۱۱ مواجهه زنانه با نوشتن

هفته نامه امید جوان - شیما زارعی: 11 زن؛ که به گفته انگلیسی ها باید با سرعتی دو برابر مردان می دویدند تا جایگاهی برابر آنها در جامعه بیابند. یازده زن که هر ی سرآمد ادبی زمان ما هستند. آنها در کتابی با نام «گفتگو با یازده نویسنده زن» گرد آمده اند تا درباره علاقمندی ها، تاثیر و تاثرات ادبی و حتی زندگی خود با مخاطبان سخن بگویند.

به گفته مهرشید متولی - مترجم اثر - تمام این گفتگوها از منابع گوناگونی که در اینترنت موجود بود به دست آمده اند.


در ابتدای هر گفتگو شرح حال مختصری از زندگی هر یک از این نویسندگان آمده و سپس هر یک از مصاحبه گران به اختصار درباره حال و هوا و فضایی که مصاحبه در آن صورت گرفته، توضیحاتی داده اند.

این نویسندگان همگی جوایز معتبری را در زمان خود کسب کرده اند و جریان ساز نویسندگان پس از خود بودند. مصاحبه گرها نیز با تسلطی که بر موضوع مورد مطالعه داشته اند، این گفتگوها را غنا بخشیده اند. برای آشنایی با نحوه گفتگوها از هر مصاحبه، پرسشی را به انتخاب برگزیده ام که در ذیل از نظرتان خواهد گذشت.

۱- لیندا ال ریچاردز: همه شما را با یک کلاه بره به یاد می آورند و ...


مارگارت آتوود: همه فکر می کردند من یک عنان گسیخته تمام عیارم. بره هم کار به جایی نمی برد. ما از همه جا بی خبر بودیم. فقط آدم های مرده را به حساب می آوردیم. معمولا نویسنده های مرده انگلیسی، همانطور که همه می دانند، فقط یک نویسنده کانادایی وجود داشت، استفن لی کوک. بنابراین تصمیم به نویسندگی گرفتن غیرعادی بود، هنوز هم نمی دانم چرا این کار را کردم.

(جنواری مگزین، ۲۰۰۰)

۲- لیندا ال ریچاردز: اگر نمی نوشتید آشپزی می کردید؟


ایزابل آلنده: نه. عشق می ورزیدم یا کاری می کردم که ظرف شستن نداشته باشد. با نوه هایم بازی می کردم. برای خودم یک سگ می خریدم. من عاشق نوشتن هشتم. عاشق فرآیند نوشتن. اصلا به نتیجه اش فکر نمی کنم. فقط عاشق اوقاتی هستم که تنهایی در یک اتاق، لغت ها را یکی یکی کنار هم می گذارم تا دنیایی از آن خود خلق کنم. همین را دوست دارم. بعد از اینکه کتاب چاپ شد، تازه دیوانگی ها شروع می شود.

کتاب های من به بسیاری از زبان ها ترجمه می شود و هر ناشر می خواهد نویسنده آنجا برود تا دانه دانه کتاب ها را بفروشد. این کار غیرممکن است چون وقتی برای نوشتن باقی نمی ماند. مثل آن است که شما در درون خود یک مخزن داشته باشید و باید آن را پر نگه دارید تا بتوانید بنویسید. وقتی آدم به سفرهای تور کتاب می رود، همه چیز را پخش و پلا می کند و آخرش هم با مخزن خالی برمی گردد. در معرض دید بودن، زیادی حرف زدن، بی نهایت صحبت کردن و توضیح چیزهایی را دادن که غیرقابل توضیح است، احساس غریبی دارد. چرا می نویسیم؟ کی می داند ما چرا می نویسیم. معمولا توضیحاتی که بررسی کنندگان کتاب یا استادان دانشگاه می دهند، ربطی به اینکه کسی چرا می نویسد ندارد.

(جنواری مگزین، ۱۹۹۹)

۳- رابرت فیلیپس : به نظر شما برای نوشتن ثبات عاطفی لازم است؟ یا با هر وضعیت ذهنی، می توانید کارتان را شروع کنید؟ خلق و خوی تان در نوشته ها منعکس می شود؟ آن وضعیت عالی را که از صبح زود تا بعدازظهر می توانید بنویسید، چطور توصیف می کنید؟


جویس کاروی اوتس: آدم باید نسبت به «خلق و خو» قسی القلب باشد. به یک معنی که خود نوشتن دل و دماغ می آورد. اگر هنر حقیقتا عملکردی مافوق معرفت بشر داشته باشد، که من معتقدم همینطور است، پس نباید خیلی اهمیتی داشته باشد که در چه وضعیت ذهنی یا عاطفی هستیم. به طور کلی به نظرم درستش این است: وقتی شدیدا از پا افتاده ام، وقتی احساس می کنم روحم به تازکی یک زرورق شده است، وقتی به نظرم هیچ چیز ارزش پنج دقیقه تحمل کردن هم ندارد، خود را مجبور می کنم بنویسم... و فعالیت نوشتن به نوعی همه چیز را تغییر می دهد. یا ظاهرا تغییر داده است.

