بچه ها را در خانه تنها بگذاریم یا خیر؟

سپیده دانایی: برای بسیاری از خانواده ها اتفاق می افتد در موقعیتی قرار بگیرند که ناچار شوند فرزند خود را برای مدتی در خانه تنها بگذارند. البته، تنها گذاشتن کودک در خانه راه حلی است که معمولا توصیه نمی شود. بنابراین، آن را به عنوان آخرین گزینه ببینید.

اگر فرزندتان در زمان های معینی قرار است در خانه تنها بماند، بهتر است برای آن زمان هااز قبل برنامه ریزی داشته باشید. او را به کلاس هایی که علاقه دارد بفرستید، اجازه بدهید از فضای کتابخانه متناسب با سنش استفاده کند یا به منزل یکی از اقوام برود.

این برنامه ها به فرزند شما کمک می کند از وقتش بهتر استفاده کند و خیال شما هم راحت تر خواهد بود. با وجود این، در مواقعی، شرایط به گونه ای پیش می رود که تنها گذاشتن کودک در خانه اجتناب ناپذیر می شود. در اینصورت چه باید کرد؟:

از چه سنی؟

یکی از مهمترین سوال ها در این زمینه این است که از چه سنی می توان کودک را در خانه تنها گذاشت. برخی کارشناسان بالاتر از ۸ سال و بسیاری بالاتر از ۱۰ تا ۱۲ سال را سن شروع تنها گذاشتن کودک در خانه می دانند. بنابراین، اگر فرزند شما کمتر از ۸ تا ۱۰ سال دارد، به هیچ عنوان به تنها گذاشتن او در خانه هم فکر نکنید. اگر سن او بیشتر است، می توانید سایر شرایط لازم را در نظر بگیرید.


خطرهای جسمانی

یکی از مشکلات مهم در تنها گذاشتن کودک در خانه احتمال روی دادن اتفاقاتی است که به کودک آسیب جسمانی می زند. کودکان در نبود والدین با احتمال بالاتری به سراغ رفتارهای خطرآفرین مانند روشن کردن آتش یا کار با وسایل برقی می روند. به علاوه، آنها به اندازه بزرگسالان، راه چاره برای مقابله با خطر یا متوقف کردن یک آسیب را بلد نیستند و در مقایسه با یک بزرگسال در موقعیت مشابه، بیشتر آسیب می بینند و حتی در برخی موارد، جان خود را از دست می دهند.

در مورد امنیت جسمانی کودک چند نکته را حتما رعایت کنید:

- قفل کردن در خانه کمکی نمی کند: برخی والدین فکر می کنند که اگر در خانه را روی کودک خود قفل کنند و بروند، همه چیز روبه راه خواهد بود. البته این کار می تواند جلوی برقی از اتفاقات ناگوار مانند ورود غریبه به خانه، یا خارج شدن کودک از منزل و آسیب های ناشی از آن را بگیرد اما از طرف دیگر، اگر برای کودک اتفاقی بیفتد، خانه آتش بگیرد یا دچار جراحت شود، نه راه فراری دارد و نه می تواند از افراد دیگر مثلا همسایه کمک بگیرد. بنابراین، قفل کردن در چاره نیست.

- موارد خطرناک، آتش زا و داروها: مطمئن شوید مواد خطرآفرین را دور از دسترس و جای امنی قرار داده اید.

- آموزش کمک های اولیه: و نحوه مقابله با خطراتی مانند آتش سوزی.


آسیب های روانی

از دیگر مشکلاتی که تنها گذاشتن کودک در خانه ایجاد می کند، آسیب های روانی است. کودکی که از تنهایی می ترسد با تنها ماندن در خانه تجربه های تلخی خواهد داشت که به او آسیب می رساند. کودکی که بعد از مدرسه به خانه ای می آید که در آن هیچکس نیست دچار احساس تنهایی و مورد بی توجهی قرار گرفتن می شود، چون همه کودکان دوست دارند وقتی از مدرسه به خانه برمی گردند، اتفاقات روزمره را برای کسی تعریف کنند، در مورد احساس خود صحبت کنند و مشکلات خود را با کسی در میان بگذارند تا شاید راه حلی برای آنها پیدا کنند.

بنابراین، اگر نمی توانید در همان لحظه همراه فرزندتان باشید و او تنهاست، زمان های دیگر وقت کافی به او اختصاص دهید تا بتواند با شما صحبت کند. زمان مشخصی را در روز فقط برای گوش دادن به حرف های او بگذارید. مثلا بعد از عصرانه، بعد از فلان سریال، بعد از اخبار ساعت فلان، زمانی که مشخص باشد و سر قرار خود هم بمانید. البته با علاقه و توجه گوش کردن شما است که نیاز او را برطرف میکند، نه اینکه از سر اجبار و با اکراه، این کار را انجام دهید.


