آواهای سرزمین مادری

مجله اهنگ ایده آل - فاطمه شیخ علیزاده: تصویر دختری با موهای بافته با پسری آرام و مودب که پشت پیانو نشسته و با انگشت های کوچکش کلیدهای پیانو را نوازش کرده و نوایی سحرآمیز را به گوش حضار می رساند. تصویر زیبا و وسوسه انگیزی است که بسیاری از والدین را تشویق می کند تا فرزندان شان را با موسیقی آشنا کنند.

همین تصویر کافی است تا با شروع فصل تابستان خیلی از خانواده ها به فکر بیفتند که فرزندانشان را در کلاس موسیقی ثبت نام کرده و یا برای او معلم خصوصی بگیرند. اما به نظرتان باید آموزش موسیقی را چطور و در چه زمینه ای آغاز کرد؟ چه کودکانی استعداد فراگیری موسیقی را دارند؟ شروع آموزش از چه سنی مناسب است؟ و هزار و یک سوال دیگر. برای پاسخ به این پرسش ها «با مهدیه روشن بین» کارشناس ارشد روانشناسی گپی زده ایم.


استعداد را بسنجیم

اولین دغدغه والدین زمانی است که می خواهند فرزندشان را کلاس موسیقی ثبت نام کنند. به این دلیل که نگرانند فرزندشان استعداد لازم برای یادگیری موسیقی را دارد یا نه؟ برای سنجش استعداد کودکان باید به این موارد دقت کرد.

استعداد موسیقی از دوره جنینی در افراد شکل می گیرد. به این معنی که اگر جنین موسیقی بشنود، نوع حرکاتش تغییر می کند. این مساله یافته ای کاملا علمی بوده و تحقیقات متعدد تاثیر موسیقی در حرکات جنین را ثابت می کند. بررسی های انجام شده نشان می دهد جنین به آواها و آوازهای مادرش عکس العمل نشان داده و با آن آرام می شود. با این توضیح که هوش موسیقایی از انواع هوش هشتگانه انسان است؛ باید گفت که استعداد موسیقی در همه افراد وجود دارد و هرچند شاید این استعداد در افراد مختلف شدت و ضعف داشته باشد اما به هر حال در همه انسان ها وجود دارد. بنابراین هر کودکی مستعد یادگیری موسیقی است. به این ترتیب والدین الزاما وظیفه کشف این استعداد را نداشته و این استعدادی ذاتی در کودک است.

پرورش ضروری است

اشاره کردیم که حس شناسایی موسیقی در همه کودکان وجود دارد. اما این حس، نیاز به پرورش صحیح دارد. پرورش درست این استعداد به رشد و شکوفایی آن و حتی ایجاد علاقه در کودک کمک می کند. با درنظر گرفتن اینکه همه کودکان استعداد ذاتی یادگیری موسیقی را دارند، باید در پی فراهم کردن شرایط و امکاناتی برای پرورش این استعداد باشید. بنابراین اگر دوست دارید فرزندتان این هنر را فرا گیرد، باید زمینه پرورش صحیح آن را بدانید. یادگیری موسیقی به رشد ذهنی بچه ها در زمینه های دیگر هم کمک کرده و حتی گاهی اختلال یادگیری در بچه ها را اصلاح می کند. برای مثال چون یادگیری موسیقی و ریاضی هردو در نیمکره راست مغز و در کنار هم هستند، کودکانی که موسیقی یاد می گیرند، مهارت یادگیری ریاضی شان هم پیشرفت خواهدکرد.


هر آموزشی دوره دارد

فراگیری هر مهارتی در دوره سنی خود مناسب است. به عبارت دیگر والدین باید دوره خاص فراگیری و رشد توانمندی مورد نظر را بشناسند. به این دلیل که اگر در دوره حساس رشد به فراگیری مهارت مورد نظرمان پرداخته نوشد، شاید برای همیشه استعداد آن را در وجود انسان از بین برود. برای مثال دوره حساس رشد برای کسب توانمندی و مهارت سخن گفتن بدو تولد تا دوسالگی است.

بنابراین اگر بنابه فرض کودکی تا دو سالگی هیچ حرف و کلمه ای نشنیده و گوش هایش بسته باشد، سخن گفتن برایش تقریبا محال می شود. همچنین بچه هایی که زبان دوم را قبل از هشت سالگی آموزش می بینند در آینده با زبان دوم مثل زبان مادری صحبت کرده و حتی لهجه زبان دوم را به خوبی یاد می گیرند. محرک های محیط باعث بالندگی و رشد استعداد کودکان می شود. برای موسیقی هم محرک های محیطی اگر خوب و آگاهانه انتخاب شوند زمینه ساز رشد سریع استعداد موسیقی کودک می شوند.

گل طلایی

بنابراین با توجه به شروع زمان آموزش که در بخش قبل به آن اشاره کردیم، آموزش موسیقی باید بین سن ۳ تا ۷ سالگی آغاز شود. این همان زمان حساس رشد توانمندی و استعداد موسیقی در کودک است. درواقع این زمان طلایی ترین فرصت برای یادگیری موسیقی و شروع آموزش مستقیم است. بنابراین کودکی که تا هفت سالگی با هیچ نوع موسیقی و با نت ها آشنایی ندارد، سخت تر موسیقی را یاد می گیرد اما پیشرفت کودکانی که قبل از هفت سالگی آموزش می بینند به مراتب بهتر است.

