عشق ممنوعه های تلویزیون ایران

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر: عشق؛ مفهومی گسترده و عنصری تکرارپذیر در ادبیات کلاسیک ما و فیلم و سریال های مختلف در تلویزیون تاکید زیادی روی آن می شود که البته منظور نشان دادن علاقه منطبق با فرهنگ و شریعت ما است. نتیجه؟ خودتان قضاوت کنید.

سریال سازها همیشه می نالند که محدودیت ها و خط قرمزهای بی مورد باعث می شود این مفهوم به بار ننشیند. کاری نداریم. در مقابل عشق ممنوعه به عنوان عنصر جذاب دراماتیک هم گاهی دستمایه برخی کارگردان ها شده. سریال «تعبیر وارونه یک رویا» تازه ترین نمونه آن است که میان کارمند انرژی هسته ای و مافوقش عشقی قدیمی زنده شده و به ازدواج موقت رسیده.

بهانه این گزارش، سریال فریدون جیرانی است و از گذر آن پنج مجموعه دیگر که شکلی دیگر از رابطه عاشقانه را تصویر کرده اند، آنالیز شده. تا اینجا «تعبیر وارونه یک رویا» به لحاظ نشانه های تصویری، عریان تر عمل کرده و به شکلی آوانگاردتر این خواهش نامتعارف را به نمایش گذاشته است.

تعبیر وارونه یک رویا/ فریدون جیرانی/ 1394


* ماجرا چه بود؟: فریدون جیرانی پایه سریال تعبیر وارونه ی رویا را مسائل هسته ای کشور قرار داده و قصد داشته ناگفته هایی از آن را به تصویر بکشد. او برای جذاب تر کردن داستان و حساس شدن شاخک های مخاطبان، یک عشق ممنوعه را هم وارد کرده است. همانطور که تا الان دیده اید بین کارمند سازمان انرژی هسته ای و مافوقش عشق قدیمی شعله کشیده و منجر به ازدواج شان شده.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: تعبیر وارونه یک رویا با استفاده از المان های بصری، موسیقی و دیالوگ ها کاملا عریان و واضح عشق را تصویر کرده. کارگردان برای نشان دادن عمق محبت آنها چند قسمتی را به این رابطه اختصاص داده.

* بازیگران نقش: فرهاد قائمیان نقش مامور عاشق پیشه را بازی می کند و پانته آ بهرام عشق قدیمی او است. نقش همسر قانونی قائمیان را هم نگار عابدی بر عهده دارد.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: نیاز به گفتن نیست که در تلویزیون ما تصویر این حجم از عشق همینطوری اتفاق نمی افتد. حتما پشت این دلدادگی نتیجه ای عکس آنچه در ظاهر ماجرا دیده ایم قرار دارد. پس به زودی شاهد چرخش داستان و اتفاقاتی که به مسیر اصلی سریال یعنی جاسوس بازی مرتبط است، خواهیم بود. تا همین جا هم کدهایی مبنی بر نمایشی بودن این رابطه داده شده ولی آنچه برتری داشته نمایش یک عشق قدیمی است. تلویزیون هم به خوبی با این ماجرا کنار آمده و خوشبختانه گیر الکی نداده.

تا ثریا / سیروس مقدم/ ۱۳۹۰


* ماجرا چه بود؟: سریال تا ثریا هم بیش از آنکه بخواهد روی عشق ممنوعه تاکید کند، قصد داشت زندگی و سرنوشت تلخ زنی به نام ثریا (آزیتا حاجیان) که پانزده سال پیش شوهر خود را از دست داده بود و حالا مشغول به کار پرستاری است را روایت کند. او در حین کار در بیمارستان با یکی از بیماران (سرهنگ) آشنا می شود و پس از درمان او، پنهانی با یکدیگر ازدواج می کنند. این ازدواج به دیگر بخش های مغفول زندگی ثریا پیوند خورده و مشکلاتش را دو چندان می کند.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: کارگردان تاکیدی روی جذابیت های بصری برای نشان دادن رابطه نداشت. داستان سریال و اصلا سن کاراکترها ورای عشق و عاشقی بود.

