جامعه شناسی خودمانی دیجیتالی (۹)

برترین ها: در سلسله گفتارهای "سبک زندگی دیجیتالی" در پرتال برترین‌ها، تلاش می‌کنیم تا کاربران محترم سایت را با چالش‌ها، فرصت و تهدیدات سبک زندگی دیجیتالی امروز که گریبان گیر طیف وسیعی از هموطنان شده است، آشنا کنیم و در این رهگذر، به جامعه شناسی خودمانی نسل اینترنت که نسل معتادان دیجیتال است، بپردازیم. در گفتارهای قبلی، سبک زندگی فیس بوکی، غرب زدگی دیجیتالی و انتقاداتی به سبک زندگی آنلاین و اعتیاد به اینترنت، عواقب اعتیاد به اینترنت، فیس بوک و خودشیفتگی دیجیتالی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این گفتار، به موضوع مهم حریم خصوصی می‌پردازیم. سبک زندگی بسیاری از ما، سبک زندگی دیجیتالی شده است و هر روز، با چک کردن اکانت ما در شبکه‌های اجتماعی و لایک و فالو و چت و امثالهم سپری می‌شود. سبک زندگی خاصی که سبب شده است، کم تر بخوابیم، کم تر ورزش کنیم و حتی کم تر کتاب بخوانیم. در گفتار امروز، به بررسی عواقب اعتیاد به اینترنت و به خصوص، اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی که امروزه جزو لاینفک زندگی روزانه میلیاردها نفر در دنیا شده است، می‌پردازیم.

بعضاً ما خیلی مراقب اطلاعاتی که از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در وب منتشر می‌کنیم، نیستیم. کافیست یک تشابه اسمی، مکانی، رویدادی یا موضوعی نظر ما را جلب کند و با تمایلات ما، اشتراکاتی حاصل کند. حاضریم حجم قابل توجهی از اطلاعات مربوط به حریم خصوصی خود را در اختیار قرار بدهیم، بدون آن که از ماهیت و قصد طرف مقابل (فرد یا گروه یا سایت) اطلاع دقیقی داشته باشیم. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که کاربری به شمار زیادی از کاربران در اینترنت چه از طریق ای میل چه از طریق پیام در شبکه‌های اجتماعی، مطالبی ارسال می‌کند و بعد از مدتی، روند دوستی و ارتباط نزدیک با شما را در دستور کار قرار می‌دهد.

شما نیز به واسطه آن که هفته‌ها یا ماه‌ها هست که از این طریق به اطلاعات سرگرمی یا جالب توجهی دسترسی پیدا کرده‌اید، به طرف مقابل اعتماد می‌کنید و این اعتماد منجر به فرصت سازی دیجیتالی برای طرف مقابل می‌شود تا بتواند با اعتمادی که ایجاد کرده است، به مأموریت‌های تعیین شده ای دست یابد. مثلاً از شما بخواهد تا بر روی یاهو مسنجر یا Google Talk یا Skype یا فلان شبکه اجتماعی، ID وی را add کنید. بعد از مدتی درخواست ارتباطات صوتی و تصویری با شما می‌شود و شاید این موضوع به تبادل شماره تلفن و اطلاعات خصوصی تر شما نیز منجر شود. بعد از مدت کوتاهی شما در خواهید یافت که فردی که کلاً او را از طریق محیط مجازی شناخته‌اید و نه در محیط واقعی، به اطلاعات خصوصی شما اعم از تصاویر شخصی و خانوادگی، اطلاعات محل سکونت، وضعیت خانوادگی و مسائلی از این دست آگاه هست و شما از طرف مقابل شاید جز یک آی دی و شماره تلفن همراهی که معلوم نیست سند دار هست یا نه و اسمی که معلوم نیست جعلی است یا واقعی، چیز خاصی نمی‌دانید.

این که بگوییم شمار قابل توجهی از ارتباطات در محیط مجازی در کشور ما چنین بستر و فضایی دارد، ادعای گزافی نیست. البته مدعی این موضوع هم نیستیم که اکثریت این ارتباطات بی نتیجه و شکست می‌خورد یا به خطوط قرمزی کشیده می‌شود. خیر. ارتباطات و تبادل اطلاعات از طریق سرزمین وب، جز لاینفک زندگی امروز ما شده است اما به این معنی نیست که باید چشم و گوش بسته، به همه چیز و همه جا اعتماد کرد و هر جایی قدم گذاشت. آسیب پذیری ما در فضای دیجیتال بسیار بیش تر از محیط واقعی است و این به دلیل ماهیت و کارکرد الکترونیکی و آزادانه تر این محیط به نسبت محیط بیرونی هست. بنابراین پذیرفته نیست که:

۱- به درخواست دوستی و تبادل اطلاعات کاربری که واقعاً نمی‌شناسیم، جواب مثبت بدهیم.

