اگر من «نابارور» باشم...!
يك سال است براي بارداري تلاش مي‌كنيد و هنوز موفق نشده‌ايد؟ آیا معناي اين اتفاق اين است كه هرگز قرار نيست مادر شويد؟
مجله سیب سبز - ستاره محمد : اگر سري به مراكز ناباروري بزنيد، چهره‌هاي خسته و نگراني را مي‌بينيد كه حاضرند به هر قيمتي «مادر» خطاب شوند؛ از زناني كه هنوز بارداري را تجربه نكرده‌اند گرفته تا باردارهاي نگراني كه مي‌ترسند اين بار هم مثل دفعه‌هاي قبل جنين‌شان را از دست بدهند. گرچه هر دو گروه خود را «نابارور» مي‌دانند و نگران اين هستند كه هرگز به جمع مادرها وارد نشوند اما دكتر ابوطالب صارمي، متخصص زنان، زايمان و نازايي معتقد است امروزه ناباروري ديگر مثل قبل معنا ندارد.
از نظر او با پيشرفت علم و به ميان آمدن روش‌هاي جديد درماني از جمله رحم اجاره‌اي، جنين اهدايي، تخمك اهدايي و. . . حتي زوج‌هاي نابارور هم مي‌توانند صاحب فرزند شوند. اگر شما هم هر ماه منتظر معجزه‌‌اي در رحم‌تان هستيد، اين مطلب را بخوانيد. رئيس بيمارستان صارم به شما مي‌گويد چه اميدهاي تازه‌اي پيش روي‌تان قرار دارد.
تشخيص ناباروري قبل از ازدواج!
صاحب فرزند شدن براي بسياري از افراد از انگيزه‌هاي اصلي به شمار مي‌رود كه آنها را پاي سفره عقد مي‌نشاند اما با اين وجود اغلب خانواده‌ها هرگز قبل از ازدواج فرزندان‌شان به اين فكر نمي‌افتند كه ممكن است او توانايي باردار شدن يا بارور كردن را نداشته باشد اما هميشه اين خوش‌بيني، واقعيت را رقم نمي‌زند. بنابراين توصيه مي‌شود حتما قبل از ازدواج، تست‌هاي لازم را انجام دهيد تا اگر مشكلي وجود دارد با اطلاع از آن، ازدواج كنيد. به اين ترتيب جوانان بعد از ازدواج با يك معضل بزرگ روبه‌رو نمي‌شوند و چه بسا كه با اطلاع از اين مشكلات شايد اصلا وصلتي صورت نگيرد.
كافي است چند آزمايش دهيد
خيلي وقت‌ها پيش آمده است كه دختر خانمي ازدواج كرده و بعد متوجه شده اصلا رحم ندارد يا براي مثال دختر به ۱۸ سالگي رسيده اما هنوز عادت ماهانه نشده است و خانواده‌اش به اين اميد هستند كه بالاخره يك روزي عادت ماهانه مي‌شود. به اين ترتيب فرد ازدواج مي‌كند و بعد تازه متوجه مي‌شود تخمدانش كار نمي‌كند درحالي كه تمام اين مسائل را مي‌توان با انجام آزمايش و سونوگرافي قبل از ازدواج تشخيص داد.
در مورد آقايان هم مساله به همين صورت است؛ براي مثال ممكن است داماد ريش و هيكل مردانه و شغل خوب داشته باشد اما بعد از يك سال ناباروري آزمايش مي‌دهد و متوجه مي‌شود اصلا نطفه ندارد؛ در حالي كه مي‌توانست اين موضوع را قبل از ازدواج با انجام آزمايش نمونه اسپرم تشخيص دهد. حال اگر دخترخانمي رحم و تخمدان‌هاي طبيعي داشته باشد، معمولا مي‌گوييم از لحاظ توليد مثل مشكلي ندارد. فقط مسائل فرعي مثل تنظيم هورمون‌ها يا مشكلات ضعف نطفه در شوهر باقي مي‌ماند كه آنها نيز قابل درمان هستند.
فقط گروه خوني مهم نيست!