جویس درباره زیرساخت اولیس - توازی و تناقض اولیس - می گوید: تا جایی که یک پل وسیله گذشتن «سربازها» شود، اهمیت ندارد که باورپذیر باشد. وقتی سربازها گذشتند، چه اهمیت دارد که پل خراب شود؟ خب، همین را می توان در مورد شروع به نوشتن گفت. وقتی سربازها از روی جریان آب گذشتند...

(پاریس ریویو، ۱۹۷۸)

۴- مدلن گابیل: همینگوی در مصاحبه ای با پاریس ریویو می گوید: «در مورد نویسنده هایی که ذهنیتی سیاسی دارند، برای اینکه آثارشان ماندگار شود، آدم باید وقت خواندن، قسمت سیاسی اش را نخوانده رد کند.» البته که شما موافق نیستید. آیا هنوز معتقد به تعهد هستید؟


سیمون دوبووار: همینگوی از آن نویسنده هایی بود که اصلا نمی خواست متعهد باشد. من می دانم که درگیر جنگ داخلی اسپانیا بود ولی خبرنگار بود. همینگوی هیچ وقت عمیقا معتهد نبود. عقیده داشت آنچه در ادبیات جاودانی است آن است که مربوط به تاریخ مشخصی نباشد، تعهدی نداشته باشد. من موافق نیستم. در مورد بسیاری از نویسندگان، جایگاه سیاسی شان هم در دوست داشتن و نداشتن من تاثیر دارد. خیلی از نویسندگان زمانه های قبل واقعا متعهدانه نمی نوشتند.

(پاریس ریویو، ۱۹۶۵)

۵- ایوانز چان: به نظر می رسد که با نوشتن عاشق آتشفشان (۱۹۹۲) و در آمریکا (۲۰۰۰) تغییری در خود ایجاد کرده و با نوشتن رمان تاریخی به منبع انرژی جدیدی دست یافته اید. من فکر می کنم این دو رمان تحت سرفصل رمان های پست مدرن قرار می گیرد.


سوزان زنتاگ: گرچه من دو رمان نوشته ام که در گذشتهع اتفاق می افتد، اینها را رمان تاریخی نمی دانم. من خودم را کسی نمی دانم که در یک ژانر مشخص مثل رمان جنایی، رمان علمی تخیلی یا رمان گوتیک کار می کند. دلم می خواهد به عنوان یک نویسنده داستان سرا، منابعم را گسترش دهم. دیدم وقتی عناصر داستانی ام را در گذشته قرار می دهم، راحت تر است. این رمان ها را نمی شد در دوره دیگری غیر از اواخر قرن نوزدهم نوشت، ترکیبی از اول شخص و سوم شخص داستانی و در هم آمیختن صداها.

فکر نمی کنم در آنها چیزی مثل بازگشت به آداب و رسوم یا بازگشت به تمثیل باشد. شاید این رمان ها را باید به صورت کتاب هایی درباره مسافرت در نظر گرفت، درباره مردمی که در جاهای غریبه اند: عاشق آتشفشان، درباره حضور بریتانیا در ایتالیاست. در آمریکا، درباره لهستانی های مهاجر به آمریکاست. رمانی که دارم شروع می کنم درباره ژاپنی هایی در فرانسه در دهه ۱۹۲۰ است. با اینحال من در تلاش تحقق برنامه ای نیستم، دارم خودم را وسعت می بخشم.

(نیویورک، ۲۰۰۰)

۶- روث ان هلیکز: وقتی خواننده دارد کتاب می خواند، فکر می کنید یک جور فشار روحی بین او و نویسنده به وجود می آید؟


ناتالی ساروت: فشار روحی؟ بله، به نظرم چیز خوبی است. فکر می کنم چیزی که زیادی ساده باشد، بد است. خواننده مجبور نیست همت کند. خود خواننده لازم نیست بیافریند. خواننده وقتی مطالعه می کند، باید خلاق باشد. باید سعی کند که چیزها را زنده کند. پس اگر شما یک متن ساده را به او بدهید، فقط سرگرمش می کند، عملی انجام نمی دهد، روی سطح سر می خورد. فکر می کنم که یک خواننده خوب وقتی مطالعه می کند، باید مقداری کار، مقداری کار فکری انجام دهد.

(آرتفول دوج)

۷- بلر فولر: پس شما فکر می کنید نوع کاراکتر است که مستقیما از واقعیت گرفته می شود؟


فرانسوا ساگان: مسلما هنر باید واقعیت را شگفت زده کند. باید لحظاتی را که برای ما صرفا یک لحظه است، بردارد. این لحظه را، به علاوه لحظه دیگری و اینها را دلبخواهی تبدیل کند به یکسری لحظات خاص که با یک حس اصلی به هم پیوسته اند. به نظر من هنر نباید برای دلمشغولی ادای واقعیت را دربیاورد. هیچ چیز به اندازه رمان های به اصطلاح رئالیستی غیرواقعی نیست، این رمان ها مثل کابوس اند. در یک رمان می توانیم به نوعی حس حقیقی دست بیایم، حس واقعی یک کاراکتر، همین. البته تصور غلط از هنر این است که ادبیات عالی بسیار نزدیک به زندگی است، که درست برعکس است. زندگی نامنظم است، ادبیات مطابق قواعد.