۲- تصاویر خصوصی و خانوادگی خود را در محیط‌های گوناگون از طریق محیط اینترنت در اختیار افراد ناشناس قرار دهید.

۳- انتخاب رمز عبور برای اکانت های مختلف سطحی و یکسان باشد.

۴- تاریخ تولد خود را در شبکه‌های اجتماعی واقعی اعلام کنید. چرا گه می‌توانید طعمه اطلاعاتی خیلی‌ها قرار بگیرید.

۵- بدون اجازه صاحبان عکس، تصاویر آن‌ها را در محیط وب منتشر کنید.

۶- بدون نگاه بلند مدت و نه سطحی و مقطعی، تصویر یا فایلی را در اینترنت منتشر کنید..

۷- از کافی نت‌ها و رایانه‌های شخصی دیگران بدون sing out کردن خارج شوید..

۸- پاسخ‌های واقعی به پرسش‌های آبکی که همواره در سایت‌های اجتماعی مشاهده می‌شود، بدهید.

۹- همچنان با تنظیمات امنیتی در سایت‌های مختلف قهر و نا آشنا باشید.

۱۰- شرایط استفاده از خدمات پرتال‌های مختلف را ندیده و نشناخته، فقط تیک بزنید!

۱۱- هر مطلبی را زیر هر post کاربران اینترنت قرار دهید.

۱۲- حریم خصوصی دیگران را با ارائه اطلاعات خصوصی و مکانی و زمانی و محرمانه آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی در معرض تهدید قرار بدهید.

۱۳- اطلاعات هویتی خود را در اختیار افراد یا پرتال‌های ناشناس قرار دهید.

۱۴- دوست دوستان! را محرم بدانید و بنامید و به آن ها اعتماد کنید.

۱۵- هر نیم ساعت یا یک ساعت یکبار از پشت رایانه بلند نشوید.

۱۶- زیاد به صفحه مانیتور زل بزنید و کم پلک بزنید.

۱۷- عادت کنید که آگه روزی n بار به فیس بوک وصل شوید اتفاق خارق العاده ای می‌افتد.

۱۸- فرهنگ اعتیاد دیجیتالی را به دیگر اعضای خانواده تسری دهید.

۱۹- فیس بوک بازی را به عادتی از عادات روزانه زندگی واقعی خود تبدیل کنید.

۲۰- به جای ورزش و مطالعه و حتی پیاده روی روزانه، surfing را به جای فعالیت‌های شاد و پرنشاط جایگزین کنید.

۲۱- شبکه‌های اجتماعی را منبع خبر و اطلاعات خود بدانید.

۲۲- پیش از خواب شبانه، ذهن خود را با خواندن داستان سرایی‌های دیگر کاربران در زمینه‌های مختلف مشوش و مغشوش کنید.

۲۳- از ادبیات سخیف رایج در شبکه‌های اجتماعی الگو برداری کنید.

۲۴- ادبیات گفتاری خود را منطبق با الگوهای رایج و ناپسند حاکم بر شبکه‌های اجتماعی امروز کنید.

۲۵- ارتباط با دوستان و نزدیکان را بر مبنای محیط دیجیتال پیگیری و مدیریت کنید.

۲۶- حس انسانی و عطوفت بشری را به احساس سرد دیجیتالی در ارتباط با دیگران تبدیل کنید.

۲۷- هر گونه موضوع مشکوک از نوع خلاف قانون، عرف، شرع و حرکت تضییع کننده حقوق دیگران را در محیط‌های دیجیتال به cyberpolice.ir اطلاع ندهید.

۲۸- سالانه هزاران تومان هزینه ارسال پیامک‌های فارگلیسی و بعضاً بی سر و ته و یخ! به دوستان بکنید، دریغ از یک تماس تلفنی کوتاه یا دیدار حضوری چند دقیقه ای!.

۲۹- برای فیس بوک عکس بگیرید و برای فیس بوک و تعداد محدود از مخاطبانتان هر چه دل تنگت بخواهد بگویی. چرا که حدیث دوست نگویم، مگر به حضرت دوست...

