ماجرای پر هیاهو تیزرهای ماهواره ای

خبرگزاری صبا: پخش تیزرهای سینمایی در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان پیش از این‌که ریشه‌یابی شود جنجال به پا کرد و با به پایین کشیدن موقت فیلم سینمایی «آاادت نمی‌کنیم» از پرده سینماها همه را به تکاپو انداخت.


گروهی این اقدام را غیرقانونی دانستند،عده‌ای از آن حمایت کردند و برخی نیز که اتفاقا نوک پلیکان این معضل به سمت آنهاست سکوت کرده‌اند و از دور نظاره‌گر ضربه‌ای هستند که به پیکره سینما وارد می‌شود.

فیلم «آاادت نمی‌کنیم» با یک وقفه نه چندان کوتاه از دیروز رفع توقیف شده و به چرخه اکران بازگشته است اما شوکی که به سینمای ایران چه در داخل و چه در خارج از مرزها وارد شد آثار تخریبی بسیاری داشته است که شاید با تدبیر مناسب‌تر شاهد این خدشه به دنیای هنر نمی‌بودیم.

فقدان قانون حمایتی از سینما

وقتی اوراق قوانین سینمای ایران را زیر و رو می‌کنیم؛ خلائی بزرگ پیش رویمان قرار می‌گیرد و علامت سوال تعجبی که اتفاقا در این روزهای سینما کمتر به آن بها داده شده است و به‌گونه‌ای صورت اصلی مسئله نه تنها پاک شده بلکه در اذهان مسئولان و متصدیان سینمای ایران گم شده است و هیچ کسی سراغی آز آن نمی‌گیرد.

برخلاف بیشتر کشورهای دنیا در ایران هیچ قانون حمایتی‌ای از آثارفرهنگی به‌ویژه سینما وجود ندارد در حالی‌که بخش‌های تبلیغاتی هر کشوری اعم از صداو سیما، شبکه‌های خصوصی تلویزیونی، شهرداری‌ها خصوصا شهرداری‌های پایتخت کشورها و... طبق قانون مصوب شده‌ای موظف هستند به حمایت‌های رایگان آثار فرهنگی که شاخص‌ترین آن‌ها فیلم‌های سینمایی است بپردازند و تلویزیون‌ها چه دولتی و چه خصوصی بدون تبعیض بین فیلم‌ها، زمان مشخص و مساوی‌ای برای پخش تیزر تبلیغاتی رایگان می‌پردازند.

از سوی دیگر شهرداری‌ها از بیلبوردهای سطح شهر حتی اتوبوس‌ها، ایستگاه‌ها وکابین‌های مترو برای تبلیغ رایگان فیلم‌های سینمایی بهره می‌برند و همگی یک هدف مشترک برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه دارند که آثار سینمایی می‌تواند بخش عمده‌ای از این تاثیر اجتماعی را داشته باشد و البته برخی از فیلم‌ها نیز می‌توانند شادی اجتماعی به مردم هر کشوری هدیه کنند.

اما در ایران به خاطر سهل‌انگاری‌هایی که صورت گرفته و در همه ادوار بوده است چنین قانونی مصوب نشده است و خلاء آن تا بوده وجود داشته است و انگار این اصل که جایش خالی است هیچ‌وقت دغدغه مسئولان نبوده است.

تنها روزنه امید

در حالی‌که با نقصان چنین قانونی مواجه بودیم در صداوسیما یک بسته فرهنگی برای تبلیغ فیلم‌های سینمایی در نظر گرفته شد که می‌توانست روزنه امیدی برای سینماگران و تبلیغ آثارشان باشد.

اما این رنگ این امیدواری هم خیلی زود بی‌رنگ شد چرا که هر مسئولی در صداوسیما از این بسته فرهنگی برداشتی متفاوت و سلیقه‌ای داشت و همین کافی بود تا نخستین کلید معضل کنونی تبلیغات فیلم‌های سینمایی ایجاد شده زده شود و چنین پدیده تلخی رخ دهد.

