به مناسبت زادروز خواننده جوان
مرتضی پاشایی با «مرگ» متولد شد
از دهه ۴۰ خورشیدی مصرف موسیقی پاپ در ایران شروع شد، با تغییر شکل شهرها و سبک زندگی که از آن اصطلاحا با تعبیر «مدرن» یاد می کنیم، نیاز جوانان به مصرف در ساعات فراغت، جای موسیقی پاپ را در ایران باز کرد.
برترین ها - ایمان عبدلی: از دهه 40 خورشیدی مصرف موسیقی پاپ در ایران شروع شد، با تغییر شکل شهرها و سبک زندگی که از آن اصطلاحا با تعبیر «مدرن» یاد می کنیم، نیاز جوانان به مصرف در ساعات فراغت، جای موسیقی پاپ را در ایران باز کرد، در تعریف موسیقی پاپ ذکر چند نکته الزامی است: پاپ شکلی از موسیقی است که در لایه های زیرین آن ریتم حضوری چشمگیری دارد، حتی چشمگیرتر از ملودی و البته موسیقی پاپ بیشتر از آن که هنر باشد یک «صنعت» است و توسط فن سالارانی هدایت می شود که در درجه ی اول به فکر سود آوری بیشتر هستند، پس در پشت تولید یک قطعه ی پاپ آرزویی (آرمان) نهفته نیست.
سرانه گوش دادن به موسیقی در ایران حدود دو ساعت در روز بر آورد شده است و واژه دانلود بیش از هر واژه دیگری در گوگل جست و جو شده است و جالب است بدانید واژه «دانلود آهنگ» اولین هدف جست و جوی اینترنت در ایران است، انطباق پذیری و خاصیت هویت دهی موسیقی، این قسم از فرهنگ را به شدت محبوب کرده است. همین جایگاه بی همتای موسیقی در میان جوامع مختلف نظریه های متفاوتی را در مورد موسیقی ایجاد کرده است، از جمله آدورنو که موسیقی را «سیمان اجتماعی» جوامع سرمایه داری می داند و معتقد است موسیقی افراد را در موقعیت اجتماعی که دارند تثبیت می کند و انرژی افراد در موقعیت های مختلف تخلیه می کند، البته نظریه آدورنو اشکالاتی هم داشت؛ منفعل فرض کردن شنونده، بزرگترین ایراد آدورنو بود.
اما او حرف های دیگری هم دارد از جمله این که موسیقی پاپ را نوعی «کودک پروری» می داند که به جای خواندن مخاطب به تفکر، او را خواب می کند و آماده ی یک روز کاری، در مورد فرم در موسیقی پاپ حرف های زیادی می شود زد، از جمله آن که در این شکل از فرهنگ محتوای کار خیلی ثقیل نیست و عمدتا حرف های روزمره به شکل آهنگین بیان می شود و حتی در ملودی تقلید جایگاه بالایی دارد خیلی از کارهایی که می شنویم تقلید مو به مو از ملودی های استانبولی و یونانی و عربی است.
همه ی این حرف ها برای ورودی واقع بینانه و معقول به بحث در مورد «موسیقی پاشایی» است، طبیعتا از مرتضی پاشایی نباید و نمی توان توقع فرهنگ سازی و موج سازی داشت، تفکر از فرم موسیقی او دور است.
تحلیل محتوایی «متن» در آثار «پاشایی»
مخاطب موسیقی در ایران بیشتر از هر چیز با متن آثار ارتباط برقرار می کند شاید به این دلیل که ما عقبه ای سنگین در ادبیات به طور خاص شعر داریم. اگر جامعه ی آماری شنونده آثار پاشایی را به سه طبقه ی اجتماعی (بالا، متوسط، پایین) محبوبیت ترانه های پاشایی در این دسته بندی نتایج جالبی را پیش رویمان می گذارد؛ در طبقه بالا محبوب ترین کار «نگران منی» است، در طبقات پایین و متوسط «جاده یک طرفه» ، در ترانه «نگران منی» نوعی از احساسات بروز می یابد که شکلی از احساس نیاز به جلب محبت در آن وجود دارد احساس مدام به جلب محبت دیگری، در مورد ترانه «جاده یک طرفه» هم غلبه وجه ریتمیک کار بر محبوبیت این قطعه افزوده نامیدی و ترس و لرز عاشقانه شکست عشقی و بی اعتمادی پر رنگ ترین مضامین عنوان شده در متن کار است.