۳۰- لایک بیش تر، کامنت بیش تر و آنلاین بودن متعدد را یک مزیت رقابتی در برابر افرادی که هفته ای یک بار به این مجموعه‌ها سرک می‌کشند، بدانید و معتاد سرزمین دیجیتال بشوید.

۳۱- راه فرار از مشکلات روزانه و مخاطراتی که در زندگی با آن مواجه هستید را به مشغول شدن در گوشه ای و به فیس بوک بازی و چت اختصاص دهید، به جای تلاش خوش بینانه برای یافتن راه حل‌هایی برای مشکلات موجود.

۳۲- منبع تولید انرژی منفی متنی، تصویری و صوتی در شبکه‌های اجتماعی نباشید.

به هر حال معتادان سرزمین دیجیتال را بیش تر باید خودشان به خودشان کمک کنند و مسکن و قرص و شربتی برای رهایی دادن آن‌ها از این خطر بزرگ و افیون دردناک، بهتر و مؤثر تر از خودآگاهی و خودشناسی نیست. اعتیاد دیجیتالی تاثیرات بسیار منفی بر روی ذهن و جسم فرد و جامعه دارد که باید به آن توجه داشت.


یافته‌های پژوهشگران نشان می‌دهد اعتیاد به اینترنت به "ماده سفید"مغز آسیب می زند که بیش تر فقط در مغز معتادان به الکل و مواد مخدر دیده می‌شود. به نظر می‌رسد در عصر دیجیتال، با افزایش برق آسای ضریب نفوذ اینترنت در سراسر جهان، پیش روی زندگی آنلاین در زندگی آفلاین شهروندان هر روز محسوس تر از دیروز است. اما اهمیت زندگی آنلاین گاه از حد می‌گذرد و به سادگی تبدیل به اعتیاد می‌شود. اسکن‌های MRI نشان دهنده شباهت آسیب‌های مغز معتادان به اینترنت و معتادان به کوکایین و الکل است.

حالا با افزایش وابستگی شهروندان به جهان مجازی، شمار معتادان به فیلدهای مختلف وابسته به اینترنت هر روز بیشتر می‌شود و سیری صعودی به خود می‌گیرد. همه ما، اگر خودمان از همین معتادان نباشیم، حتماً اطرافمان سراغ داریم. معتاد به بازی‌های آنلاین، معتاد به شبکه‌های اجتماعی آنلاین که بخش عمده ای از زندگی را به فیس بوک، توییتر، یوتیوب یا گوگل پلاس اختصاص می‌دهند. روزنامه Independent چاپ انگلیس گزارش داده است که محققان در بررسی دقیق اسکن‌های MRI تهیه شده از مغز کاربران جوانی که به اختلال اعتیاد به اینترنت دچارند، و یا تطبیق این تصاویر با اسکن‌های تهیه شده از معتادان به الکل و مواد مخدر، دریافته‌اند که به فیبرهای ماده سفید مغز این افراد هم آسیب‌های مشابهی وارد شده‌اند.

مغز کاربرانی که ساعت‌های متمادی از زندگی خود را صرف اینترنت می‌کنند و پشت رایانه شخصی خود می‌نشینند، رفتاری غیر طبیعی دارد و آسیب‌های وارد شده زندگی اجتماعی و شخصی آن‌ها را کاملاً تحت تأثیر قرار می‌دهد. محققان می گویند با یافته‌های این تحقیقات، می‌توان ریشه‌های بسیاری از اختلالات رفتاری را کشف و برای درمان آن‌ها اقدام کرد. هنریا بادن جونز، روانکاو در امپریال کالج لندن، که تنها کلینیک ترک معتادان اینترنت در بریتانیا را مدیریت می‌کند، درباره کسانی که در دام اعتیاد به اینترنت گرفتار می‌شوند می‌گوید: گیم بازها معمولاً هیچ توجهی به متن زندگی ندارند و به هیچ تعهدی پایبند نیستند.

آن ها در طول زمان توان برقراری ارتباط احساسی با هر پدیده ای در خارج از جهان بازی‌ها را از دست می‌دهند. به هر حال به نظر می‌رسد اعتیاد به اینترنت باعث منزوی شدن فرد از خانواده و اطرافیانش شده و می‌تواند به تخریب سلامت، روابط و احساسات شخص معتاد منجر گردد. پژوهش جدیدی که توسط گروهی از روانشناسان دانشگاه لیدز انگلیس صورت گرفته نشان می‌دهد که آن دسته از کاربرانی که مدت زمانی طولانی از اینترنت استفاده می‌کنند، بیش از کسانی که وقت کم تری به وبگردی اختصاص می‌دهند، به افسردگی و احساسات یاس و دلسردی مبتلا می‌شوند.


