اسناد پاناما بزرگترین افشاگری قرن
افشای اسناد پاناما یکی از زلزله‌های سیاسی بزرگ سال ۲۰۱۶ و نقطه اوج عملکرد روزنامه‌نگاران جهان بود
ایران:حدود ۱۰۰ روزنامه‌نگار یک سال روی ۵/۱۱ میلیون سند کار کردند تا فساد اقتصادی گسترده بین سیاستمداران و صاحبان درآمد هنگفت را افشا کنند. نقطه محوری این تلاش روزنامه زوددویچه سایتونگ آلمان بود. گزارش حاضر این تلاش را از زاویه شکل انجام آن حکایت می کند.
حدود یک سال پیش، یک منبع ناشناس با روزنامه زوددویچه سایتونگ (SZ) تماس گرفت و اسناد داخلی محرمانه‌ای را از موساک فونسکا، یک شرکت حقوقی پانامایی که مبادرت به فروش شرکت‌های برونمرزی در سراسر جهان می‌کرد، به این روزنامه ارائه داد. این شرکت های پوششی یا صوری به صاحبان خود امکان می‌دهند، بر کسب و کار و معاملات تجاری غالباًَ مشکوک سرپوش بگذارند.
در ماه‌های پس از آن اسناد به دست آمده از آنچه در ابتدا درز کرده بود، فراتر رفت. درنهایت SZ به حدود ۶/۲ ترابایت داده دست پیدا کرد. این حجم اطلاعات بزرگترین افشای اطلاعات در تاریخ است که تاکنون روزنامه‌نگاران با آن روبه‌ر‌و بوده‌اند. منبع خبر در ازای افشا به‌جز رعایت مسائل امنیتی و محفوظ ماندن نام و اطلاعات خود چیز دیگری نمی‌خواست.
این داده‌ها نشان می‌دهد، چگونه صنعتی جهانی که توسط بانک‌های بزرگ، شرکت‌های حقوقی و شرکت های مدیریت دارایی اداره می‌شوند؛ اموال افراد مشهور و ثروتمند از سیاستمداران گرفته تا مقامات فیفا، کلاهبرداران و قاچاقچیان مواد مخدر و حتی ورزشکاران حرفه‌ای و افراد مشهور را مخفیانه مدیریت می‌کنند.
تلاش جمعی گروه محقق
روزنامه زوددویچه سایتونگ پس از دریافت این اطلاعات، تصمیم گرفت برای بررسی آنها با کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی(ICIJ) همکاری کند. این کنسرسیوم قبلاً نیز در پروژه‌هایی که SZبا آنها درگیر بود، همچون رسوایی‌های گریزگاه‌های مالیاتی، رسوایی‌های سوئیس و لوکزامبورگ همکاری کرده بوده است. افشا و راستی‌آزمایی اسناد پاناما نمونه بزرگترین همکاری بین‌المللی در نوع خود است. در ۱۲ ماه گذشته حدود ۴۰۰ روزنامه‌نگار از بیش از ۱۰۰ سازمان رسانه‌ای در ۸۰ کشور جهان روی این اسناد تحقیق کردند. این رسانه‌ها شامل گاردین وBBC در انگلستان، لوموند در فرانسه و لاناسیون در آرژانتین هستند. در آلمان نیز روزنامه‌نگاران SZ با دو رسانه عمومی NDR و WDR همکاری کرده‌اند. روزنامه‌نگارانی از Sonntagszeitung و هفته‌نامه اتریشی فالتر در همکاری با ORF رسانه عمومی ملی اتریش نیز روی پروژه کار می‌کنند. این تیم بین‌المللی در ابتدا برای بررسی چگونگی تحقیق روی اسناد در واشنگتن، مونیخ، لیلهامر و لندن ملاقات کردند.
