از جمله روزنامه جوان و خبرگزاری ایسنا مواجه شد. منتقدان اعتقاد داشتند نفس عمل یعنی پخش بخش هایی از فیلم عروسی بد است؛ برخی دیگر اما به خاطر تقلید و کپی نعل به نعل، تلویزیون را مورد انتقاد قرار دادند. با اینحال «شب به یادماندنی» چندان مورد استقبال قرار نگرفت و موج ایجاد نکرد.

آقای صدا، آقای گزارشگر، ستاره بیست و جادوی صدا


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ با فراگیر شدن موج تولید برنامه آکادمی موسیقی یکی از شبکه های ماهواره ای و رسیدن آن به دور دوم و سوم، تولیدکنندگان ایرانی هم تصمیم گرفتند پای رقابت های اینچنینی را به تلویزیونباز کنند.

اول از همه خبر تولید برنامه ای با نام «آقای صدا» به میان آمد؛ مسابقه ای برای انتخاب بهترین خواننده ها. حتی صحبت هایی راجع به اینکه امین حیایی هم قرار است در آن حضو رداشته باشد شنیده شد.

این برنامه اما به جایی نرسید تا برنامه ای با همین فرمت به اسم «آقای گزارشگر» به میدان آمد و سپس «ستاره بیست» ساخته شده و حالا شبکه سه هم قصد دارد «جادوی صدا» را در همین فرمت بسازد.

* موارد تقلید: امتحان اولیه از میان صدها شرکت کننده و انتخاب چند نفر برای ورود به مسابقه، انتخاب هیات داوران و نشست آنها پشت میزی مشرف به محل مسابقه، عینا از روی همان برنامه مورد نظر الگوبرداری شده شرکت کننده ها درست مثل همان برنامه، طبق درخواست داورا، اجرا می کنند و داوران یکی یکی راجع به وضعیت شرکت کننده و توانایی ها و مشکلاتش حرف می زنند.

یکی دیگر از موارد کپی برداری شده، استفاده از آیتم «صدای غایب» است. درست مثل آ« برنامه آکادمی موسیقی که شرکت کنندگانی خارج از برنامه، صداها و تصویرشان را برای شرکت در مسابقه می فرستاند در «آقای گزارشگر» هم چنین اتفاقی می افتد.

* واکنش ها: تا به حال واکنش خاصی نسبت به این الگوبرداری ها انجام نشده و با استقبال خوبی هم از سوی مردم روبرو شده.

سریال همه چیز آنجاست


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ با بالا رفتن تب تند محبوبیت سریال های ترکیه ای ماهواره و گرایش مخاطبان به سمت و سوی این سریال های طولانی، سطحی و پرحاشیه، بعضی کارگردان ها گمان کردند اگر تلویزیون خوراکی شبیه آنها در اختیار مخاطبان ایرانی بگذارد طبیعتا می تواند توجه بخش مهمی از آنها را برگرداند.

* موارد تقلید: «همه چیز آنجاست» تمام نکاتی که سریال های ترکیه برای جذب مخاطب استفاده می کنند را داشت؛ از عشق و خیانت گرفته تا کلاهبرداری و اعتیاد و دعواهای عروس و مادرشوهری.

مجموعه ای بود پر از شخصیت های کمرنگ و پر رنگ که هر کدام از آنها قصه ای مخصوص به خود داشتند و در هر قصه از یکی از عوامل جذابیت سریال های ترکی استفاده کرده بودند.

این مسئله را اتفاقا خود شاه حسینی هم قبول داشت. در گفتگویی که زمان پخش سریال انجام داد، مسئله این الگوبرداری را کاملا قبول کرد و گفت که قصد داشته خوراکی را برای مردم تامین کند که ماهواره ها به فکر ارائه آن هستند تا بلکه آنها را دوباره به تلویزیون برگرداند.

* واکنش ها: در شرایطی که تلویزیون بخش مهمی از مخاطبانش را از دست داده بود، پخش این سریال باعث شد تا این رسانه مجددا رونق بگیرد. استقبال از «همه چیز آنجاست» تا حدی بالا بود که از اواسط پخش آن، از شاه حسینی خواستند تعداد قسمت ها را بالا ببرد و به ۶۰ قسمت برساند. شاید اگر سلیقه مردم به واسطه تماشای سریال های ترکیه ای پایین نیامده بود، این سریال نمی توانست به این حد مخاطب جذب کند.