ترانه ی محبوب بعدی «روز برفی» است، تعابیری مثل :« عشق سینه سوز» و «چشمی که به شب دوخته شده» و «آدمی که با کسی حرفی ندارد» فضای غالب بر این ترانه را حزن انگیز و مایوس می کند و نگاهی اجمالی به ترانه های محبوب پاشایی نشان می دهد که تمامی ترانه ها مملو از واژ های دم دستی می باشد که البته با تعریف ترانه مطابقت دارد، اما با نمونه های والای ترانه ی فارسی نظیر کارهای : ایرج جنتی عطایی، شهیار قنبری، اردلان سرفراز و نمونه های متاخر مثل: روزبه بمانی و یغما گلرویی فاصله ی بسیاری دارد.
به عبارتی جهان بینی ترانه های آثار پاشایی صرفا توصیف یک فضای حزن انگیز و لبریز از شکست است و در لایه های زیرین خود فاقد سمت و سوی اجتماعی و یا فرهنگی خاصی است، پاشایی موسیقی آگاهی سازی را نمایندگی نمی کند که با تعبیر آدورنو کاملا تطبیق دارد، در صورتی که در چند دهه ای که موسیقی پاپ در ایران عرضه شده است، چه بسیار ترانه هایی که در ضمن طرح مضامین عاشقانه نوعی از آگاهی را هم عرضه کرده اند. با تمام این اوصاف ترانه های نامبرده در پایین ترین سطح ترانه های فارسی قرار می گیرد؛ فاقد هر گونه پیچیدگی معنایی: تخت و روزمره و فاقد هر گونه کار خلاقانه؛ همان تخلیه انرژی که در پاراگراف بالا آمد نه چیزی بیشتر...
خواننده ای که با «مرگ» متولد شد
تطبیق فضای ترانه هایش با آن هیکل نحیف و شکل ترحم برانگیز بیماری که در نهایت منجر به مرگ شد، جمعیتی را به خیابان ها کشاند که حوزه هایی نظیر جامعه شناسی را هم درگیر کرد، سخنرانی اباذری هم بر مزید بر علت شد و ریتم اتفاقات حاشیه ای را تند تر کرد، جلایی پور از «انقلاب سفید» گفت و اباذری از «سیاست زدایی» اولی از شکلی از زندگی گفت که در متولدین نسل سوم و چهارم پس از انقلاب رایج است و در مواقعی مثل مرگ پاشایی ظهور پیدا می کند؛ شکلی از سبک زندگی که به هیچ وجه سیاسی نیست و آرام آرام خودش را به حکومت تحمیل می کند.
دومی هم از پروسه ی هدف دار سیاست زدایی گفت که افرادی چون پاشایی وسیله ای برای احراز رسیدن به این هدف هستند، به عبارتی اباذری معتقد است موسیقی مبتذل پاشایی البته به زعم او در راستای تفکر زدایی رواج پیدا می کند و با حمایت ضمنی حکومت بسط پیدا می کند.
امروز که یک سال از مرگ خواننده پاپیولار جوان گذشته شاید بشود با مکث بیشتری به این مرگ بحث برانگیز نگاه کرد، حالا از روزهایی که پشت خط همه ی ایرانسلی ها و همراه اولی نوای پاشایی می شنیدیم دور شده ایم و با رفتاری که خانواده ی پاشایی در این یک سال گذشته پیشه کرده اند، احساسات غلیظ ترحم برانگیز تعدیل شده است. آن چه که واضح و مبرهن است این که سبک موسیقی پاشایی چشمگیر نیست و تبعات مرگ پردامنه خواننده جوان را هنوز هم می شود تحلیل کرد و به نتایج جالب توجهی رسید.
سرانه گوش دادن به موسیقی در ایران حدود دو ساعت در روز بر آورد شده است و واژه دانلود بیش از هر واژه دیگری در گوگل جست و جو شده است و جالب است بدانید واژه «دانلود آهنگ» اولین هدف جست و جوی اینترنت در ایران است، انطباق پذیری و خاصیت هویت دهی موسیقی، این قسم از فرهنگ را به شدت محبوب کرده است. همین جایگاه بی همتای موسیقی در میان جوامع مختلف نظریه های متفاوتی را در مورد موسیقی ایجاد کرده است، از جمله آدورنو که موسیقی را «سیمان اجتماعی» جوامع سرمایه داری می داند و معتقد است موسیقی افراد را در موقعیت اجتماعی که دارند تثبیت می کند و انرژی افراد در موقعیت های مختلف تخلیه می کند، البته نظریه آدورنو اشکالاتی هم داشت؛ منفعل فرض کردن شنونده، بزرگترین ایراد آدورنو بود.
اما او حرف های دیگری هم دارد از جمله این که موسیقی پاپ را نوعی «کودک پروری» می داند که به جای خواندن مخاطب به تفکر، او را خواب می کند و آماده ی یک روز کاری، در مورد فرم در موسیقی پاپ حرف های زیادی می شود زد، از جمله آن که در این شکل از فرهنگ محتوای کار خیلی ثقیل نیست و عمدتا حرف های روزمره به شکل آهنگین بیان می شود و حتی در ملودی تقلید جایگاه بالایی دارد خیلی از کارهایی که می شنویم تقلید مو به مو از ملودی های استانبولی و یونانی و عربی است.