داده‌ها
اسناد پاناما شامل حدود ۵/۱۱ میلیون سند است که بسیار بیشتر از مجموع اسناد بیل گیتس ویکی لیکس، نشت نفت در خلیج مکزیک، رسوایی‌های مالی لوکزامبورگ و سوئیس است. این داده‌ها در درجه اول شامل ایمیل‌ها، فایل‌های عکس، پی‌دی‌اف و گزیده ای از پایگاه داده داخلی موساک فونسکا است که دوره زمانی را از سال ۱۹۷۰ تا بهار ۲۰۱۶ پوشش می‌دهد. علاوه بر آن روزنامه‌نگاران حجم عظیمی از اسناد شامل کپی‌های گذرنامه‌ها را مجدداًَ بررسی کردند.
حدود دو سال پیش نیز یک افشاگر اطلاعات داخلی موساک فونسکا را به مقامات آلمانی فروخت اما این داده‌ها قدیمی‌تر و در حجم کمتری بودند و تعداد چند صد شرکت برونمرزی را شامل می شد در حالی که اسناد پاناما شامل اطلاعات حدود ۲۱۴ هزار شرکت است. در پی افشای این اطلاعات سال گذشته بازرسان خانه‌ها و دفاتر حدود صد نفر را بررسی کردند. به دنبال ارتباط تجاری با موساک فونسکا هریک از بانک‌های Commerzbank، HSH NordbanوHypovereinsbank به پرداخت جریمه نقدی در حدود ۲۰ میلیون یورو محکوم شدند. پس از آن، کشورهای دیگر نیز اطلاعاتی از رسوایی‌های دیگر به دست آوردند که از جمله این کشورها می‌توان به ایالات متحده، انگلستان و ایسلند اشاره کرد.
سیستم بررسی اطلاعات
داده‌های افشا شده به این صورت است که موساک فونسکا یک پوشه برای هر شرکت صوری در نظر گرفته است. هر پوشه شامل ایمیل‌ها، قراردادها، رونوشت ها و اسکن اسناد است. در برخی موارد این اسناد شامل چند هزار صفحه است. ابتدا بایستی این داده ها به صورت فهرست‌وار مرتب می‌شدند تا تحقیق بر روی این دریای اطلاعات امکان‌پذیر شود. به این منظور زوددویچه سایتونگ از برنامهNuix(برنامه‌ای که بازرسان بین‌المللی با آن کار می‌کنند) استفاده کرد. زوددویچه سایتونگ و ICIJ میلیون‌ها سند را روی کامپیوترهایی با عملکرد بالا ارسال کردند.
آنها با استفاده از نرم‌افزار تشخیص کاراکتر نوری (OCR) اسناد را برای ماشین خوانا و مطالب را قابل جست‌وجو کردند. در این پردازش عکس‌ها شامل شناسه‌ها و قراردادهای امضا شده به متن‌های با قابلیت جست‌وجو تبدیل شدند. این مرحله گام بسیار مهمی بود زیرا به روزنامه‌نگاران این امکان را می‌داد که از میان این حجم عظیم از اسناد بسادگی همچون موتور گوگل جست‌وجو کنند. روزنامه‌نگاران فهرستی از سیاستمداران مهم، جنایتکاران بین‌المللی و ورزشکاران حرفه‌ای گرد آوردند. پردازش دیجیتالی این امکان را ایجاد کرد که آنها بتوانند در مورد اینکه آیا هر یک از این نام‌ها که در فهرست وجود دارند در اسناد نیز موجود هستند جست‌وجو کنند. فهرست رسوایی‌های مربوط به کمک‌های مالی به احزاب شامل ۱۳۰ نام و فهرست تحریم‌های اعلام شده سازمان ملل بیش از ۶۰۰ نام را شامل می‌شد. الگوریتم جست‌وجوی قدرتمند فهرست‌ها را با 5/11 میلیون سند به سرعت مقایسه کرد.