تاثیری که استفاده درازمدت از اینترنت روی نحوه تفکر، تمرکز و پردازش مغز ما می‌گذارد، موضوعی است که سال‌هاست دانشمندان را به خود مشغول کرده و باعث بحث و جدل‌های بسیار شده است. حالا دیگر مدت‌ها از زمانی که بچه‌ها و نوجوانان به صورت معمول هر روز ساعات زیادی از روز را به اینترنت اختصاص می‌دهند، می‌گذرد. اینترنت جزیی از زندگی آن‌هاست و به یک عادت و فراتر از آن، اعتیاد تبدیل شده است و آن‌ها قسمتی از سال‌های حساسی را که شخصیتشان در آن شکل می‌گیرد، صرف وب‌گردی می‌کنند. گرچه تعریف اعتیاد آنلاین در میان پژوهشگران مختلف متفاوت است، اما یک تحقیق تازه نشان داده است که استفاده افراطی از اینترنت واقعاً به صورت فیزیکی، مغز ما را تغییر می‌دهد و مدارهای نورونی ما را دستخوش دگرگونی می‌کند. نتایج این تحقیق در مقاله ای در مجله PLoS ONE منتشر شده است.

اعتیاد را به صورت ساده می‌توان بیماری مغزی‌ای تعریف کرد که در صورت درگیر کردن شخص باعث می‌شود وی به صورت وسواس‌گونه از چیزی استفاده کند یا دست به کاری بزند، در حالی که این کار تأثیر بدی روی سلامت، موقعیت و عملکرد اجتماعی وی دارد. به‌رغم کارهایی که در زمینه اعتیاد به اینترنت انجام شده است، هنوز پژوهشگران حتی در تعریف این اعتیاد هم با هم هماهنگ نیستند. مثلاً راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات ذهنی یا DSM که مرجع معتبر پژوهشگران برای تعریف و تشخیص اختلالات روان‌پزشکی است، تعریف دقیق و کاملی از این اعتیاد عرضه نکرده است.

بیشتر پژوهشگران هنوز از پرسشنامه‌ای هشت سوالی برای تشخیص اعتیاد اینترنتی اشخاص استفاده می‌کنند. این پرسشنامه در سال ۱۹۹۸ توسط «کیمبرلی یانگ» تنظیم شده است و در آن سوالاتی از این دست وجود دارد: آیا از اینترنت به منزله وسیله‌ای برای فرار از مشکلات یا تخفیف اضطراب استفاده می‌کنید؟ آیا به خاطر اینترنت از رابطه با یک نفر یا یک موقعیت شغلی، تحصیلی یا حرفه‌ای خوب صرف‌نظر کرده‌اید؟

اما چین به عنوان کشوری که مطابق آمارها، ۲۴ میلیون معتاد به اینترنت دارد، منتظر تعریف شدن این اختلال نمانده و سعی کرده است تحقیقاتی عملی در این زمینه انجام دهد. تخمین زده می‌شود که تنها پنج تا ۱۰ درصد آمریکایی‌ها به اینترنت معتاد باشند، در حالی که درصد معتادان اینترنتی چین خیلی بالاست. دلایل مختلفی برای بالا بودن اعتیاد اینترنتی در چین ذکر شده است. اولین دلیل را در دسترس بودن اینترنت ارزان‌قیمت و فراگیر بودن کافی‌نت‌ها در سطح شهرها می‌دانند، اما بعضی‌ها ژرف‌تر به قضیه نگاه می‌کنند. آن‌ها معتقدند در جامعه‌ای که مردم مجبورند هر روز ۱۰ ساعت کار کنند و شش روز از هفته سر کار باشند، اینترنت، تنها مجرای گریز از فشار کار طاقت‌فرساست.