(پاریس ریویو، ۱۹۵۶)

۸- جنیکا هیور ویت: برای نوشتن چه شرایطی باید برای تان مهیا باشد؟


نادین گوردیمر: عرض شود که جای خیلی خاص یا اتاق چوب پنبه کوب یا یک میز باشکوه و بزرگ مطرح نیست. در زندگی ام اوقاتی داشتم که، وای خدای من، یک زن جوان و مطلقه بودم با یک بچه کوچک، در آپارتمانی با دیوارهای نازک زندگی می کردم و رادیوی آن طرف دیوار واقعا دیوانه ام می کرد. و حالا همان صداها به شدت مزاحمم هستند.

صدای آدم اذیتم نمی کند ولی موسیقی بازاری و ور ور مداوم رادیو و تلویزیون همسایه بغلی... همین دیگر، الان در خانه ای در حومه زندگی می کنم و یک اتاق دارم. یک در دارد که مستقیم به باغچه باز می شود - برای من حسابی تجملات است - می توانم بدون مزاحمت بروم و بیایم و کسی هم متوجه نمی شود. قبل از شروع کار، پریز تلفن را می کشم و بعد که کار تمام شد دوباره به پریز می زنم. اگر کسی واقعا با آدم کار داشته باشد، یک وقت دیگر زنگ می زند؛ به همین سادگی.

(جنیکا هیورویتف پاریس ریویو، ۱۹۸۳)

۹- تامس فریک: آیا برای کارتان عادت منظمی دارید؟


دوریس لسینگ: خیلی مهم نیست، چون عادت است. وقتی بچه داری می کردم، به خودم می گفتم که در یک زمان خیلی کوتاه با تمرکز زیاد بنویسم. اگر یک آخر هفته یا یک هفته برای خودم وقت داشتم به میزانی باورنکردنی می نوشتم. حالا آن عادت ها ملکه روحم شده است اما در واقع اگر بتوانم آهسته تر بنویسم، خیلی بهتر است ولی دیگر عادت شده.

متوجه شده ام که بیشتر خانم ها همینطور می نویسند، در حالی که گراهام گرین هر روز ۲۰۰ کلمه بی نقص می نوشت! به من که اینطور گفته اند! فکر می کنم اگر روان و پشت سر هم بنویسم خیلی بهتر می نویسم. آدم شروع می کند، اولش ناهموار و بد است بعد به یک نقطه ای می رسد که تَلَقی جا می افتد و ناگهان سلیس ادامه می دهید. من وقتی می نشینم و برای هر عبارت خون دل می خورم، خوب نمی نویسم.

(تامس فریک، پاریس ریویو ۱۹۸۸)

۱۰- ضیاء جعفری: چرا از فمینیسم فاصله می گیرید؟


تونی موریسون: برای اینکه تا آنجا که می توانم در تخیلات خود آزاد باشم، نمی توانم در موقعیت بسته قرار بگیرم. هر کاری که تا به حال در دنیای نویسندگی کرده ام، برای گسترش طرز بیان بوده است نه مسدود کردن آن، برای باز کردن درها، گاهی پایان کتاب را با کمی ابهام به منظور تفسیر مجدد، سر زدن مجدد باز گذاشتم. من از آن دسته بندی بیزار و متنفرم به نظرم خوانندگانی که حس می کنند من دارم رساله فمینیستی می نویسم توی ذوق شان می خورد. من موافق پدرسالاری نیستم و فکر نمی کنم مادرسالاری باید جایگزین آن شود. به نظرم موضوع دسترسی یکسان است و گشودن درها به روی همه چیز و از هر نوع.

(ضیاء جعفری، سالن، ۱۹۸۸)

۱۱- جان فیلیپ: آیا اعتقاد دارید که نویسنده های با استعداد زیادی در حال حاضر مشغول به کارند؟


لیلیان هلمن: بله ولی نه به اندازه دهه ۲۰ که من جوان بودم. نسل قبل از من استعداد فوق العاده ای داشت ولی خوب، حالا هم افراد با استعداد هستند. شاید خیلی درخشان نباشند. مگر آن دوره هر چند وقت رخ می دهد؟ همین قدر هم که داریم خیلی خوب است. الان نشانه هایی از به باد انتقاد گرفتن ها وجود دارد. همه شان باب میل من نیستند ولی این مهم نیست. به باد انتقاد گرفتن خود نوعی انتقاد است، ترجمان منفی اعتقاد ولی اعتقاد است.

(جان فیلیپ و آن هالندر، پاریس ریویو، ۱۹۶۵)