همه ی این حرف ها برای ورودی واقع بینانه و معقول به بحث در مورد «موسیقی پاشایی» است، طبیعتا از مرتضی پاشایی نباید و نمی توان توقع فرهنگ سازی و موج سازی داشت، تفکر از فرم موسیقی او دور است.
تحلیل محتوایی «متن» در آثار «پاشایی»
مخاطب موسیقی در ایران بیشتر از هر چیز با متن آثار ارتباط برقرار می کند شاید به این دلیل که ما عقبه ای سنگین در ادبیات به طور خاص شعر داریم. اگر جامعه ی آماری شنونده آثار پاشایی را به سه طبقه ی اجتماعی (بالا، متوسط، پایین) محبوبیت ترانه های پاشایی در این دسته بندی نتایج جالبی را پیش رویمان می گذارد؛ در طبقه بالا محبوب ترین کار «نگران منی» است، در طبقات پایین و متوسط «جاده یک طرفه» ، در ترانه «نگران منی» نوعی از احساسات بروز می یابد که شکلی از احساس نیاز به جلب محبت در آن وجود دارد احساس مدام به جلب محبت دیگری، در مورد ترانه «جاده یک طرفه» هم غلبه وجه ریتمیک کار بر محبوبیت این قطعه افزوده نامیدی و ترس و لرز عاشقانه شکست عشقی و بی اعتمادی پر رنگ ترین مضامین عنوان شده در متن کار است.
ترانه ی محبوب بعدی «روز برفی» است، تعابیری مثل :« عشق سینه سوز» و «چشمی که به شب دوخته شده» و «آدمی که با کسی حرفی ندارد» فضای غالب بر این ترانه را حزن انگیز و مایوس می کند و نگاهی اجمالی به ترانه های محبوب پاشایی نشان می دهد که تمامی ترانه ها مملو از واژ های دم دستی می باشد که البته با تعریف ترانه مطابقت دارد، اما با نمونه های والای ترانه ی فارسی نظیر کارهای : ایرج جنتی عطایی، شهیار قنبری، اردلان سرفراز و نمونه های متاخر مثل: روزبه بمانی و یغما گلرویی فاصله ی بسیاری دارد.
به عبارتی جهان بینی ترانه های آثار پاشایی صرفا توصیف یک فضای حزن انگیز و لبریز از شکست است و در لایه های زیرین خود فاقد سمت و سوی اجتماعی و یا فرهنگی خاصی است، پاشایی موسیقی آگاهی سازی را نمایندگی نمی کند که با تعبیر آدورنو کاملا تطبیق دارد، در صورتی که در چند دهه ای که موسیقی پاپ در ایران عرضه شده است، چه بسیار ترانه هایی که در ضمن طرح مضامین عاشقانه نوعی از آگاهی را هم عرضه کرده اند. با تمام این اوصاف ترانه های نامبرده در پایین ترین سطح ترانه های فارسی قرار می گیرد؛ فاقد هر گونه پیچیدگی معنایی: تخت و روزمره و فاقد هر گونه کار خلاقانه؛ همان تخلیه انرژی که در پاراگراف بالا آمد نه چیزی بیشتر...
خواننده ای که با «مرگ» متولد شد
تطبیق فضای ترانه هایش با آن هیکل نحیف و شکل ترحم برانگیز بیماری که در نهایت منجر به مرگ شد، جمعیتی را به خیابان ها کشاند که حوزه هایی نظیر جامعه شناسی را هم درگیر کرد، سخنرانی اباذری هم بر مزید بر علت شد و ریتم اتفاقات حاشیه ای را تند تر کرد، جلایی پور از «انقلاب سفید» گفت و اباذری از «سیاست زدایی» اولی از شکلی از زندگی گفت که در متولدین نسل سوم و چهارم پس از انقلاب رایج است و در مواقعی مثل مرگ پاشایی ظهور پیدا می کند؛ شکلی از سبک زندگی که به هیچ وجه سیاسی نیست و آرام آرام خودش را به حکومت تحمیل می کند.
دومی هم از پروسه ی هدف دار سیاست زدایی گفت که افرادی چون پاشایی وسیله ای برای احراز رسیدن به این هدف هستند، به عبارتی اباذری معتقد است موسیقی مبتذل پاشایی البته به زعم او در راستای تفکر زدایی رواج پیدا می کند و با حمایت ضمنی حکومت بسط پیدا می کند.