بخش های مختلف خبری


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ پخش خبر در تلویزیون ما خیلی سال طول کشید تا از حالت خشک و رسمی خارج شود؛ این اتفاق زمانی رخ داد که یک شبکه ماهواره ای جدید راه افتاد و دست به نوآوری زد. این شیوه به مذاق برخی مخاطبان داخلی خوش آمد و باعث شد مسئولان وقت صدا و سیما برای تغییر و تحول بخش های مختلف خبری، آستین بالا بزنند.

* موارد تقلید: این تاثیرپذیری از گرافیک شروع شده، الان سر و شکل بخش های خبری شیک تر از قبل است و گویندگان هم سعی می کنند شادتر و صمیمی تر باشند.

بین خبرها موزیک مخصوص پخش می شود و همین باعث شده خبر از حالت یکنواختی بیرون بیاید. ارتباط با کارشناسان دیگر اتفاقی است که به ویژه در شبکه خبر رخ می دهد و یک موضوع با چند کارشناس آنالیز می شود.

در این میان مجله خبری ساعت ۱۹ شبکه یک با گل کردن اتاق خبر یک شبکه تازه تاسیس، دچار تحولی اساسی شد. به وضوح می شد تقلید را در این بخش خبری دید و گویا اصلا سازندگان آن را برای مقابله با آن یکی راه انداخته اند! به این ترتیب یک نفر به عنوان مجری اصلی از خبرنگاران حوزه های مختلف می خواهد توضیح دهند برای امروز چه آماده کرده اند.

* واکنش ها: اگرچه این تحول تحت تاثیر یک رقیب بوده اما نتیجه آن که الان گرافیک برنامه، فونت های مورد استفاده، لحن و بیان اخبار و ... بیشتر به مذاق بیننده خوش می آید. در این میان نوک انتقادات بیش از همه متوجه مجله خبری ساعت ۱۹ شبکه یک است که تقلید بیش از حد و نعل به نعل باعث شده آن را پس بزنند و موجی ایجاد نکند.

هاونگ، حرف حساب برنامه خانواده، عینک آفتابی و ...


* از چه برنامه ای تقلید کرد؟ بازار درخواست از مردم برای فرستادن عکس و کلیپ از چند سال قبل خوراک شبکه های مختلف ماهواره ای بود. این شبکه ها با این شیوه تلاش می کردندتا مخاطبان را خیلی بیشتر به سمت خودشان جلب کنند. فرقی هم نمی کرد چه شیوه ای باشد. یک شبکه مخصوص موسیقی از مخاطبان می خواست هر جا و در هر جمعی که قرار می گیرند از خودشان فیلم بگیرند و بفرستند، یکی دیگر از خواننده ها برای آهنگ جدیدش از مردم خواست تا آن را اجرا کنند یا شبکه ای تازه تاسیس از مردم می خواست کنار خانواده هایشان عکس و فیلم بفرستند و برایشان ارسال کنند.

* موارد تقلید: همزمان با تاسیس شبکه نسیم، تب تقلید از این برنامه ها هم بالا گرفت. برنامه های «هاونگ»، «آبرنگ»، «عینک آفتابی» و ... مدام فراخوان می دادند که مردم از لحظات جذاب شان عکاسی کنند یا از بچه هایشان فیلم بگیرند تا آنها در برنامه شان نمایش دهند.

حتی رامبد جوان هم ابتدای امر در «خندوانه» قصد داشت چنین مسئله ای را باب کند که مدتی بعد پشیمان شد. این تب تند کم کم به شبکه های دیگر هم رسید و مثلا شبکه یک در برنامه «حرف حساب» از مردم می خواست تا از شغل پدرشان عکاسی کنند.

* واکنش ها: استقبال مردم از این شیوه و فرستادن عکس هایشان برای نمایش از تلویزیون بسیار بالا رفت. مردم دوست داشتند فقط عکس هایشان از تلویزیون پخش شود.