متفاوت اما شبیه

با توجه به اینکه دقت، تمرکز و همچنین سایر ویژگی های بچه ها با یکدیگر متفاوت است، با درنظر گرفتن مشخصه های خاصی در بچه ها انتخاب سن دقیق بین ۳ تا ۷ سال برای آموزش موسیقی به بچه ها بیشتر توسط والدین قابل تشخیص است. اما معمولا در پایان سه سالگی دوران نوپایی تمام شده و «هیپوکامپ» یعنی بخشی از مغز که مسوول حافظه درازمدت است، به طور کامل رشد کرده و بچه ها حتی خواب هایشان را به یاد می آورند. علاوه بر اینها مهارت های حرکتی پیشرفت چشمگیری دارد.

برای مثال هماهنگی دست چپ و راست افزایش یافته و همچنین هماهنگی دست و چشم افزایش می یابد. به دنبال آن حرکات ظریف انگشتان بهتر می شود که همه اینها برای یادگیری موسیقی لازم است. اما همه بچه ها در سه سالگی به همه این مهارت های جسمی و حرکتی دست پیدا نمی کنند بها ین دلیل که بچه ها در ضرب آهنگ رشد خود منحصر به فرد هستند و به هیچ وجه نباید آنها را با هم مقایسه کرد. دقت و تمرکز کودکان هم متفاوت است و والدین تیزبین با درنظر گرفتن تکمیل مراحل رشد حرکتی باید آموزش را شروع کنند.

در غیراینصورت به نتیجه دلخواه نمی رسند و حتی گاهی ممکن است کودک را برای همیشه از موسیقی بیزارکنند. اگر والدین احساس می کنند فرزندشان از لحاظ یادگیری مهارت های حرکتی و ذهنی از همسالانش خیلی عقب تر است حتما موضوع را با روانپزشک مطرح کنند. شاید لازم باشد بعضی بچه ها برای رفع اختلال یادگیری به متخصص مراجعه کنند.

از کجا و چگونه شروع کنید؟


زمینه سازی: در اولین مرحله والدین باید شرایط را فراهم کرده و برای آموزش زمینه سازی را شروع کنند. برای شروع این مرجله که درواقع آموزش غیرمستقیم است، لازم نیست منتظر باشید فرزندتان به سن مناسب یادگیری برسد. از آنجا که حتی لالایی خواندن مادرها هم می تواند برای رشد هوش موسیقایی بچه ها موثر باشد کودکان باید ترانه های کودکانه را بشنوند. شنیدن موسیقی نقش موثری در آشنایی بچه ها با موسیقی دارد. مشاهده تئاتر و نمایش های موزیکال و بردن آنها به کنسرت های موسیقی ویژه کودکان، استعداد آنها را برانگیخته می کند.

همه این اقدام ها از راهکارهای تربیت «شنیداری» است که برای تقویت استعداد موسیقی موثر است. یکی دیگر از راهکارهای این زمینه سازی برای بچه های کم سن، خریدن اسباب بازی های موزیکال است. صحبت کردن با بچه ها با زبان کودکانه و آهنگین راه دیگری برای علاقه مند کردن آنها به ترانه و موسیقی است. کودکانی که والدین آنها یا نزدیکان شان سازی می نوازند و درواقع صدای موسیقی را از نزدیک شنیده و وسیله موسیقی را می بینند، بیشتر مستعد یادگیری هستند.

مربی مجرب: در مرحله سوم والدین باید با انتخاب آموزشگاه مناسب و مربیان مجرب، کودک را با انواع سازها آشنا کنند و یک ساز را برای شروع یادگیری تخصصی موسیقی و نتها، زیر نظر استاد انتخاب کرده و شروع کند. البته ممکن است کودک بعد از مدتی و با بزرگترشدن، ساز را عوض کند. اما مهم این است که با دنیای نت ها و موسیقی آشنا شده باشد. انتخاب مکان آموزشی مناسب که محیطی دلپذیر برای کودک داشته و همچنین انتخاب مربی مجرب که مهارت برقراری ارتباط با بچه ها را بداند، بسیار مهم است. اگر کودکی با محیط آموزشی و با مربی خود ارتباط موثری برقرار نکند از کیفیت یادگیری اش کاسته شده و حتی گاهی ممکن است انگیزه و علاقه خود را از دست بدهد.

اجبار نکنید، علت را جویا شوید

اگرچه فراگیری موسیقی کار مهم و جدی است اما هرگز برای یادگیری موسیقی به فرزند فشار نیاورید و به او از نظر روانی فشار وارد نکنید. اگر احساس کردید آن طور که باید فرزندتان پیشرفت نمی کند، فقط او را مقصر ندانید. چون ممکن است در یکی از مراحل آموزش مشکل وجود داشته که باعث شده کودک از ادامه آموزش اجتناب کند. در چنین شرایطی مدتی آموزش موسیقی را متوقف کنید اما همچنان او را در معرض آموزش غیرمستقیم قرار دهید و عوامل محرک بیرونی برای برانگیختن مجدد علاقه و استعداد او را ادامه دهید.

یکی از مهم ترین اصول آموزش موسیقی به بچه ها تشویق کردن آنهاست. یادگیری موسیقی نیازمند صبر و شکیبایی است چرا که نتیجه آن در مدت کم حاصل نمی شود. شاید ۲ تا ۵ سال طول بکشد تا والدین و فرزند به نتیجه دلخواه برسند. به همین دلیل تشویق های به جا و مناسب والدین باعث می شود بچه ها نسبت به ادامه یادگیری بی حوصله و دلسرد نشوند. این تشویق به معنی خرید جایزه نیست بلکه تشویق های توصیفی از نواختن فرزند به مراتب مهم تر است. برای مثال به کودک بگویید: «امروز نت های فلان آهنگ را بهتر از دیروز نواختی.» برای شنیدن کار او وقت گذاشته و علاقه نشان دهید تا در او انگیزه و علاقه ایجاد کنید.