تبعیض‌های غیرمنصفانه

اگر بخواهیم به موشکافی چنین پدیده‌ای بپردازیم باید سفری داشته باشیم به زمانی که سینماگران با تبعیض‌هایی در پخش تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌های سینمایی در صداوسیما به بن بست خوردند. مسئولان شبکه‌های تلویزیونی داخلی نیز، اعتنایی به اعتراضات به حق سینماگران نکردند ودر حالی که فیلم‌های اکران شده، ممیزی‌های وزارت ارشاد را پشت سرگذاشته و مجوزهای قانونی را دریافت کرده بودند یکی از استدلال‌های مسئولان صداوسیما این بود که بعضی از این فیلم‌ها از لحاظ پوششی و حتی محتوا با ممیزی‌های تلویزیون هم‌سویی ندارند.

این دلایل از سوی مسئولان سیما در حالی مطرح می‌شد و می‌شود که ممیزی در ارشاد و تلویزیون زیر پرچم یک کشور و قوانین مشترک صورت می‌گیرد.

در این ادامه این روند، ‌مسئولان صداوسیما با برخوردهای سلیقه‌ای، تیزرهای طیف خاصی از فیلم‌های سینمایی را پخش می‌کردند و مابقی فیلم‌ها در فقر تبلیغ از قاب تلویزیون باقی ماندند و هستند. این شکل از تصمیم‌گیری در خصوص تبلیغ آثار در تلویزیون منجر به این شد که در نهایت جمع کثیری از سینماگران به این نتیجه رسیدند که دیگر روی حمایت‌های صداوسیما از فیلم‌هایشان نباید حسابی باز کنند.

تبلیغات سینمایی در شبکه‌های مجاز اینترنتی

برای خروج از چنین بحرانی که در مقطعی تاثیر منفی زیادی روی بخش اقتصادی و حتی فرهنگی فیلم‌های سینمایی داشت، دست اندرکاران سینما به شبکه‌های دارای مجوز مجازی روی آوردند و تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌هایشان را در این شبکه‌ها انتشار دادند، غافل از این‌که در دنیای بی‌خبری با دردسر عجیبی مواجه خواهند شد.

سواستفاده شبکه‌های ماهواره‌ای

در حالی‌که سینماگران هنوز با دغدغه تبلیغاتی فیلم‌هایشان مواجه بودند، شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان که در سایت‌های مجازی به تیزرهای سینمایی دسترسی داشتند با شعار حمایت فرهنگی رایگان از تولیدات سینمای ایران به پخش تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌های اکران شده پرداختند و این بار آن‌ها فیلم‌هایی را تبلیغ کردند که جای تبلیغشان در قاب تلویزیون ملی به هزار و یک دلیل غریب خالی بود.

با یک مهندسی معکوس، برای جذب تماشاچی بیشتر، تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌های سینمایی داخلی را بدون اجازه از عوامل اصلی آن، با برداشت از شبکه‌های اینترنتی و گاهی نیز استفاده از ارتباطات داخلی و همکاری برخی از کسانی که در دنیای تبلیغات فیلم‌های سینمایی دستی داشتند، روی آنتن‌هایشان بردند.

تبلیغات ماهواره‌ای ممنوع!

این تبلیغات تا روزی که تیزر فیلم سینمایی «نقش و نگار» در آستانه جشنواره فیلم فجر در شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شد ادامه داشت و حساسیتی چندانی از سوی مسئولان در این خصوص دیده نمی‌شد اما از این برهه به بعد، ابتدا مسئولان صداو سیما واکنش نشان دادند.

این بار با تدبیری عجیب، تعدادی تهیه‌کننده سینما به تلویزیون فرا خوانده شدند تا تعهدنامه‌هایی مبنی بر عدم انتشار تیزر در شبکه‌های ماهواره‌ای را امضا کنند که اگر تبلیغات فیلم‌هایشان از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شود دیگر تبلیغی از اثر آنها در تلویزیون نخواهد بود.

این تعهد‌نامه آن‌قدر مواد و تبصره‌های غریبی داشت که تهیه‌کنندگان از امضا آن امتناع کردند و روند پخش تیزرها در شبکه‌های ماهواره‌ای ادامه پیدا کرد. شبکه‌هایی که مدعی بودند به شکل رایگان و برای حمایت از آثار سینمایی این کار را انجام می‌دهند.