* بازیگران نقش: همایون ارشادی نقش سرهنگ را بازی می کرد و آزیتا حاجیان نقش ثریا را برعهده داشت.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: حواشی سریال تا ثریا فراتر از یک رابطه میان زن و مرد بود. اصلا این ازدواج به خودی خود مشکلی نداشت چون همسر ثریا مرده بود و نشان دادن آن حساسیتی به همراه نداشت.

حاشیه از تلخی سریال کلید خورد و به قتل سرهنگ و ماجرای چادری بودن ثریا کشید. با این حال اعتراض ها باعث شد ۱۲ قسمت از سریال حذف شود و بخش های جنجالی مثل حامله بودن ثریا یا فاش شدن راز صیغه محرمیتش با یک مرد دیگر، به طور کامل از قصه بیرون بیاید. احتمالا اگر این سانسورها نبود الان درباره تا ثریا و ماجرای عشق ممنوعه به گونه ای دیگر می نوشتیم.

در مسیر زاینده رود / حسن فتحی/ ۱۳۸۹


* ماجرا چه بود؟: پایه اصلی سریال در مسیر زاینده رود بر عشق ممنوعه استوار نشده بود. سریال روی عصیان لحظه ای بازیگر جوان فوتبال (مهران سارنگ با بازی اشکان خطیبی) تاکید داشت که باعث قتل یک جوان شده بود.

در ادامه مادر او برای نجات فرزندش دست به هر کاری می زند و هر طور شده می خواهد رضایت فرزندش را از ولی دم (مصیب) بگیرد. رفت و آمدهای او در نهایت منجر به یک پیشنهاد ممنوعه تلویزیونی می شود. مصیب از این زن می خواهد برای نجات فرزندش همسر او شود.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: در این سریال همانطور که گفتیم تاکید روی یک رابطه عاشقانه نبود بلکه بیشتر می خواست عمق و میزان فداکاری یک مادر را نشان دهد. برای همین او می پذیرد به ازدواج یک پیرمرد دربیاید تا پسرش نجات یابد. طبعا در چنین وضعی، کارگردان نیاز به گرفتن قاب های خوش رنگ و لعاب و موسیقی جانسوز عاشقانه ندارد بلکه تاکیدش روی تلخی ماجرا است که سریال به خوبی از پس انتقال آن برآمد. فتحی چند قسمت از سریالش را به این عشق ممنوعه اختصاص داده بود.

* بازیگران نقش: حسن محجوب نقش مصیب را بر عهده داشت و مهرانه مهین ترابی نقش مادر مهربان را.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: در مسیر زاینده رود از این منظر دچار حاشیه نشد؛ تک واکنش ها هم در میان هیاهوی اعتراض به لهجه اصفهانی گم شد و به چشم نیامد. با اینحال چرخش یکباره مصیب و گذشتن از خواسته ازدواجش، حتما ارتباطی مستقیم با ممیزی های تلویزیونی دارد.

او یک فرشته بود/ علیرضا افخمی/ ۱۳۸۲


* ماجرا چه بود؟: سریال او یک فرشته بود در قالب ژانر ابداعی ماورایی تعریف می شود. پس در این قالب اختیار عمل سازندگان می تواند بیشتر هم باشد. انصافا هم آنها استفاده ای به قاعده از عشق ممنوعه کردند و نگذاشتند اصل موضوع زیر سایه جذابیت های دراماتیکی عشق گم شود.

حتما خاطرتان هست که داستان سریال درباره بهزاد است که آدمی اهل نماز و مسجد و مقید به یک خانواده است. بعد از تصادف با یک خانم برای کمک به او، پایش را به منزل خود باز می کند و در نهایت اسیر خدعه و جادویش می شود و با او ازدواج می کند. البته همسرش را هم طلاق می دهد.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: در این سریال سازندگانش برای نشان دادن شکل گیری زمینه عشق، روی دیالوگ، نحوه بیان آن و حرکات فرشته تاکید داشتند. او آرام و شمرده و با مهربانی حرف می زد و اینگونه خود را در دل بهزاد جا می کرد. در کنار این، رنگ های تند کمک زیادی به شکل گیری این فضا کرده بود.