با تشخيص مشكلات باروري قبل از ازدواج مي‌توان جلوي خيلي از طلاق‌هاي آينده و اختلاف‌هاي خانوادگي را گرفت. اگر خانواده را به عنوان يك واحد از جامعه در نظر بگيريد عملا با اين اقدامات مي‌توان از آسيب‌هاي جامعه جلوگيري كرد. اين پيشنهاد را من تا به حال چندين‌بار در تلويزيون و مطبوعات عنوان كرده‌ام؛ همان‌طور كه قبل از ازدواج گروه خوني تعيين مي‌شود و فرد از لحاظ سفليس، عفونت‌هاي مقاربتي، تالاسمي و. . . بررسي مي‌شود بايد براي آقایان آزمايش نطفه و براي خانم‌ها سونوگرافي و آزمايش هورموني نيز انجام شود. اين آزمايش‌ها قبل از ازدواج هنوز به صورت يك قانون درنيامده‌اند اما مردم بايد آنها را نهادينه و فرهنگ‌سازي كنند.
ديگر هيچ‌كس نابارور نيست
فرض كنيد دختر و پسري با اطلاع قبلي يا بي‌خبر از مشكلات باروري با يكديگر ازدواج كرده و در اين زمينه دچار معضل مي‌شوند. اين زوج اگر عيب خاص و قابل مشاهده‌اي نداشته باشند بايد يك سال از تلاش براي بچه‌دار شدن‌شان بگذرد و بعد بررسي را آغاز كنند. با اين حال باز هم كلمه نابارور و نازا براي اين افراد به كار نمي‌رود. نازا كسي است كه زايش ندارد و نابارور كسي است كه باردار نمي‌شود.
از طرفي اصطلاح ناباروري بايد براي يك زوج به كار رود و نه يك فرد به تنهايي. لازم به ذكر است كه با مراكز تخصصي و تمهيدات تكنولوژيك موجود در ايران از جمله رحم اجاره‌اي، جنين اهدايي، تخمك اهدايي و. . . ديگر معضلي به نام ناباروري و نازايي نداريم. به عبارتي براي هر مشكلي راه‌حلي وجود دارد.
همه آزمايش‌ها را با هم انجام ندهيد
نازايي علمي است كه مرحله به مرحله به تشخيص بيماري مي‌پردازد بنابراين نمي‌توان همه آزمايش‌ها را يك‌جا براي بيمار درخواست كرد زيرا هم هزينه بالا مي‌رود و هم زمان بيشتري گرفته مي‌شود. براي مثال ممكن است مشكل بيمار تنها با يك آزمايش در مرحله اول و دوم حل شود.
شايد هم در مراحل بعدي به آزمايش‌های اختصاصي ژنتيك مثل بررسي DNA اسپرم و بررسي ژنوم تخمك احتياج پيدا كند كه هزينه بالاتري هم دارد. البته همان‌طور كه ذكر شد اين آزمايش‌ها تنها در مراحل آخر بررسي، تجويز مي‌شوند و شايد تنها يك درصد از بيماران به آنها نياز داشته باشند. همچنين در بررسي‌ها ممكن است مشخص شود مرد نطفه ندارد يا نطفه‌اش ضعيف است.
در اين صورت بايد آزمايش هورموني، سونوگرافي بيضه يا حتي بيوپسي از بيضه درخواست شود يا شايد فرد مبتلا به واريكوسل باشد و جراحي لازم داشته باشد يا اصلا بيضه‌هايش از كار افتاده باشند كه در اين صورت بايد جنين اهدايي را در نظر گرفت. هزينه آزمايش‌ها نيز به نوع آنها بستگي دارد و مي‌تواند از چند هزار تومان تا چندين ميليون تومان باشد. خوشبختانه بيمه هزينه اغلب آزمايش‌ها را تحت پوشش قرار داده است و بيمار هزينه زيادي را متحمل نمي‌شود.
شايد مقصر شغل‌تان باشد!
گاهي اوقات شغل مردان باعث مي‌شود نطفه‌شان كم شود يا شكل آنها تغيير كند؛ براي مثال مرداني كه با مواد شيميايي سر و كار دارند، افرادي كه راننده هستند، كساني كه در محيط‌هاي گرم كار مي‌كنند يا مرتب از استخر آب گرم، سونا و جكوزي استفاده مي‌كنند، ممكن است به نطفه‌شان آسيب بزنند. همچنين بعضي آقايان به‌طور ژنتيك مشكل و ضعف در نطفه دارند كه در اين صورت زوج بايد به مراكز نازايي مراجعه كنند و IVF انجام دهند.