وقتی این راه حل مسئولان صداوسیما کارساز نشد، برگ جدیدی در برابر سینماگران باز شد. این بار دستگاه قضایی تهیه‌کنندگان و دست اندرکاران سینمایی را یکی پس از دیگری به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار کرد و به‌خاطر پخش شدن تیزرهای تبلیغاتی در شبکه‌های ماهواره‌ای فیلم‌هایشان به آنها تفهیم اتهام شد.

دفاعیات سینماگران

سینماگران که باور نداشتند به گناهی ناکرده در برابر اتهام قرار گرفته‌اند در دفاعیات خودشان عنوان داشتند که هیچ دخالتی در رابطه با این اقدام شبکه‌های ماهواره‌ای نداشته‌اند و آنان بدون اجازه با برداشتن تیزرها از سایتهای مجازی آن‌ها را رایگان پخش می‌کنند.

این دفاعیات پذیرفته نشد و مقامات قضایی اخطارهایی مبنی بر ممانعت از این تبلیغات غیرقانونی به اهالی سینما دادند.

تیرخلاص

باوجود اخطارهای قضایی و جدی بودن آنها، شبکه‌های ماهواره‌ای همچنان به صورت گسترده به پخش تیزرهای تبلیغاتی روی آنتن ادامه دادند تا این‌که تیرخلاص شلیک شد.

ناگهان قرعه بدشانسی به نام فیلم سینمایی «آاادت نمی‌کنیم» به کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان افتاد و دستگاه قضایی هم‌زمان با انتشار تیزر تبلیغاتی این فیلم در شبکه‌های ماهواره‌ای دستور داد تا این فیلم از پرده اکران سینماها پایین کشیده شود.

باز تبعیض

در حالی‌که فضای سینمایی کشور به‌خاطر جلوگیری از اکران فیلم «آاادت نمی‌کنیم» آشفته بود و هرکسی اظهارنظری کرده و خواستار حل این مشکل بودند هم‌زمان دو فیلم «ایستاده در غبار» و«رسوایی» روی پرده سینما‌ها رفتند و عجیب این‌که شبکه‌های ماهواره‌ای تیزرهای تبلیغاتی هردوی این فیلم‌ها را نیز مانند دیگر فیلم‌ها به‌ویژه «آاادت نمی‌کنیم»پخش کردند که بلافاصله عوامل این دو فیلم واکنش نشان دادند و اعلام کردن هیچ دخالتی در تبلیغ فیلم‌هایشان در شبکه‌های ماهواره‌ای نداشته‌اند.

و با بیان این بیانیه و اظهارات سرنوشتشان با فیلم «آاادت نمی‌کنیم» متفاوت رقم خورد چرا که از سوی هیچ دستگاهی دستوری مبنی بر جلوگیری از اکران آن‌ها صادر نشد و باز با تبعیض روبه‌رو شدیم.

قانون چه می‌گوید؟

در اینجا نمی‌خواهیم به حقوق قضایی در خصوص برخورد با تبلیغات ماهواره‌ای فیلم‌های سینمایی بپردازیم و تنها از لحاظ قوانین وزارت ارشاد این مورد را بررسی می‌کنیم.

در روند اعطای مجوز برای ساخت فیلم، همه تهیه‌کنندگان موظف هستند تعهد‌نامه‌ای را امضا کنند که در آن متعهد می‌شوند فیلم‌هایشان پس از ساخت و اکران نباید در شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغاتی داشته باشند و تنها زمانی این فیلم‌ها می‌توانند در هر شبکه‌ای خارج از مرز ایران تبلیغ شوند که در جشنواره‌های خارجی مطرح شده و جوایزی نیز دریافت کرده باشند.

از این رو اگر عوامل فیلم‌های سینمایی دخالتی در پخش تیزرهای تبلیغاتی در شبکه‌های ماهواره‌ای داشته‌اند رفتارشان به‌خاطر عدم اجرای تعهداتشان در کسب مجوز ساخت فیلم‌ها غیرقانونی بوده است اما همه بررسی‌ها نشان از آن دارد که آنان دخالتی در این معضل نداشته‌اند و کارشکنی برخی‌ها را نمی‌توان به پای آنان نوشت.