امروز که یک سال از مرگ خواننده پاپیولار جوان گذشته شاید بشود با مکث بیشتری به این مرگ بحث برانگیز نگاه کرد، حالا از روزهایی که پشت خط همه ی ایرانسلی ها و همراه اولی نوای پاشایی می شنیدیم دور شده ایم و با رفتاری که خانواده ی پاشایی در این یک سال گذشته پیشه کرده اند، احساسات غلیظ ترحم برانگیز تعدیل شده است. آن چه که واضح و مبرهن است این که سبک موسیقی پاشایی چشمگیر نیست و تبعات مرگ پردامنه خواننده جوان را هنوز هم می شود تحلیل کرد و به نتایج جالب توجهی رسید.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
برشانه تابوت صدا را ببری
شه زاده حنجره طلا ببری
ای مرگ بگو خودت دلت می آمد؟
با اینهمه عشق مرتضی را ببری
خدابیامرزدش...هرکی دوست داشت یه صلوات بفرسته
پاسخ ها
اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
ما که آثارش را دوست داشتیم و داریم مهم نیست جامعه شناسان چی میگند....
اللهم صلی علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم
همیشه دوست دارم
الان طرفدارش میریزن سرتون
توی کشور ما هر کسی میخواد حرفش به جایی برسه باید بمیره ... می خواهی هنرمند باشی یا یه آدم معمولی و بی هنر یا یه بیچاره کارتن خواب کافیه بمیری یهو مهم میشی... همه از کمالات و خوبی های تو میگن
نگران منی که نگیره دلم واسه دیدن تو داره میره دلم نگران منی مثه بچگیا توخودت میدونی من ازت چی میخوام مرتضی جون تورفتی اززمین پپرکشیدی مرتضی صدای خوبی داشتی مرتضی جون تو تو قلب مایی
خدا بیامرزتش دوسش داشتم و دارم واسه خانواده ی مرتضی و همچنین خونواده خاص آرزوی صبر میکنم...
روحش شاد هنوز گرمای صدایش در وجود ماست دوستش داریم
متن توهین آمیز بود. درسته شعر آهنگهاش ساده و سبکش حزن انگیز بود، ولی دلیل نمیشه تحقیرش کرد و این حرفها رو گفت. من نه اون زمان که فوت شد بزرگش کردم نه الان بعد یه سال تحقیرش میکنم. هنرمند بوده و برای یه قشر از مردم کشورش فعالیت کرده، همین نشون میده انسان ارزشمندی بوده. یکم منصف باشیم نه اون هیاهوی پارسال قشنگه نه این متن جامعه شناسی و تحلیل شخصیتی و فعالیت الان
قرار نیست که همه خواننده ها بیان ثقیل بخونن و کلمات والا استفاده کنن. توده ی جمعیت ایران چیزی از ترانه های به اصطلاح والای شما ک کلماتش غیر ساده س درنمیارن و هجو می پندارن. من نمی گم اونا بد میخونن. وقتی دوست ندارم گوششون هم نمیدم. دربارشونم قضاوت نمی کنم. پس ما هم لطفا همینجور باشین. اگه خوشتون نیومد ازش رد شین. نشینین واسه خودتون تحلیل کنین که بده و سخیفه و ساده و بی محتواس. منم می تونم اینا رو در مورد ترانه های مورد علاقه شما بگم.
مرتضی ی تکرار نشدنی خیلی حیف شد خدا بیامرزدت
ذات آدمی گرایش داره به عشق
ترانه های حزن انگیز مرتضی حرف از عشقی میزنه که ما آدما این روزا گمش کردیم
آدما دلشون پر و غمگینه از عشقی که دیگه رو زمین محو شده
درک این حس سخت نیست به شرطی که بخوایم باورش کنیم
حرف شما خیلی بد بود شما به پاشایی توهین کردی اتفاقا صدای مرتضی عالی بود چ اونوقت ک زنده بود اهنگاشو گوش میکردیم و لذت میبردیم چ الان ک دیگه نیست روحش شاد لااقل متوجه میشدی چی میخونه نه مثل بعضی از خواننده ها ک اصلا معلوم نیست چی میخونن
خدا بیامرزش بی زحمت براش یه فاتحه بفرستید
خجالت نمی کشید به هنرمندی که مردم اینقدر دوستش داشتم توهین میکنید
از معدود مقاله های عبدلی ک باهاش موافقم
آفرین
نمیشه دست ازسر مرتضی بردارین؟یه مقاله مینویسین فکرمیکنین خیلی روشن فکرتشریف دارین؟؟؟شماچیکارکردین که مردم بهتون افتخارکنن؟
مرگش باور کردنی نیست اون یه اوسطوره واقعی بود دوست داریم تا ابد مرتضی جات همیشه اینجاست♥
وقتی برای اولین بار یکی از آهنگاشو شنیدم خیلی از صداش خوشم اومد! وقتی که فوت کرد خیلی شوکه شده بودم یعنی جیگرم کباب شد! هر آهنگی که ازش میشنیدم گریم می گرفت! روحش شاد!