بعد از يك سال هنوز بچه‌دار نشده‌ايد؟
اگر بعد از يك سال تلاش براي بچه‌دار شدن، زن و شوهر موفق نشوند بايد به پزشك مراجعه كنند. پزشك در جلسه اول از شوهر آزمايش اسپرم درخواست مي‌كند و از خانم در مورد وضع قاعدگي‌اش مي‌پرسد و با سونوگرافي، تخمدان و رحمش را بررسي مي‌كند. همچنين آزمايش هورموني تجويز مي‌كند تا عملكرد تخمدان‌ها را بررسي كند يا اينكه ممكن است تست بعد از نزديكي بگيرد تا عملكرد اسپرم را در موكوس دهانه رحم بررسي كند.
علاوه بر اينها ممكن است به مشاوره ژنتيك، روانشناسي، اورولوژي و... هم نياز باشد. بر اين اساس تشخيص اوليه داده مي‌شود و درمان طبي يا جراحي تجويز مي‌شود. در آخر هم اگر لازم بود زوج به مراكز IVF ارجاع داده مي‌شود. در هر صورت بايد بدانيد اين مشكلات همگي قابل حل هستند و لازم نيست افراد مستقيما به مراكز ناباروري مراجعه كنند. درواقع تنها ۱۰ درصد از زوج‌ها ممكن است به اين مراكز نياز داشته باشند و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از اين مشكلات در همان مرحله مطب قابل درمان هستند.
ناباروري در آقايان چه علت‌هايي دارد؟
بعضي آقايان ممكن است اصلا اسپرم نداشته باشند كه دليل آن مي‌تواند انسداد در مجراي نطفه‌بر باشد. بعضي‌ها هم به‌طور مادرزادي فاقد مجراي نطفه‌بر هستند. گاهي اوقات نيز عفونت‌ها، ضربه‌ها يا تصادفات شديد باعث انسداد در مجرا مي‌شوند كه در اين صورت مي‌توان از داخل بيضه و مجرا، اسپرم استخراج كرد.
تنها زماني نمي‌توانيم به مردها كمك كنيم كه اصلا بيضه نطفه سازي نداشته باشد. براي مثال بعضي از افرادي كه در سن بلوغ دچار بيماري اوريون مي‌شوند در آينده به اين مشكل برمي‌خورند بنابراين بايد حتما براي پسربچه‌ها واكسن اوريون زده شود. البته تاثير سلول‌هاي بنيادي در رفع اين مشكل در دست تحقيق است اما هنوز به صورت كاربردي درنيامده است و مي‌توان جنين اهدايي را به اين افراد پيشنهاد كرد.
راه‌هاي رفع نازايي در خانم‌ها
بعضي دخترخانم‌ها در ناحيه رحم مشكل دارند يا رحم‌شان را به دليل فيبرم و. . . خارج كرده‌اند اما تخمدان‌هاي‌شان خوب كار مي‌كند. به اين افراد مي‌توان رحم اجاره‌اي يا رحم موقت را پيشنهاد داد. به اين ترتيب كه تخمك از خود فرد و نطفه از شوهرش گرفته مي‌شود سپس جنين تشكيل مي‌شود و در رحم خانم ديگري قرار داده مي‌شود. بعضي خانم‌ها نيز ممكن است به دليل سرطان، شيمي‌درماني و اشعه‌درماني، تخمدان‌هاي‌شان از كار افتاده باشد.
در اين افراد مي‌توان قبل از شروع شيمي‌درماني از تخمدان‌ها بيوپسي گرفت و آن را ذخيره كرد سپس با اتمام درمان سرطان مي‌توان آن بخش را دوباره به سر جاي اول بخيه زد تا خانم بتواند بچه‌دار شود.
تنبلي تخمدان درمان‌پذير است
تنبلي تخمدان به اين معني نيست كه تخمدان از كار افتاده باشد بلكه اين اصطلاح معمولا براي تخمدان‌هاي پلي‌كيستيك به كار مي‌رود. كساني كه به اين بيماري مبتلا هستند معمولا دير به دير و هر دو ماه يك‌بار قاعده مي‌شوند. درواقع تخمك‌گذاري در اين افراد دچار اختلال است.
به‌طور كلي حدود ۲۰ درصد از اختلالات تخمك‌گذاري مربوط به تنبلي تخمدان مي‌شود. اين حالت مي‌تواند ارثي باشد يا بر اثر نوع تغذيه، سبك زندگي غلط يا مقاومت به انسولين ايجاد شود. گاهي اوقات هم پيش مي‌آيد كه خانم رحم و تخمدان دارد اما به دلايلي لوله‌هايش مشكل پيدا كرده‌اند. خوشبختانه درمان‌هاي طبي و جراحي براي اين مشكلات وجود دارد و در صورت لزوم مي‌توان از IVF هم استفاده كرد.