چقدر با اضطراب جدایی آشنا هستید؟

مفهوم اضطراب جدایی، در برخی موارد، در تنها گذاشتن کودک در خانه مهم می شود. گاهی والدینی که فرزند وابسته ای دارند که بسیار از تنها ماندن و جدا شدن از آنها حتی برای زمانی کوتاه می ترسد، تصمیم می گیرند برای اینکه به او یاد بدهند روی پای خودش بایستد و این همه نترسد، او را به تنها ماندن عادت بدهند: «دو بار که تنها بمونه دیگه نمی ترسه.»، «بذار یه روز تو خونه خودش تنها باشه ببینه در و دیوار ترس نداره».

اما در واقع، در مواردی که کودک مبتلا به اضطراب جدایی است چنین تصمیمی می تواند به شدت به او آسیب بزند و شرایط را از پیش بدتر کند. ممکن است کودکی دقیقا به اختلال اضطراب جدایی مبتلا نشود اما داشتن رگه ها یا نشانه هایی از آن هم نیاز به توجه تخصصی و بالینی دارد و باید در چنین مواردی با یک متخصص مشورت شود و شیوه در مانی مناسب به کار برده شود.

علائمی که به طور تخصصی برای تشخیص اضطراب جدایی به کار می روند، اینها هستند:

- اضطراب افراطی و نامتناسب با سطح رشد در مورد جدایی از خانه یا کسانی که کودک به آنها دلبسته است.

- ناراحتی مفرط و پایدار درباره احتمال بروزر خطر قریب الوقوع از دست دادن اشخاصی که کودک به آنها دلبسته است.

- دلواپسی مفرط در مورد از دست دادن یا صدمه احتمالی به افراد مورد دلبستگی.

- مقاومت پیگیر یا امتناع از رفتن به مدرسه یا جای دیگر به دلیل ترس از جدایی.

- مقاومت یا ترس پایدار و مفرط از تنها ماندن یا مدندن در منزل بدون افرادی که کودک به آنها دلبسته است.

- مقاومت مفرط و پایدار هنگام جدایی از خانه و افرادی که کودک به آنها دلبسته قابل پیش بینی باشد.
- مقاومت پیگیر یا امتناع از خوابیدن بدون حضور افرادی که کودک به آنها دلبسته است و مقاومت از خوابیدن در بیرون خانه.

- کابوس های مکرر با موضوع جدایی.

- شکایت های مکرر از نشانه های جسمانی مانند سردرد، دل درد و حالت تهوع هنگام وقوع یا انتظار جدایی از منبع مهم دلبستگی (در بیشتر مواقع، مادر).

این علائم قبل از 18 سالگی خود را نشان می دهند و معمولا چند هفته ای هم ماندگار هستند. گاه شدت علائم در حدی است که عملکرد روزمره کودک مانند رفتن به مدرسه و بازی با همسالان را تحت تاثیر قرار می دهد. لزومی ندارد که کودک همه این علائم را نشان دهد. وجود تعداد کمی از آنها نشان می دهد که باید با یک متخصص مشورت کنید.


آمادگی و خواست کودک

حتی اگر والدین احساس کنند که فرزندشان آمادگی تنها ماندن در خانه را دارد، توصیه می شود تا زمانی که خود کودک تمایلی به این کار ندارد و از تنها ماندن راضی نیست، او را در خانه تنها نگذارید. در واقع، خواست و میل کودک در این مورد نقشی تعیین کننده دارد.


زمان تنها گذاشتن

از دیگر نکاتی که برای تنها گذاشتن کودک در خانه باید بدان توجه داشت زمانی است که کودک در خانه تنها می ماند. بهتر است این زمان تا حد ممکن کوتاه باشد. بسیاری، یک تا سه ساعت را برای تنها ماندن کودک در خانه، بسته به آمادگی ها و توانایی های کودک و سایر شرایط، ذکر کرده اند و بیشتر از آن اصلا به نفع کودک نیست.

برخی والدین فکر می کنند اگر کودک به خواب برود، دیگ رتا وقتی او بیدار می شود، برای تنها گذاشتن او در خانه فرصت دارند. اما اگر اتفاق دیگری افتاد چطور؟ اگر او زودتر بیدار شد چطور؟ به علاوه، در شرایط اضطراری، مثل وقتی که کودک بیمار است، حتی اگر یک سرماخوردگی ساده باشد، زمان مجاز برای تنها ماندن کودک در خانه به صفر می رسد. هنگام بیماری، بسیاری از موقعیت ها و شرایط پیش بینی ناپذیرند و می توانند احتمال خطر را بالا ببرند.


