موزه دو و نیم میلیارد دلاری در تهران

خبرگزاری فارس: موزه هنرهای معاصر تهران یکی از ده موزه برتر هنر معاصر جهان است،‌ آن هم به واسطه داشتن آثاری منحصر به فرد و شاهکارهایی از بزرگ‌ترین هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز اروپایی و آمریکایی.

اهمیت این آثار به اندازه‌ای است که «ادوارد لوسی اسمیت» مورخ انگلیسی و منتقد مطرح هنر معاصر جهان درباره آن گفته است: «موزه هنرهای معاصر تهران یکی از مهم‌ترین و کامل‌ترین مجموعه‌ شاهکارهای هنر تجسمی معاصر جهان را در اختیار دارد. ‌گنجینه این موزه با در بر داشتن آثاری از آغاز دهه 1870 تا پایان دهه 1980 تصویری جامع از رویدادهای مهم پیشرفت و توسعه هنر نقاشی و مجسمه‌سازی غرب از طلوع امپرسیونیسم تا پیروزی مینی‌مالیسم ارائه می‌کند.

این مورخ برجسته همچنین معتقد است که مجموعه آثار موزه هنرهای معاصر تهران مهم‌ترین مجموعه هنری در این دوره زمانی در خارج از مرزهای اروپا و آمریکای شمالی در جهان است.»

اگر چه معماری بی‌نظیر این موزه نیز بر اهمیت و اعتبار آن افزوده است اما آن چه این موزه را دارای شهرت و اعتبار جهانی ساخته است، همان آثاری است که در فاصله سال‌های ۱۸۸۰ تا ۱۹۷۶ میلادی خلق شده و به دنبال مدرن کردن هنر ایران در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی یا خریداری شد و یا آن که از سوی مقامات دیگر کشورها به دربار ایران به ویژه فرح پهلوی هدیه شده است.

ساختمان این موزه در زمینی به مساحت ۲۰۰۰ متر مربع در سال ۱۳۵۶ بنا شد و تبدیل به گنجینه‌‌ای برای نگهداری شاهکارهای هنری ایران و جهان شد.

اگر‌چه بعد از انقلاب اسلامی ‌هیچ اثر تازه‌ای از هنرمندان خارجی به گنجینه موزه هنرهای معاصر اضافه نشد اما همچنان این موزه، جامع‌ترین و مهم‌ترین مجموعه هنر غربی در قاره آسیا به حساب می‌آید و بسیاری از آثار آن در دنیا بی‌نظیر است؛ به گونه‌ای که همه موزه‌های معتبر جهان آرزومند داشتن این شاهکارهای هنری هستند.


گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران شامل بیش از 3 هزار اثر ارزشمند ایرانی و خارجی است که آثار خارجی آن از سبک امپرسیونیسم تا پاپ‌آرت را شامل می‌شود.

قدیمی‌ترین اثر خارجی این گنجینه به اثری از «پل گوگن» اختصاص دارد.

برخی از این آثار در دهه 80 چندین بار در قالب نمایشگاه‌های مختلف به نمایش عموم گذاشته شد.

اما ارزش واقعی این آثار چه قدر است؟ این سؤالی است که برای بسیاری از علاقه‌مندان به هنر پیش آمده است. اما باید گفت این آثار از آن جا که به قصد فروخته شدن نگهداری نمی‌شوند، هیچ گاه از سوی کارشناسان معتبر خارجی قیمت‌گذاری نشده‌اند اما به طور حدودی مجموعه آثار خارجی گنجینه موزه هنرهای معاصر را 2 میلیارد و 500 میلیون دلار برآورد کرده‌اند که این قیمت حدودی است و در طول سال‌های مختلف تغییر می‌کند.




تنها سه اثر از این گنجینه که در سال 1389 به موزه‌های معتبر جهان امانت داده شد،‌ از سوی کارشناسان خارجی قیمت‌گذاری و قیمت بیمه‌ای آن مشخص شد که یکی از آن‌‌ها تابلوی منحصر به فرد «جکسون پولاک» با عنوان «نقاشی دیواری روی زمینه قرمز هندی» بود که در سال 89 برای نمایش در موزه‌ای ژاپنی امانت‌‌سپاری شد. این تابلو از سوی کارشناسان مؤسسه کریستیز 250 میلیون دلار قیمت‌‌گذاری شد که عنوان گران‌ترین تابلوی نقاشی این گنجینه را در اختیار دارد.




همه علاقه‌مندان آثار هنری با نام «پابلو پیکاسو» آشنایی دارند و او را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نقاشان سبک کوبیسم اروپایی می‌شناسند. موزه هنرهای معاصر تهران حدود 30 اثر از این هنرمند در اختیار دارد که تابلو «نقاش و مدلش» یکی از معروف‌ترین و ارزشمندترین آثار این هنرمند در این گنجینه‌ است.



این تابلو نیز سال ۸۹ به موزه‌ای در زوریخ سوئیس امانت داده شد تا در کنار دیگر آثار گردآوری شده از پیکاسو در یک نمایشگاه بزرگ به نمایش عموم گذاشته شود.

تابلو «نقاش و مدلش» به قیمت ۱۰۰ میلیون دلار از سوی کشور سوئیس بیمه شد که این قیمت‌گذاری از سوی نهادهای رسمی در خارج از کشور و گروهی از کارشناسان داخلی انجام گرفت.




تابلو «ترینیداد فرناندز» اثر هنرمند هلندی «وان دُنگن» نیز سومین اثری بود که در اواخر دهه 80 از گنجینه خارجی موزه هنرهای معاصر تهران به مقصد هلند خارج شد و بعد از 6 ماه نمایش در نمایشگاهی از آثار این هنرمند به کشور بازگشت.

این تابلو نیز به قیمت 60 میلیون دلار قیمت‌گذاری و از سوی کشور هلند بیمه شد.



یکی از تابلوهای دیگر این گنجینه که قیمت‌گذاری شده است، تابلوی «طبیعت بی‌جان و باسمه ژاپنی» پل گوگن است که برآورد قیمت آن ۵۵ میلیون دلار است. این تابلو از سوی گالری تیپ مدرن لندن و گالری ملی هنرهای واشنگتن برای نمایش در نمایشگاه بزرگی از آثار این هنرمند درخواست شد که موزه هنرهای معاصر تهران در زمان مدیریت محمود شالویی به این درخواست پاسخ منفی داد و اعلام کرد: با توجه به نداشتن امنیت حقوقی آثار هنری ایرانی در آمریکا، امکان امانت‌سپاری گنجینه‌های با ارزش موزه هنرهای معاصر تهران به شما وجود ندارد.

این سه تابلو به دلیل اینکه در لیست امانت‌سپاری به سه کشور دنیا قرار داشت،‌ به منظور بیمه، از سوی کارشناسان خارجی قیمت‌گذاری به روز شد.

احسان آقایی سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران درباره چگونگی قیمت‌گذاری این آثار به خبرنگار فارس می‌گوید: در ایران کارشناس رسمی برای قیمت‌گذاری این آثار نداریم، بنابراین با کارشناسان مؤسسه کریستیز مکاتبه می‌کنیم که آن‌ها نیز با توجه به فروش آثار یک هنرمند در آخرین آکشن‌ها و حراجی‌ها، قیمت حدودی دیگر آثارش را مشخص می‌کنند.

او قیمت‌گذاری همه آثار این گنجینه را کار عبثی می‌داند و می‌‌گوید: آثار این گنجینه قرار نیست جایی به فروش گذاشته شود،‌ بنابراین قیمت‌گذاری آن‌ها نیز بی‌فایده است، چون این قیمت‌ها مرتب تغییر می‌کند. این آثار اگرچه قیمت پایه‌ای را دارند اما این قیمت‌ها به روز نیست و تنها زمانی که اثری به کشوری امانت داده می‌شود، با کارشناسان هنری مؤسسه کریستیز مکاتبه می‌کنیم تا قیمت بیمه‌ای آن مشخص شود.

آقایی قیمت حدودی کل آثار خارجی گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران را حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار عنوان کرد و در ادامه می‌گوید: این قیمت‌گذاری را به صورت حدودی کارشناسان ایرانی بر اساس آخرین آکشن‌های فروش آثار این هنرمندان سال گذشته برآورد کرده‌اند. او تأکید می‌کند که این قیمت‌گذاری، به روز و دقیق نیست.



کلود مونه، پل گوگن، پابلو پیکاسو، کامیل پیسارو، ونسان ونگوگ، کیس وان دونگن، ادوارد مونش، مارک شاگال، خوآن میرو، لوئیس والتات، واسیلی کاندینسکی، مارسل دوشان، ژرژ رنو، فرنان لژه، ژرژ براک، رنه ماگریت، سالوادور دالی، ویلم دکونیگ، مارک روتکو، اندی وارهول، هنری مور، مارینو مارینی، آلبرتو جاکومتی، امبرتو بوچینی و ... از دیگر هنرمندان نقاش و مجسمه‌ساز بزرگ دنیا هستند که آثارشان در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می‌شود.




اما از آثار هنرمندان ایرانی نیز در این گنجینه نمونه‌هایی وجود دارد که در نوع خود کم‌نظیر است. اگر چه این آثار به طور کلی قیمت‌گذاری نشده‌اند اما کارشناسان هنری ایران می‌توانند به طور حدودی قیمت این آثار را نیز بر حسب نیاز بر اساس فروش آثار این هنرمندان در آخرین حراج‌ها و آکشن‌های خارجی محاسبه کنند.




در گنجینه آثار هنرمندان ایرانی نیز آثاری ارزشمندی نگهداری می‌شود که قدیمی‌ترین اثر این مجموعه شاهنامه شاه طهماسبی با 118 برگ است که این اوراق چندین سال پیش با تابلو «زن شماره 3» اثر دکونینگ که گفته می‌شد اثری غیر قابل نمایش در ایران است، معاوضه شد.


آثار کمال‌الملک و شاگردانش مربوط به دوره قاجار، آثاری از محمود فرشچیان، محمد احصایی، جلیل رسولی، ایران درودی، سهراب سپهری، آیدین آغداشلو، علیرضا اسپهبد، احمد اسفندیاری، ایرج اسکندری، هانیبال الخاص، ناصر اویسی، رویین پاکباز، نامی پتگر، فرامرز پیلارام، صادق تبریزی، پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، معصومه سیحون و ... از جمله آثار ارزشمند هنرمندان ایرانی است که موزه هنرهای معاصر تهران به داشتن بهترین آثار این هنرمندان به خود می‌بالد.

البته به جز موزه هنرهای معاصر تهران،‌ آثار با ارزش دیگری از شاهکارهای هنر معاصر ایران و جهان در موزه‌هایی چون کاخ موزه نیاوران و کاخ موزه سعدآباد نیز وجود دارد که این آثار نیز با توجه به شکل موزه‌ای آن‌ها قیمت‌گذاری دقیق و به روز ندارند.