اگر قاعدگي‌تان منظم اما دردناك است. . .
امروزه بيماري آندومتريوز در كشور ما بسيار زياد شده است. در این بیماری بافت رحم در جایی به غیر از جدار داخلی رحم کاشته می‌شود.۳۰ سال پيش شايد هفته‌اي يك مورد از اين بيماري را مي‌ديديم اما الان هر روز چند مورد از آن را داريم. اين بيماري مي‌تواند بر اثر عوامل محيطي و تغذيه‌اي ايجاد شود و به اصطلاح بيماري تحصيل‌كرده‌ها ناميده مي‌شود زيرا دختراني كه به دنبال تحصيل هستند و استرس‌شان زياد است بيشتر به آن مبتلا مي‌شوند.
با اين حال علت واقعي آن هنوز مشخص نشده است. در كل هر خانمي كه قاعدگي منظم اما دردناك دارد و مجبور است آمپول مسكن بزند، اين بيماري برايش متصور است بنابراين بايد حتما در مورد آن با پزشك خود مشورت كند زيرا مي‌تواند باعث ناباروري شود.
IVF چگونه انجام مي‌شود؟
اگر درمان‌هاي اوليه براي رفع مشكل ناباروري موثر نباشد، بيمار به مراكز نازايي ارجاع داده مي‌شود. در اين مراكز ابتدا از زوجين آزمايش‌هايي در رابطه با HIV، هپاتيت و ديگر بيماري‌هاي عفوني گرفته مي‌شود. درواقع نوزادي كه از طريق IVF متولد مي‌شود «Golden Baby» يا بچه طلايي نام دارد بنابراين خيلي مهم است كه شرايط براي ايجاد جنين به خوبي بررسي شود.
بعد از آن هم خانم بايد روز دوم يا قبل از قاعدگي مراجعه كند و هر یک يا دو روز در ميان سونوگرافي انجام دهد تا رشد فوليكول‌هاي حاوي تخمك در تخمدان‌ها بررسي شود. زماني كه تخمك به حد بلوغ برسد و اندازه آن حدود ۱۸ تا ۲۰ ميلي‌متر شود، آمپول ديگري به نام HCG به خانم تزريق مي‌شود و ۳۶ ساعت بعد فرد به اتاق عمل مي‌رود سپس از طريق سونوگرافي، تخمك‌ها از تخمدان گرفته مي‌شوند و بعد در آزمايشگاه با سيستم بسيار پيچيده‌اي براي IVF يا تلقيح اسپرم آماده مي‌شود.
به اين صورت كه يك اسپرم از طريق ميكرواينجكشن به تخمك تزريق مي‌شود و سه روز بعد جنين اوليه هشت سلولي از طريق واژن به رحم منتقل مي‌شود. در اين شرايط معمولا بين دو تا چهار جنين را بيشتر منتقل نمي‌كنيم. درواقع اين موضوع به سن خانم بستگي دارد و هرچه سن بالاتر باشد، جنين بيشتري بايد منتقل شود.
درمان ناباروري چقدر هزينه دارد؟
هزينه ويزيت يك متخصص زنان براساس تعرفه نظام پزشكي مشخص مي‌شود. هزينه داروها و آزمايش‌ها نيز به نوع آنها و پوشش بيمه بستگي دارد. بيوپسي از بيضه و تخمدان هم هزينه‌هاي خاص خود را دارد كه البته خيلي از بيمه‌هاي مكمل آنها را تقبل مي‌كند. آمپول‌هاي تحريك تخمك‌گذاري نيز اخيرا تحت پوشش بيمه قرار گرفته‌اند.
هزينه IVFدر خارج از كشور بين ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار و در ايران بين سه تا پنج ميليون تومان است. درواقع مواد اوليه و وسايل لازم براي اين روش از خارج از كشور وارد شده و هزينه آنها با دلار حساب مي‌شود. اين درحالي است كه پزشكان ايراني حق‌العمل خيلي كمي دريافت مي‌كنند تا بتوانند در خدمت مردم باشند اما در خارج از كشور بيشترين هزينه مربوط به حق‌الزحمه پزشك است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر