مُدهای زنانه اسلامی در کدام کشورها رایج تر است؟

ماهنامه پیشه و تجارت - عطیه نوری: نحوه پوشش افراد یک منطقه براساس شیوه های رفتاری و فرهنگی بخش غالب آن جامعه شکل می گیرد. مدپردازان همواره در تلاش هستند تا ایده های خود درباره این نحوه پوشش را به بیانی مفهوم و آشنا برای این جمعیت غالب ابراز کنند. بنابراین مهم ترین رکن در صنعت مد این است که یک طراح مخاطب خود را شناسایی کند و بداند هر نوع لباسی چه مخاطبی دارد. شاید عجیب به نظر برسد ولی این روزها مد در زندگی تمامی اقشار مختلف، با هر دین و مسلک، نقش مهمی ایفا می کند و به عنوان امری لازم و ضروری پذیرفته شده است.

حجاب و عفاف در یک جامعه مسلمان مهم ترین لازمه ورود زنان به اماکن عمومی محسوب می شود و شاید به همین دلیل بتوان مدپردازان اسلامی را راهگشایان ورود زنان به جامعه دانست. این افراد با طرح های خلاقانه خود امکان حضور زنان در اماکنی همچون ادارات، ورزشگاه ها و میهمانی ها را فراهم می کنند. امکانی که این روزها با اندکی تجمل و تفاخر همراه شده است. با ورود زنان به عرصه های مختلف اجتماعی نخستین بارقه های صنعت مد اسلامی شکل گرفت، صنعتی که به زیبایی عفاف معتقد است و با همین اعتقاد موفق به کسب جایگاهی مستقل و ابعادی متفاوت شده است.

شیب صعودی سرمایه

شبکه خبری هافینگتن پست در سال ۲۰۱۳ گزارشی آماری از دانشگاه فرانسوی مد دوبی درباره صنعت مد اسلامی منتشر کرد. این گزارش توجه آنهایی که این عرصه را جدی نمی گرفتند به شدت به خود جلب کرد. در ابتدای این گزارش آمده بود گران قیمت ترین لباس جهان با قیمت ۱۷ میلیون دلار از انواع لباس های پوشیده اسلامی است. در مهم ترین بخش این گزارش ارزش صنعت مد اسلامی به سرعت در حال رشد خوانده و گردش مالی در آن ۹۶ میلیارد دلار تخمین زده شده است.

این روزها طراحی و زیبایی شناسی پوشاک اسلامی به یکی از خبرسازترین بخش های صنعت مد و لباس تبدیل شده است، طوری که طبق پیش بینی های «جایزه بین المللی بانکداری اسلامی» صنعت پوشاک اسلامی از سال ۲۰۱۳ تا سال ۲۰۱۹ با افزایش سودی ۸۲ درصدی (یعنی چیزی معادل ۴۸۴ میلیارد دلار) مواجه خواهدشد.

مد در بسیاری از کشورها پای خود را به عنوان یک صنعت جهانی محکم کرده است. اندونزی، مالزی، فیلیپین، چین، بنگلادش، کره جنوبی، اسپانیا، آلمان، برزیل و هند از قطب های اصلی این صنعت به شمار می روند. نکته جالب توجه این است که سردمداران این صنعت کشورهای اسلامی و ارائه دهندگان مدهای اسلامی هستند. با یک بررسی اجمالی متوجه می شوید که زنان مسلمان به شدت خواستار زیبایی در پوشش خود هستند و نه تنها پوشش را محدودیت نمی دانند، بلکه آن را فرصتی برای دستیابی به سبکی نوین در مد می دانند.

از صادرات به اروپا تا قطب مد اسلامی جهان

براساس قانونی ملی و ایالتی اندونزی، حجاب مقوله ای اختیاری به شمار می رود. حجاب در این کشور پدیده ای به نسبت تازه محسوب می شود و بخش اعظمی از زنان اندونزیایی با پارچه ای نازک سر خود را می پوشانند و تنها در هنگام ادای نماز حجاب می کنند. با وجود این اندونزی، به عنوان پرجمعیت ترین کشور مسلمان جهان، قصد دارد تا سال ۲۰۲۰ به قطب مد حجاب بدل شود. در این بین اروپا مهم ترین مقصد برای تولیدات مد حجاب اندونزی است.

طبق آمار وزارت صنعت اندونزی، نرخ فروش سالانه پوشاک مسلمانان در اروپا به ۱.۵ میلیارد دلار رسیده است. قدرت اندونزی در ارائه این صنعت تا جایی است که میشل اوباما در سفر سال ۲۰۱۰ خود به اندونزی، در کنار همسرش، رییس جمهور آمریکا، برای دیدار از مسجد استقلال در جاکارتا با حجاب اسلامی حاضر شد.

میشل اوباما در این سفر کت و شلواری آزاد به رنگ زرد را با یک روسری سفید طرح پلنگی هماهنگ کرده بود.