ساختار اطلاعات افشا شده
5/11میلیون سند افشا شده شامل موارد زیر است:
فرایند تحقیق
برای هر نام پیدا شده یک فرایند تحقیقاتی مفصل آغاز شد که بایستی به این سؤالات پاسخ می‌داد: نقش شخص در شبکه ارتباطی شرکت چگونه است؟ پول‌ها از کجا آمده‌اند؟ به کجا می‌روند؟ آیا این ساختار قانونی است؟
به طور کلی داشتن یک شرکت برونمرزی غیرقانونی نیست. در واقع ایجاد یک شرکت برونمرزی گامی منطقی برای معاملات تجاری گسترده در نظر گرفته می‌شود. با این حال با یک نگاه به اسناد پاناما مشخص می‌شود، پنهان کردن هویت صاحبان اصلی شرکت، هدف اصلی در بسیاری از موارد بوده است. تشکیل‌دهندگان شرکت‌های برونمرزی همچون بانک‌ها، وکلا و مشاوران سرمایه‌گذاری عموماً نام مشتریان خود را مخفی نگاه داشته و از نماینده استفاده کرده‌اند. بررسی این نمایندگان نشان می‌داد در نهایت به سران دولت، مقامات مهم و میلیونرها متصل بودند.
در طول این پروژه، روزنامه‌نگاران با یکدیگر همکاری کردند تا هزاران ارتباط را پیدا کنند. آنها شواهد را بررسی کردند، قراردادها را مطالعه کردند و با کارشناسان زیادی به گفت‌وگو پرداختند. در میان این اسامی، جنایتکاران و اعضای گروه‌های مختلف مافیایی هم دیده می‌شوند. اسناد همچنین رشوه‌خواری احزاب و فساد سران دولت را نشان می دهد. شرکت‌های برونمرزی یاد شده متعلق به 12 نفر از سران کنونی و سابق دولت‌ها هستند. ارتباط شرکت ها با دیگر رهبران، خانواده‌های آنها، مشاوران نزدیک و دوستان‌شان مهم ترین بخش این رسوایی‌ها را تشکیل می‌دهد. اسامی حدود ۲۰۰ نفر از سیاستمداران دیگر در سرتاسر جهان شامل تعدادی از وزیران در میان مشتریان موساک فونسکا به چشم می‌خورد.
شرکت
شرکت مطرح شده در تمام این ماجرا، موساک فونسکا تشکیل‌دهندگان شرکت‌های برونمرزی با ده‌ها دفتر در سرتاسر جهان است که شرکت های صوری خود را در شهرهایی همچون زوریخ، لندن و هنگ‌کنگ در برخی موارد با قیمت‌های مقرون به صرفه به فروش رسانده است. مشتریان می‌توانستند یک شرکت صوری را با مبلغ کمی در حدود ۱۰۰۰ دلار امریکا خریداری کنند. در صورت پرداخت هزینه اضافی موساک فونسکا یک مدیر صوری برای شرکت در نظر می‌گرفته و در صورت تمایل مشتری نام سهامداران اصلی شرکت را مخفی می‌کرده است. در نتیجه هدف اصلی و مالکان شرکت از خارج غیرقابل تشخیص بودند. موساک فونسکا هزاران شرکت را تأسیس کرده، فروخته و مدیریت کرده است. اسناد نشان می‌دهد که موساک فونسکا چگونه در فعالیت‌های تجاری خود تحریم‌ها را نقض کرده و به فرار از مالیات و پولشویی کمک کرده است.
ضمیمه
زوددویچه سایتونگ (روزنامه جنوب آلمان)
یکی از روزنامه‌های آلمانی است که مقر آن در مونیخ است. این روزنامه حدود ۴/۴ میلیون خواننده برای تیراژ و خبرگزاری آنلاین خود دارد.