شاید بازی‌های آنلاینی که به یک کارگر سخت‌کوش چینی امکان می‌دهد در عالم رؤیا، قهرمان شود و یک امپراتوری بسازد، تنها دلخوشی یک چینی باشد. در حقیقت میزان وابستگی به بازی‌های آنلاین در میان چینی‌ها آنقدر بالاست که براساس خبر جالبی که به تازگی منتشر شده است، زندان‌بانان یک زندان، محبوسان را مجبور می‌کردند هر روز مدت زیادی بازی کنند تا با به دست آوردن طلای مجازی و به فروش رساندن آن، مبلغی از آن را از آن خود کنند. چندین پژوهش، استفاده افراطی از اینترنت را با افسردگی، عملکرد ضعیف درسی، افزایش تحریک‌پذیری و اشتیاق غیرطبیعی برای آنلاین شدن مرتبط می‌دانند.

خیلی از معتادان به اینترنت دوست دارند، بالش، تخت خواب و حتی اتاق خصوصی آن‌ها نیز قابلیت‌های تبدیل شدن به ابزار آلات دیجیتالی را داشته باشد. شاید تصویری که در صفحه مشاهده می‌کنید، بیش تر به یک کاریکاتور شبیه باشد تا ابزاری در دنیای واقعی. اما همیشه، شوخی شوخی جدی می‌شود!! و به قول بعضی‌ها، fake it to make it امکان داره. البته Impossible says I'mpossible و از این نمونه‌ها زیاد است برای شما که فکر نکنید رویاها هیچ وقت به حقیقت نمی‌پیوندند. بله، می‌توان بالش دیجیتالی داشت و با آن حتی در خواب هم به اینترنت و فیس بوک وصل شد. همانطور که فکر نمی‌کردیم دو میلیارد نفر اینترنت باز بشود بر روی کره خاکی، تصویر بالش دیجیتالی و دیوارهایی شبیه URL های پهنه جهانی وب نیز، غیر قابل تصور نیست.


جدیداً یک شرکت اسپانیایی برایان دسته از افرادی که به اینترنت اعتیاد دارند، محصولی را روانه بازار کرده است که با تبدیل تمام دیوارهای خانه به یک نمایشگر بزرگ آنلاین، می‌تواند راهی نهایی برای دسترسی همیشگی به دنیای آنلاین را فراهم کند. این دیوارها به نمایش به روزرسانی سایت‌ها و تصاویر با اندازه واقعی دوستان در زمان گفتگوی آنلاین می‌پردازند. همچنین می‌توان آن‌ها را از هرجا و حتی از درون تختخواب با حرکات بدن یا کلام کنترل کرد.

این سیستم از پروژکتورها و حسگرهایی استفاده می‌کند که در حال حاضر در دسترس هستند. به گفته شرکت طراحی Think Big Factory ، سازنده این سیستم که «Openarch» نام گرفته، در حال حاضر سخت‌افزار این محصول آماده بوده اما تنها ۴۰ درصد از نرم‌افزار آن تکمیل شده است. سازندگان قصد دارند که این سیستم را جایگزین صفحه‌کلید و کنترل از راه دور کنونی کنند که برای تعامل با فناوری اینترنت مورد نیاز است. هرچند به گفته سازندگان بیشتر این فناوری نامحسوس خواهد بود.

همچنین در حال حاضر یک خانه تجربی برخوردار از این فناوری ساخته شده که فردی در آن سکونت داشته و از این فناوری در آن استفاده می‌کند. این پیش‌ساخت از دوربین‌هایی مانند کینکت مایکروسافت برای پیگیری کاربر استفاده کرده و به وی اجازه می‌دهد تا با حرکت دست در میان هوا از گزینه‌های انتخاب در دنیای مجازی بهره ببرد. این پروژه سه سال پیش آغاز شده و نمونه پیش‌ساخت کنونی با استفاده از فناوری‌های موجود در بازار در خانه‌ای در شمال اسپانیا ساخته شده است.


این ایده را نباید خیلی رؤیایی تصور کرد و در اختیار داشتن آن را منحصر به افراد متمول دانست. همان طور که آی پد و آی فون و ابزارهای ارتباطی واطلاعاتی دیگر به راحتی دست میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است، بزودی این قابلیت‌های فناوری نیز در خانه‌های همه ما سر و کله‌اش را پیدا می‌کند. به همان سادگی ویدئو و رادیو و تلویزیون‌های دیجیتالی و بازی‌های کامپیوتری از کمودور و سگا و پلی استیشن گرفته تا ایکس باکس مایکروسافت. وسایلی که مانند شامپو و صابون و آب معدنی، جز لاینفک زندگی خیلی از ما یا خیلی از اطرافیان ماها شده است.