* بازیگران نقش: حسن جوهرچی نقش بهزاد را بازی می کرد و بهاره افشاری نقش فرشته.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: همانطور که اشاره کردیم سازندگان برای تصویر این عشق، دچار زیاده روی نشدند. از آن سو چون یک سر ماجرا به شیطان وصل بود و سریال خیلی زود از شیطان بودن فرشته پرده برداشت، حساسیتی ایجاد نشد. این را هم فراموش نکنیم که اصل نشان دادن شیطان با آن مختصات، آنقدر جذابیت دراماتیک داشت که رفتار عاشقانه اش را محو می کرد.

میوه ممنوعه / حسن فتحی / ۱۳۸۶


* ماجرا چه بود؟: حسن فتحی علاقه خاصی به کهن الگوها دارد. او برای ساخت سریال میوه ممنوعه داستان شیخ صنعا را برگزید و به شکل امروزی تصویر کرد. قهرمانش حاج یونس، انسان متدین و متشرعی بود که به یکباره در دام عشقی خانمان سوز می افتد. حاج یونس پیر، در برابر عشق هستی جوان، دل و دین از دست می دهد و برای رسیدن به او ایمانش به لرزه می افتد.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: فتحی با شناختی که از ممیزی های تلویزیون داشت، تا جایی که می توانست سعی کرد عشق حاج یونس را در قالب دیالوگ و نگاه او نشان دهد؛ برای همین کمتر از نشانه های تصویری و رنگ های تند استفاده کرد تا بستر بیان این عشق زننده نباشد. ضمن آن که تاکید بیشتر، بر رسوایی حاج یونس بود نه قدرت عشق هستی.

* بازیگران نقش: علی نصیریان نقش حاج یونس را برعهده داشت و هانیه توسلی هستی. همسر حاج یونس هم گوهر خیراندیش بود.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: رمضان سال ۸۶ میوه ممنوعه علاوه بر اقبال فراوان عمومی، دچار حاشیه های زیادی هم شد. کار تا جایی پیش رفت که در قسمت های پایانی از میزان عشق حاج یونس کم شد و مسیر قصه به سمتی دیگر رفت. نصریان هم در اعتراض اینطور گفت: «حاج یونس نمی توانست بعد از قضیه جلال و شوکت، تصادف و کمای دختر یکباره متحول شود و برگردد. او در واقع می رود و سر به بیابان می گذارد. همان که در بیمارستان به هستی می گوید که باید بروم خود را بسازم.»

روز حسرت / سیروس مقدم/ ۱۳۸۷


* ماجرا چه بود؟: سیروس مقدم در سریال روز حسرت اهتمامش را تصویر کردن مسائل اعتقادی و نکات اخلاقی قرار داد. با این حال بخشی از داستان که اتفاقا مد نظر سوژه این گزارش است، مورد توجه قرار گرفت و آن هم ماجرای رابطه مسعود و فریده بود. همسر مسعود در تصادفی فلج شده بود، مسعود هم رابطه ای عاشقانه با فریده پی ریزی می کند که در نهایت به ازدواج موقت شان ختم می شود.

* میزان نمایش عشق ممنوعه: سریال روز حسرت، عشقه ممنوعه را با غلظت به تصویر نکشید و سعی نکرد با کلوز آپ و رنگ تند و نگاه های پر مفهوم این رابطه را تصویر کند. در عوض بیشتر تلاش سازندگانش نشان دادن نتیجه این عشق بود. برای همین بیننده فریده را در حالت بارداری می بیند؛ آن هم در شرایطی که روی دیگر ماجرا یعنی اعتیادش برملا شده. مسعود خواستار سقط جنین است اما فریده مقاومت می کند تا اینکه پای خانواده ها هم به ماجرا باز می شود.

* بازیگران نقش: پوریا پورسره نقش مسعود را بازی کرده بود و پارتنرش مهراوه شریفی نیا در نقش فریده بود. همسر مسعود را هم لیندا کیانی در نقش معصومه بازی می کرد.

* حاشیه نمایش عشق ممنوعه: کارگردان از چارچوب و قواعد مشخص تلویزیون عبور نکرد و تلاشش را برای نمایش نتیجه و تاثیر منفی این دلداگی قرار داده بود، برای همین فیلم دچار حاشیه خاصی نشد. بعدها برخی صاحبنظران این مشخصه سریال را پاشنه آشیلش دانستند و یک نقطه ضعف به حساب آوردند.