گروه روزنامه‌نگاران تحقیقی آن شامل ۵ نفر است که سه نفر آنها از اعضای کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) هستند. زوددویچه سایتونگ تاکنون موفق به کسب جوایز معتبری در زمینه کارهای تحقیقاتی خود شده است. تیم این روزنامه با دیگر رسانه‌ها در برخی از پروژه‌ها از جمله رسوایی‌های گریزگاه‌های مالیاتی، رسوایی سوئیس و لوکزامبورگ همکاری داشته است.
حدود یک سال پیش، یک منبع ناشناس با روزنامه زوددویچه سایتونگ (SZ) تماس گرفت و اسناد داخلی محرمانه‌ای را از موساک فونسکا، یک شرکت حقوقی پانامایی که مبادرت به فروش شرکت‌های برونمرزی در سراسر جهان می‌کرد، به این روزنامه ارائه داد. این شرکت های پوششی یا صوری به صاحبان خود امکان می‌دهند، بر کسب و کار و معاملات تجاری غالباًَ مشکوک سرپوش بگذارند.
در ماه‌های پس از آن اسناد به دست آمده از آنچه در ابتدا درز کرده بود، فراتر رفت. درنهایت SZ به حدود ۶/۲ ترابایت داده دست پیدا کرد. این حجم اطلاعات بزرگترین افشای اطلاعات در تاریخ است که تاکنون روزنامه‌نگاران با آن روبه‌ر‌و بوده‌اند. منبع خبر در ازای افشا به‌جز رعایت مسائل امنیتی و محفوظ ماندن نام و اطلاعات خود چیز دیگری نمی‌خواست.
این داده‌ها نشان می‌دهد، چگونه صنعتی جهانی که توسط بانک‌های بزرگ، شرکت‌های حقوقی و شرکت های مدیریت دارایی اداره می‌شوند؛ اموال افراد مشهور و ثروتمند از سیاستمداران گرفته تا مقامات فیفا، کلاهبرداران و قاچاقچیان مواد مخدر و حتی ورزشکاران حرفه‌ای و افراد مشهور را مخفیانه مدیریت می‌کنند.
تلاش جمعی گروه محقق
روزنامه زوددویچه سایتونگ پس از دریافت این اطلاعات، تصمیم گرفت برای بررسی آنها با کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی(ICIJ) همکاری کند. این کنسرسیوم قبلاً نیز در پروژه‌هایی که SZبا آنها درگیر بود، همچون رسوایی‌های گریزگاه‌های مالیاتی، رسوایی‌های سوئیس و لوکزامبورگ همکاری کرده بوده است. افشا و راستی‌آزمایی اسناد پاناما نمونه بزرگترین همکاری بین‌المللی در نوع خود است. در ۱۲ ماه گذشته حدود ۴۰۰ روزنامه‌نگار از بیش از ۱۰۰ سازمان رسانه‌ای در ۸۰ کشور جهان روی این اسناد تحقیق کردند. این رسانه‌ها شامل گاردین وBBC در انگلستان، لوموند در فرانسه و لاناسیون در آرژانتین هستند. در آلمان نیز روزنامه‌نگاران SZ با دو رسانه عمومی NDR و WDR همکاری کرده‌اند. روزنامه‌نگارانی از Sonntagszeitung و هفته‌نامه اتریشی فالتر در همکاری با ORF رسانه عمومی ملی اتریش نیز روی پروژه کار می‌کنند. این تیم بین‌المللی در ابتدا برای بررسی چگونگی تحقیق روی اسناد در واشنگتن، مونیخ، لیلهامر و لندن ملاقات کردند.
داده‌ها
اسناد پاناما شامل حدود ۵/۱۱ میلیون سند است که بسیار بیشتر از مجموع اسناد بیل گیتس ویکی لیکس، نشت نفت در خلیج مکزیک، رسوایی‌های مالی لوکزامبورگ و سوئیس است. این داده‌ها در درجه اول شامل ایمیل‌ها، فایل‌های عکس، پی‌دی‌اف و گزیده ای از پایگاه داده داخلی موساک فونسکا است که دوره زمانی را از سال ۱۹۷۰ تا بهار ۲۰۱۶ پوشش می‌دهد. علاوه بر آن روزنامه‌نگاران حجم عظیمی از اسناد شامل کپی‌های گذرنامه‌ها را مجدداًَ بررسی کردند.
