غول آمریکایی در آسمان ایران

هفته نامه صدا - ریحانه یاسینی: «بویینگ به توافق تاریخی با ایران برای 100 جت مسافربری نزدیک شد.» این ادبیات تنها انتخاب بلومبرگ برای تیتر یکی از مهم ترین اخبارش نبود. از رویترز گرفته تا نیویورک تایمز، از عبارت «تاریخی» برای توصیف قرارداد جدید ایران و آمریکا استفاده کردند.

جان کربی، سخن گوی وزارت امور خارجه امریکا، با این جمله ها یکی از مهم ترین خوراک های خبری را درباره ایران، به رسانه های جهان داد: «توافق هسته ای با ایران شامل بیانیه ای است ک اجازه کسب مجوز مورد به مورد از سوی افراد و نهادهایی را که خواستار صدور مجوز، فروش و یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری صرفا به منظور هوانوردی مسافربری تجاری هستند، می دهد.»

پس از این صحبت ها، دو هفته ای است که هر روز اخبار مهمی از این معامله ایران و امریکا در رسانه ها مطرح می شود. براساس گزارش های رسانه های امریکایی، ایران 100 جت مسافربری از شرکت بویینگ امریکا خریداری کرده است که ارقام مختلفی درباره ارزش این قرارداد، تخمین زده می شود. واشنگتن پست آن را بیش از 17 میلیارد دلار برآورد می کند. بلومبرگ رقم 25 میلیارد دلار را تخمین زده و رویترز نیز از ارزش 27 میلیون دلاری این قرارداد نوشته است. این گزارش ها هم چنین نشان می دهد زمان تحویل و ارائه خدمات بویینگ به ایران، حدود یک دهه زمان خواهدبرد.


ریچارد نفیو، کارشناس تحریم است که در گروه دولتی مذاکره با ایران حضور داشته و در مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا فعالیت می کند. او درباره قرارداد جدید ایران و امریکا به «واشنگتن پست» می گوید: «از دهه هفتاد به بعد، این اولین بار است که یک شرکت هواپیمایی امریکایی با خریدار ایرانی برای هواپیماهای غیرنظامی مذاکره کرده است. براساس تجربه شخصی من در مذاکرات، ایرانی ها هم به بویینگ علاقه دارند و هم به ایرباس، و سهمی از این دو را با هم می خواهند.»

براساس گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، پیش از این وزیر راه و شهرسازی گفته بود ناوگان هوایی ایران برای رقابت پذیری در منطقه به ۴۰۰ فروند هواپیمای میان برد و دوربرد و ۱۰۰ فروند هواپیمای کوتاه برد نیاز دارد. طبق گفته آخوندی، ایران برای تامین ۵۰۰ فروند هواپیما به ۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. متوسط سن ناوگان هواپیمایی ایران حدود ۲۳ سال است و این رقم تقریبا دو برابر متوسط جهانی است. شرکت های بزرگ هواپیماسازی نیز ایران را به مثابه بازار بزرگی می بینند که ارزشی برابر با ۲۰ میلیارد دلار دارد.

روزنامه یو اس ای تودی، با بیانی صریح، درباره تفاهم ایران با بویینگ می نویسد: «اگر بویینگ نتواند قرارداد فروش هواپیما به ایران را عملی کند، ایران به سادگی هواپیماهای بیشتری از ایرباس خریداری خواهدکرد و اگر جنرال الکتریک که گفت می شود سرگرم مذاکره برای فروش تجهیزات میدان نفتی به ایران است قادر به چنین معامله ای نباشد ایران به سادگی به رقیبان اروپایی یا آسیایی این شرکت مراجعه خواهدکرد.»

ایرباس زودتر از بویینگ دست جنبانده بود و ۱۳۸ فروند هواپیمای خود را در ایران به فروش رسانده بود. عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، در اجلاس هوانوردی ۲۰۱۶ در تهران گفته بود: «همه شرکت ها می توانند در ایران فعالیت داشته باشند؛ به جز شرکت های رژیم غاصب اسراییل. ما حتی به شرکت بویینگ هم خیرمقدم می گوییم، هرچند که مدت هاست ارتباط مستقیم نداشته ایم.»