ویژگی های کودکی که می تواند تنها بماند

کودکی می تواند در خانه تنها بماند که از اعتماد به نفس کافی برخوردار باشد. زیاد نترسد و از بیان خواسته خود خجالت نکشد. بتواند احساس خود را با والدینش در میان بگذارد و آنقدر با والدین خود رابطه خوب و صمیمانه ای داشته باشد که در صورتی که هر مشکلی به وجود آمد، یا هر نگرانی ای داشت، قبل از هر چیز آن را با والدین خود در میان بگذارد. به علاوه، او باید مهارت های کلامی کافی را برای برقراری ارتباط با دیگران داشته باشد.


اگر می خواهید فرزندتان را در آینده در خانه تنها نگه دارید

آماده باش تنهایی

اگر قرار است در آینده ای نه چندان دور، فرزند خود را گاهی در خانه تنها بگذارید، بهتر است، هر چه زودتر برای آماده کردن او برای تنها ماندن دست به کار شوید.

۱- مهارت های خانگی

هر روز کار کوچکی در خانه را به او بسپارید. مراقب باشید کاری را به او بسپارید که متناسب با سن و توانایی های او باشد تا احساس شکست و سرخوردگی نکند. با این کار به او کمک می کنید اعتماد به نفس خود را بالا ببرد و توانمندی هایش را بهتر بشناسد. همچنین می تواند کم کم مهارت هایی بیاموزد که در صورت تنها ماندن به آنها نیاز خواهد داشت، مانند درست کردن یک ساندویچ یا سالاد ساده یا کار کردن با وسایلی مانند مایکروویو.


2- از عده شرایط بحرانی برآمدن

در مورد موقعیت های خاص و اینکه در چنین مواقعی، قدم به قدم چه باید کرد در موقعیت های مناسب با او صحبت کنید.سخنرانی به جایی نمی رسد. مهم است که این کار را در مواقعی انجام دهیده که موضوع واقعا برای او جالب است و گوش می دهد. مثلا وقتی برق می رود، به او بیاموزید که چطورلامپ اضطراری را پیدا کند. جای شمع ها را به او نشان بدهید و حتی در مواقعی، این کار را مثل یک بازی تمرین کنید. در موارد دیگر، مثلا وقتی بوی گاز بیاید، یکی از پرده ها آتش بگیرد، لوله آب بترکد و همه جا پر از آب شود هم با بازی، تصور موقعیت و تمرین، آموزش های لازم را به او بدهید.


۳- شماره های ضروری

فهرستی از شماره های ضروری تهیه کنید. اورژانس، آتش نشانی، همسایه نزدیک ومطمئن، محل کار پدر یا مادر و یک یا دو نفر از اقوام مطمئن و نزدیک. مطمئن شوید که کودک جای فهرست را می داند و شماره ها را یاد گرفته است. همچنین به او بیاموزید که در صورت تماس، چه باید بگوید. به علاوه، او باید نشانی خانه خودتان را به خوبی بلد باشد.


4- برخورد با غریبه ها

به فرزند خود بیاموزید در غیاب شما، جواب تلفن یا زنگ در خانه را چطور بدهد. اصلا جواب بدهد یا نه. مثلا می توانید با او قرار بگذارید فقط به شماره تلفن والدینش و مثلا مادر بزرگش جواب بدهد و بقیه تلفن ها را جواب ندهد. همچنین با فراهم کردن یک آیفون تصویری می توانید به کودکتان امکان دیدن فردی را که پشت در است بدهید تا در صورتی که غریبه ای پشت در است اصلا جواب ندهد.

همچنین به او بیاموزید در مقابل غریبه ها - چه حضوری، چه پای تلفن و چه پشت در - چطور حرف بزند که غریبه نفهمد او در خانه تنها است. احساس کودک را در نظر بگیرید. اگر همراه با ترس افراطی یا غیرعادی است یا ضرورت این احتیاط ها را درک نکرده است، برای تنها ماندن آماده نیست.


۵- او را کم کم به تنهایی عادت دهید

دفعات اول، برای چند دقیقه فقط او را تنها بگذارید و بعد، در مورد احساسش با او صحبت کنید. اگر نگران شده یا ترسیده، هنوز زمان مناسب برای تنها گذاشتن او نرسیده است. اگر هم شرایط را خوب ارزیابی کرده بود، کم کم او را به تنها ماندن عادت بدهید و هر بار هم توصیه های لازم را به او ارائه کنید، از جمله اینکه در نبود شما چه کند؛ تلویزیون ببیند، ساندویچی را که برایش آماده کرده اید بخورد، بازی کند یا تکالیفش را تمام کند.