از جمله دیگر کشورهای شرقی آسیا که در صنعت مد حجاب فعال است می توان به کشور در حال توسعه و اسلامی مالزی اشاره کرد. دین رسمی این کشور چنددینی، اسلام است و طبق آمار رسمی سال ۲۰۱۰ حدود ۶۱ درصد از مردم این کشور مسلمان هستند. مالزی نیز در کنار کشور همسایه خود، اندونزی، با حجم بالای صادرات پوشاک به سراسر جهان اقتصاد خود را می چرخاند. به این ترتیب دولت مالزی با وجود مخالفت برخی از گروه های بنیادگرای اسلامی بیشترین پشتیبانی را در بخش کسب و کار مد اسلامی از بخش خصوصی داشت است.

طب گزارش روزنامه تایمز، مالزی بیش از سایر کشورهای اسلامی در صنعت مد اسلامی سرمایه گذاری کرده است. این کشور سال هاست که زیرمجموعه هفته بین المللی مد در مالزی اقدام به برگزاری «فستیوال مد اسلامی» می کند و از طریق معرفی و ارائه آثاری در سطح بین المللی، دعوت از طراحان و تولیدکنندگان کشورهای منطقه و تامل با رسانه های جهان خود را به عنوان اصلی ترین پایتخت مد اسلام مطرح کرده است.

در حال حاضر «فستیوال مد اسلامی» یکی از بخش های اصلی هفته بین المللی مد در مالزی به شمار می رود. هفته بین المللی مد مالزی از سال ۲۰۰۶ از سوی «رجا رضا» راه اندازی شده است.

یکی از نکات جالب توجه این فستیوال حضور طراحان غیرمسلمان در بخش مد اسلامی است. مالزی نخستین کشوری بود که اقدام به ارائه لباس های شنای اسلامی کرد. این لباس ها از سوی کمپانی «Active Attire» با طراحی «نوریانی» مطرح شد و بعدها جامعه مسلمان آن را پذیرفت و در اسپانیا، اندونزی و استرالیا رقیبانی پیدا کرد.

مد اسلامی اروپا

جمعیت مسلمانی اروپا به واسطه رشد از طریق مهاجرت و ازدیاد نسل همواره میل به افزایش داشته است و این میل در تقابل با رشد منفی جمعیت غیرمسلمان اروپا قرار می گیرد. سال ۲۰۱۰ جمعیت مسلمان جهان با روند رشدی ۳۵؟ درصدی مواجه شد.

طبق پیش بینی ای که در روزنامه گاردین انتشار یافت جمعیت مسلمانان تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۱۰ درصد از کلم جمعیت ۱۰ کشور اروپایی (کوزوو، آلبانی، بوسنی و هرزگوین، جمهوری مقدونیه، مونته نگرو، بلغارستان، روسیه، گرجستان، فرانسه و اتریش) را تشکیل می دهد. جمعیت زنان مسلمان اروپا در چند سال گذشته آنچنان رو به افزایش رفته است که سازمان اطلاعات فرانسه نسبت به آن واکنش ای تندی نشان داده و همواره دغدغه محدودکردن آنها را در سر داشته است.

فرانسه از سال ۲۰۰۴ هر نوع پوشش را که نشانه صریح دین باشد، ممنوع کرده است و این منع در مدارس دولتی، دانشگاه ها و امکان اداری لازم الاجرا است. پژوهش های پراکنده ای که تاکنون انجام شده نشان می دهد زنان بیش از مردان به تغییر دین شان به اسلام علاقه نشان می دهند. این زنان نقش بسزایی در شکل دهی مسیر مد حجاب دارند. با وجود آنکه به نظر می رسد فرهنگ اروپایی تمایلی به تغییر چهره جامعه خود ندارد، اما یکی از مهم ترین نمایش های بین المللی مد حجاب از سال ۲۰۱۰ به صورت سالانه در لندن پیگیری می شود.

هفته مد حجاب لندن هر سال از ۲۲ تا ۲۷ اکتبر برگزار می شود. سود بالای سرمایه گذاری در زمینه مد حجاب پای متخصصانی همچون «دولچه و گابانا»، طرح ایتالیایی، «اسکار دلارنتا»، طراح سرشناس دومینیکی و «تامی هایلفیگر»، طراح مد آمریکایی را به این عرصه باز کرده است. این برندهای سرشناس گرانقیمت ترین آثار در زمینه مد حجاب را رقم می زنند. رسانه های غربی از جمله سایت «vogue» از خبر فعالیت «دولچه گابانا» در ابتدای سال ۲۰۱۶ که برای مشتریان مسلمان خود در خاورمیانه اقدام به طراحی و دوخت روسی، لباس های پوشیده و جواهرات کرده است با عنوان خبر شکست یاد می کند.

اغلب طرح های این برند از روسری گرفته تا کیف و کفش، تولیدات لوکسی هستند که به زن مسلمان چهره ای شیک و البته مصرف گرا می بخشد. پیگیری مد حجاب برای این برند درآمدی ثابت و تثبیت شده به همراه می آورد و تجارت آنها را تضمین می کند. چنانچه به گزارش «Thomson Reuters»، در سال ۲۰۱۳ مبلغ ۲۶۶ میلیارد دلار سود از خریداران مسلمان کسب کرده است و انتظار می رود این رقم تا سال ۲۰۱۹ به ۴۸۴ میلیارد دلار برسد.

هافینگتن پست نیز در سال ۲۰۱۵ از آغاز کت واک (راه رفتن روی سکوی نمایش مد) مد حجاب برند «Mimpikita» از کشور مالزی در هفته مد لندن خبر داد و با این کار برای نخستین بار تابویی جدی را حول این عرصه شکست. اوایل سال ۲۰۱۵ نیز نخستین بوتیک فروش لباس های اسلامی در لندن (به نام «Aab») افتتاح شد.

این فروشگاه با عرض روسری ولباس های پوشیده لوکس در همان روز افتتاحیه موفق به جذب دو هزار خریدار شد. به گزارش دیلی مل، این فروشگاه به چرخش مالی ۱۰۰ میلیون یورو در بریتانیا دست یپدا خواهدکرد. بسیاری از تولیدات مد حجاب این روزها به بازار تجاری مجازی نیز راه پیدا کرده اند. وب گاه مزایده اینترنتی «ای بی»، واقع در ایالات متحده آمریکا، تنها یکی از بی شمار درگاهی است که این روزها بخشی مجزا به نام «پوشش حجاب» دارد و در آن اقدام به فروش پوشش موردپسند زنان مسلمان می کند.

زنان متجدد روس

روسیه نیز از جمله دیگر کشورهای فعال در صنعت مد اسلامی محسوب می شود. اسلام دومین دین بزرگ در جمهوری فدراتیو روسیه محسوب می شود. پیشینه اسلام در روسیه به فتوحات عرب ها در قرن هشتم هجری بر می گردد. با وجود این پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ تعداد زائران روسی به مکه افزایش پیدا کرد.

بنابر آماری که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد، بیش از ۱۸ هزار مسلمان روسی از سراسر کشور برای حج اعزام می شود. جمعیت پرشمار مسلمانان در روسیه موجب علاقه روس ها به مد اسلامی شده است. روسیه علاوه بر مدارس برجسته ای که در زمینه طراحی مد، سالانه (۱۳ تا ۱۷ جون) اقدام به برگزاری نمایش مد مسکو به سبک اسلامی می کند. اصلی ترین مخاطبان این صنعت در روسیه را زنان مسلمان و متجددی تشکیل می دهند که علاوه بر دینداری به دنبال پیشرویی نیز هستند. این روزها سبک روسی مد حجاب یکی از محبوب ترین پوشاک زنان مسلمان در اروپا محسوب می شود.

نقش کثرت جمعیت

طبق آمار و ارقام، اسلام به لحاظ جمعیت دومین دین جهان، پس از مسیحیت، به شمار می رود با توجه به مطالعه ای که در سال ۲۰۱۰ انجام شده است، ۱.۶ میلیارد از جمعیت جهان مسلمان هستند. مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۵ از سوی حوزه علمیه «gordonconwell» صورت گرفته است.

نشان می دهد ۱.۷ میلیارد نفر از جمعیت (۷.۴ میلیاردی) جهان مسلمان هستند. اسلام دین غالب در خاورمیانه، آفریقای شمالی، شاخ آفریقا (شمال شرقی آفریقا)، ساحل (میان صحرای آفریقا و ساناوی سودان)، ۶ درصد از غرب اروپا (با ۲۴ میلیون نفر) و بحشی از چین، بالکان، هند و روسیه محسوب می شود.

براساس گزارش ۲۰۱۲ پیو، بزرگ ترین کشورهای مسلمان جهان به لحاظ جمعیت اندونزی با ۱۲.۷ درصد، پاکستان با ۱۱ درصد، هندوستان با ۱۰.۹ درصد و بنگلادش با ۹.۲ درصد هستند. چنین آمار و ارقامی پیش از هر چیز بیانگر وجود خواستی عظیم و مخاطبی پرشمار است. خواستی انکارناپذیر، که با گذر ایام نیازهایی همسو با مناسبات زمانه نیز برای خود تعریف می کند.

از آنجا که جهان مد اسلامی نیز مانند سایر بخش های طراحی پوشاک زیبایی شناسی ظاهر را در نظر دارد و زنان مهمترین بازیگران این عرصه به شمار می روند، عده ای همواره در طول تاریخ با شکل گیری و تکامل مد حجاب مخالف بوده اند و عده ای از آن حمایت کرده اند. اغلب مخالفان در برابر خواست و نیاز عموم و قدرت سرمایه گذارانی که این خواست را شناسایی کردند تاکنون ره به جایی نبرده اند.

از سوی دیگر کسی بسیاری از کارشناسان حقوق اسلامی در جهان به این توافق رسیده اند که در صورت حفظ سادگی و پوشیدگی، حضور زنان مسلمان در صنعت مد مانعی ندارد. در این میان برخی از مجلات مد اسلامی طرح های خود را با محو صورت زنان ارائه می دهند.