پیش از آنکه سخنگوی کاخ سفید از اجازه بویینگ برای معامله با ایران خبر دهد، کلیاتی از این قرارداد در رسانه های بین المللی منتشر شده بود. آخوندی از حذف دلالان و قرارداد با بویینگ خبر داده بود. این صحبت او البته افشاگری از حضور دلالان در قراردادهای تجاری کلان کشور نیز بود که سودهای چند میلیارد دلاری به جیب می زنند.

آخوندی در صحن علنی مجلس گفته بود: «از فروشندگان حتما درخواست کردیم که حتی یک سنت به یک دلال پرداخت نکنند، اگر بخواهید بدانید راجع به چه رقم دلالی صحبت می کنم باید بگویم آخرین توافقی که پیش از من برای خرید ۶ فروند هواپیمای ایرباس ۳۲۰ انجام شد با رقم بین ۵ تا ۷ میلیون دلار متفاوت بود، لذا ما می دانیم چه می کنیم.»

به هر حال آن طور که خبرها نشان می دهد، به زودی پای بویینگ به آسمان ایران باز خواهدشد. تفاهم نامه ای بین شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) و کمپانی بویینگ به امضا رسیده است که بر اساس آن، در صورت اخذ مجوزهای لازم توسط دو طرف، تعدادی هواپیمای بویینگ عموما از خانواده ۷۳۷ نسل جدید و مدل های ۳۰۰ER و ۹۰۰ از سری بویینگ ۷۷۷ توسط هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) به صورت اجاره به شرط تملیک خریداری می شود.

پیش از این روابط تجاری ایران و امریکا، در حد تجارت چمدانی بود. براساس آمار گمرک، در دو ماه ابتدایی سال ۹۵ از مجموع ۴ میلیارد و ۵۵۹ میلیون دلار واردات به ایران، سهم امریکا ۵۱ میلیون و ۳۴۹ هزار دلار بوده است. هیچ صادراتی نیز از ایران به مقصد امریکا صورت نگرفته است.

در کل سال ۹۴ نیز، ۱۴۹ هزار دلار کالا از امریکا به ایران وارد و ۱۰ هزار دلار نیز به این کشور صادر شده است. همین آمار که درصد کمی از کل تجارت ایران را نشان می دهد، در کنار ارقام ۱۷ تا ۲۵ میلیارد دلاری خرید هواپیما از بویینگ، اهمیت این رابطه تجاری ایران و امریکا را پس از چند دهه، روشن می کند.

درآمد شرکت بویینگ در سال ۲۰۱۴ بالغ بر ۹۰.۷۸ میلیارد دلار بود. این رقم اما در سال ۲۰۱۵ به ۹۶.۱۱۴ میلیارد دلار رسید و سود ۵.۱۷۶ میلیارد دلاری را عاید این شرکت کرد. این شرکت به طور متوسط سالانه ۷۴۵ فروند هواپیما تولید می کند. محصولات شرکت هواپیماسازی بویینگ طیف نسبتا وسیعی را شامل می شود که ایران سفارش خرید مشهورترین و پرطرفدارترین نمونه های آن را داده است.

سهام بویینگ کمتر از یک درصد به اندازه ۱۳۰ دلار برای هر سهم رشد کرده است، این پرشی برای جبران نزولی است که تاکنون بویینگ با آن مواجه بوده است. سهام این شرکت امسال ۱۰ درصد کاهش پیدا کرد. حالا تجارت با ایران، می تواند منجر به رشد ارزش سهام این شرکت شود. هم چنین ممکن است همکاری ایران با غول های هواپیمایی جهان، به این جا ختم نشود. هوارد بل، مدیرعامل شرکت LLC به بلومبرگ می گوید: «کار با بویینگ و ایرباس برای بازسازی حمل و نقل هوایی ایران فراتر از فروش هواپیماست. خلبانان و مکانیک ها باید برای کار با هواپیماهای مدرن و کانال های جدید تجاری آموزش داده شوند.»

بازار کالا

• ۱۷ میلیارد دلار: برآورد واشنگتن پست از ارزش توافق ایران با بویینگ

• ۵۰ میلیارد دلار: نیاز ایران برای سرمایه گذاری در حمل و نقل هوایی

• ۲۷ میلیارد دلار: برآورد رویترز از ارزش توافق ایران با بویینگ

• ۳۵.۱ میلیون دلار: ارزش واردات ایران از امریکا در دو ماهه اول سال ۹۵

• ۱۰ هزار دلار: ارزش صادرات ایران به امریکا در سال ۹۴