حدود دو سال پیش نیز یک افشاگر اطلاعات داخلی موساک فونسکا را به مقامات آلمانی فروخت اما این داده‌ها قدیمی‌تر و در حجم کمتری بودند و تعداد چند صد شرکت برونمرزی را شامل می شد در حالی که اسناد پاناما شامل اطلاعات حدود ۲۱۴ هزار شرکت است. در پی افشای این اطلاعات سال گذشته بازرسان خانه‌ها و دفاتر حدود صد نفر را بررسی کردند. به دنبال ارتباط تجاری با موساک فونسکا هریک از بانک‌های Commerzbank، HSH NordbanوHypovereinsbank به پرداخت جریمه نقدی در حدود ۲۰ میلیون یورو محکوم شدند. پس از آن، کشورهای دیگر نیز اطلاعاتی از رسوایی‌های دیگر به دست آوردند که از جمله این کشورها می‌توان به ایالات متحده، انگلستان و ایسلند اشاره کرد.
سیستم بررسی اطلاعات
داده‌های افشا شده به این صورت است که موساک فونسکا یک پوشه برای هر شرکت صوری در نظر گرفته است. هر پوشه شامل ایمیل‌ها، قراردادها، رونوشت ها و اسکن اسناد است. در برخی موارد این اسناد شامل چند هزار صفحه است. ابتدا بایستی این داده ها به صورت فهرست‌وار مرتب می‌شدند تا تحقیق بر روی این دریای اطلاعات امکان‌پذیر شود. به این منظور زوددویچه سایتونگ از برنامهNuix(برنامه‌ای که بازرسان بین‌المللی با آن کار می‌کنند) استفاده کرد. زوددویچه سایتونگ و ICIJ میلیون‌ها سند را روی کامپیوترهایی با عملکرد بالا ارسال کردند.
آنها با استفاده از نرم‌افزار تشخیص کاراکتر نوری (OCR) اسناد را برای ماشین خوانا و مطالب را قابل جست‌وجو کردند. در این پردازش عکس‌ها شامل شناسه‌ها و قراردادهای امضا شده به متن‌های با قابلیت جست‌وجو تبدیل شدند. این مرحله گام بسیار مهمی بود زیرا به روزنامه‌نگاران این امکان را می‌داد که از میان این حجم عظیم از اسناد بسادگی همچون موتور گوگل جست‌وجو کنند. روزنامه‌نگاران فهرستی از سیاستمداران مهم، جنایتکاران بین‌المللی و ورزشکاران حرفه‌ای گرد آوردند. پردازش دیجیتالی این امکان را ایجاد کرد که آنها بتوانند در مورد اینکه آیا هر یک از این نام‌ها که در فهرست وجود دارند در اسناد نیز موجود هستند جست‌وجو کنند. فهرست رسوایی‌های مربوط به کمک‌های مالی به احزاب شامل ۱۳۰ نام و فهرست تحریم‌های اعلام شده سازمان ملل بیش از ۶۰۰ نام را شامل می‌شد. الگوریتم جست‌وجوی قدرتمند فهرست‌ها را با 5/11 میلیون سند به سرعت مقایسه کرد.