چاره چیست؟

در این فضای بحرانی سینما چیزی که عیان است در نگاه اولیه بی‌توجهی گردانندگان شبکه‌های ماهواره‌ای به حیات و ممات فیلم‌های ایرانی است.

البته این بی‌اعتنایی در صداوسیما نیز وجود دارد؛ در حالی‌که به‌راحتی می‌توان با یک تعامل سنجیده و دوری از هرگونه تبعیضی در صداوسیما و شهرداری فضای مناسب تبلیغاتی به وجود آورد تا سینماگران تیزرهای تبلیغاتی‌شان را تنها و تنها در اختیار این دو دستگاه تاثیرگذار قرار دهند و نوع تبلیغات به گونه‌ای باشد که شبکه‌های ماهواره‌ای دسترسی آسانی به تیزرها نداشته باشند و از ادامه این روند مشکل‌ساز امتناع شود.

باید مطمئن باشیم که تبلیغ برای هر اثر فرهنگی می‌تواند، تاثیرات بسیار مثبتی داشته باشد و همه دستگاه‌ها به‌ویژه صداوسیما و شهرداری نباید در این مورد کوتاهی داشته باشند چرا که ثابت شده است، جامعه پویا، نیاز به نشاط و فرهنگسازی دارد تا بتواند در دنیایی که به‌شدت در حال توسعه است خود را از جرگه کشورهای عقب‌مانده بیرون کشد و سینما و هر اثر فرهنگی می‌تواند ویترینی برای نمایش میزان پیشرفت کشورها در همه عرصه‌ها باشد.

صورت مسئله اصلی

حال فیلم که «آاادت نمی‌کنیم» رفع توقیف شد شاید هیاهوها بخوابد بدون این‌که این مشکل جنجالی حل شده باشد اما این البته این سکه روی دیگری هم دارد و در واقع صورت مسئله اصلی آن است و آن کم‌فروغی برنامه‌های تلویزیونی در ناتوانی جذب تماشاچی است.

در دنیای امروزی که شبکه‌های ماهواره‌ای ۲۴ ساعته در حال پخش برنامه‌های متنوع هستند نمی‌توان تنها با چند برنامه که شمار آنها به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد با آنان رقابت کرد. چه بسا این‌که اگر صداوسیما می‌توانست با استفاده از شرایط خاص رسانه ملی از شبکه‌های ماهواره‌ای پیشی بگیرد و مردم تماشای برنامه‌های داخلی را به شبکه‌های خارجی ترجیح می‌دادند شاهد تحولی بزرگ در جنگ تبلیغاتی رسانه‌ای می‌شدیم و شاید سینماگران حتی حاضر می‌شدند با پرداخت هزینه، آگهی‌هایشان را در رسانه ملی پخش کنند و اصلا نگاهی به شبکه‌های ماهواره‌ای از سمت مخاطبان نبود که پخش تبلیغاتشان مهم باشد.

در چنین شرایطی حتی اگر شبکه‌های ماهواره‌ای بدون اجازه و به صورت رایگان به پخش تیزرهای تبلیغاتی فیلم‌های سینمایی داخلی‌مان می‌پرداختند با توجه به کم‌مخاطب بودنشان به جایی نمی‌رسیدند و خیلی زود از این اقدامات صرف‌نظر می‌کردند و شاید بیشتر از همه دستورات و برخوردهای ضربتی، پیشرفت برنامه‌های تلویزیونی و جذب مخاطب گسترده و حمایت مناسب سازمان‌هایی چون شهرداری می‌تواند در رفع این مسئله که این روزها مهم شده است راه حل باشد. بهتر است صورت مسئله را گم نکنیم تا راه به بیراهه نرود که تنها ثمر آن افسرده کردن سینما و ضربه به آن خواهد بود که نتیجه آن در کمترین اتفاق، دوباره از دست دادن مخاطب سینمای داخلی و توجه بیشتر به رسانه‌های خارجی و برد شبکه‌های ماهواره‌ای خواهد بود.

بازگشت فیلم «آاادت نمی‌کنیم» به چرخه اکران را به فال نیک می‌گیریم و این بدان معنا نیست که نقد نداریم و امیدواریم به‌زودی شاهد تدبیر دولتمردان و دستگاه‌های دیگر به‌ویژه در صداوسیما باشیم.