ساختار اطلاعات افشا شده
5/11میلیون سند افشا شده شامل موارد زیر است:
فرایند تحقیق
برای هر نام پیدا شده یک فرایند تحقیقاتی مفصل آغاز شد که بایستی به این سؤالات پاسخ می‌داد: نقش شخص در شبکه ارتباطی شرکت چگونه است؟ پول‌ها از کجا آمده‌اند؟ به کجا می‌روند؟ آیا این ساختار قانونی است؟
به طور کلی داشتن یک شرکت برونمرزی غیرقانونی نیست. در واقع ایجاد یک شرکت برونمرزی گامی منطقی برای معاملات تجاری گسترده در نظر گرفته می‌شود. با این حال با یک نگاه به اسناد پاناما مشخص می‌شود، پنهان کردن هویت صاحبان اصلی شرکت، هدف اصلی در بسیاری از موارد بوده است. تشکیل‌دهندگان شرکت‌های برونمرزی همچون بانک‌ها، وکلا و مشاوران سرمایه‌گذاری عموماً نام مشتریان خود را مخفی نگاه داشته و از نماینده استفاده کرده‌اند. بررسی این نمایندگان نشان می‌داد در نهایت به سران دولت، مقامات مهم و میلیونرها متصل بودند.
در طول این پروژه، روزنامه‌نگاران با یکدیگر همکاری کردند تا هزاران ارتباط را پیدا کنند. آنها شواهد را بررسی کردند، قراردادها را مطالعه کردند و با کارشناسان زیادی به گفت‌وگو پرداختند. در میان این اسامی، جنایتکاران و اعضای گروه‌های مختلف مافیایی هم دیده می‌شوند. اسناد همچنین رشوه‌خواری احزاب و فساد سران دولت را نشان می دهد. شرکت‌های برونمرزی یاد شده متعلق به 12 نفر از سران کنونی و سابق دولت‌ها هستند. ارتباط شرکت ها با دیگر رهبران، خانواده‌های آنها، مشاوران نزدیک و دوستان‌شان مهم ترین بخش این رسوایی‌ها را تشکیل می‌دهد. اسامی حدود ۲۰۰ نفر از سیاستمداران دیگر در سرتاسر جهان شامل تعدادی از وزیران در میان مشتریان موساک فونسکا به چشم می‌خورد.
شرکت
شرکت مطرح شده در تمام این ماجرا، موساک فونسکا تشکیل‌دهندگان شرکت‌های برونمرزی با ده‌ها دفتر در سرتاسر جهان است که شرکت های صوری خود را در شهرهایی همچون زوریخ، لندن و هنگ‌کنگ در برخی موارد با قیمت‌های مقرون به صرفه به فروش رسانده است. مشتریان می‌توانستند یک شرکت صوری را با مبلغ کمی در حدود ۱۰۰۰ دلار امریکا خریداری کنند. در صورت پرداخت هزینه اضافی موساک فونسکا یک مدیر صوری برای شرکت در نظر می‌گرفته و در صورت تمایل مشتری نام سهامداران اصلی شرکت را مخفی می‌کرده است. در نتیجه هدف اصلی و مالکان شرکت از خارج غیرقابل تشخیص بودند. موساک فونسکا هزاران شرکت را تأسیس کرده، فروخته و مدیریت کرده است. اسناد نشان می‌دهد که موساک فونسکا چگونه در فعالیت‌های تجاری خود تحریم‌ها را نقض کرده و به فرار از مالیات و پولشویی کمک کرده است.
ضمیمه
زوددویچه سایتونگ (روزنامه جنوب آلمان)
یکی از روزنامه‌های آلمانی است که مقر آن در مونیخ است. این روزنامه حدود ۴/۴ میلیون خواننده برای تیراژ و خبرگزاری آنلاین خود دارد.
گروه روزنامه‌نگاران تحقیقی آن شامل ۵ نفر است که سه نفر آنها از اعضای کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ) هستند. زوددویچه سایتونگ تاکنون موفق به کسب جوایز معتبری در زمینه کارهای تحقیقاتی خود شده است. تیم این روزنامه با دیگر رسانه‌ها در برخی از پروژه‌ها از جمله رسوایی‌های گریزگاه‌های مالیاتی، رسوایی سوئیس و لوکزامبورگ همکاری داشته است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر