تعطیلات تابستانه دانشگاه ها تهدید یا فرصت؟
چند سالی می‌شود که بحث تعطیلی دانشگاهها و مراکز علمی کشور در فصل تابستان مورد نقد کارشناسان و فعالان حوزه علمی قرار گرفته است.
روزنامه فرهیختگان: تابستان که می‌شود برنامه‌ریزی مشخصی متاسفانه در واحدهای دانشگاهی کشور برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های ساختاری و علمی موجود در راستای تولید علم و تقویت فعالیت های پژوهشی وجود ندارد؛ به‌گونه‌ای که با اتمام امتحانات پایان ترم در خرداد و تیر، بدون‌توجه به نیازها و شرایط دانشجویان، خوابگاه‌ها به‌سرعت تخلیه می‌شود و دانشگاه به حالت نیمه‌تعطیل درمی‌آید. اما این بی‌برنامگی تنها محدود به تعطیلی خوابگاه‌ها نیست.
در این میان نخستین جایی که روند فعالیت‌های خود را در نظام آموزشی دانشکده‌ها، آهسته می‌کند، قلب علمی آن؛ یعنی کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌های دانشگاه است. با آغاز تعطیلات تابستانی روند فعالیت این مراکز در دانشکده‌های مختلف تغییر می‌کند. کلاس‌های خالی از دانشجو، فضای دانشگاه را به محیطی بی‌رمق تبدیل می‌کنند؛ این در حالی است که دانشگاهها به‌عنوان فضایی پویا و محیطی آموزشی که درجه بالایی از خلاقیت در آنجا وجود دارد نباید خالی از زندگی و تحرک بمانند.در این گزارش کوشیده‌ایم در گفت وگو با روسای واحدهای دانشگاهی کشور و مسئولان این بخش موضوع تعطیلی تابستان دانشگاهها را مورد بررسی قرار دهیم.
فعالیت تابستانه دانشگاه مستلزم حضور استادان
رئیس دانشگاه صنعتی اراک اما نظر دیگری دارد. او می‌گوید: «گرچه مزایای بهره‌گیری از فصل تابستان در دانشگاهها به‌منظور تقویت فعالیت پژوهشی و تولید علم بر کسی پوشیده نیست اما باید این واقعیت را هم پذیرفت که فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم در این مراکز همچون حلقه‌های وابسته به هم است که نبود هریک مانع قدم برداشتن در این مسیر می‌شود.» عباس پاک می‌افزاید: «تنها زمان استراحت استادان و کارمندان دانشگاهها فصل تابستان است. در این شرایط وقتی استادی برای نظارت بر پروژه دانشجویی نباشد یا کارمند آزمایشگاهی برای حضور در آزمایشگاه و نظارت بر فعالیت‌های آزمایشگاهی، امکان فعالیت‌های پژوهشی وجود ندارد.» او ادامه می‌دهد: «باید پذیرفت در سال‌های اخیر تعطیلی دانشگاهها در فصل تابستان در پی مشکلات مالی پیش‌روی دانشگاهها و با هدف کاهش هزینه‌ها صورت می‌گیرد، موضوعی که شاید خیلی مورد پذیرش از سوی مسئولان دانشگاه هم نباشد اما در راستای کاهش هزینه‌ها به‌خصوص در بخش مصرف انرژی تنها چاره پیش‌روی روسای دانشگاهها در فصل تابستان همین است.» رئیس دانشگاه صنعتی اراک گرچه خبر از باز بودن در این دانشگاه روی دانشجویان در ایام تابستان می‌دهد اما یادآور می‌شود: «زمینه بهره‌گیری از امکانات و زیرساخت‌های علمی و پژوهشی در تابستان زمانی ممکن می‌شود که کارشناسان و استادان مربوطه بتوانند در محیط دانشگاه حضور داشته باشند.»
تعطیلات تابستان برای دانشگاه مفهومی ندارد
رئیس دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «تعطیلات تابستان برای دانشگاه هیچ مفهومی ندارد، چراکه همه معتقدیم دانشگاهها مراکز علمی فعال و پویا هستند که با توجه به ماهیت علمی و موضوع تولید علم در آنها تعطیل‌شدن‌شان در فصل تابستان هیچ معنا و مفهومی نمی‌تواند داشته باشد.»
محمود فتوحی می‌افزاید: «فصل تابستان فرصت خوبی برای توجه دانشگاهها به فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم در این مراکز است، چراکه از یک‌سو استادان دانشگاهی فارغ از برگزاری کلاس‌های درس هستند، از سوی دیگر دانشجویان، بنابراین این دو گروه میتوانند در کنار یکدیگر ضمن تعریف پروژه‌های تحقیقاتی از زیرساخت‌ها و امکانات علمی پژوهشی دانشگاهها بهره‌مند شوند، چراکه با توجه به حجم بالای کارها در طول سال تحصیلی امکان بهره‌گیری از این زیرساخت‌ها به صورت تخصصی خیلی کم خواهد بود.»
او گرچه معتقد است که اعضای هیات‌علمی و دانشجویان نیز همچون دیگر اقشار جامعه به استراحت در فصل تابستان برای تجدیدقوا نیازمندند اما تصریح می‌کند: «بهره‌گیری از تعطیلات تابستانه می‌تواند با برنامه‌ریزی جامع و کامل از سوی مدیران دانشگاهها به صورت مقطعی برای متقاضیان انجام شود اما نباید اجازه داد با خواباندن فعالیت‌های علمی و پژوهشی در این فصل رکود علمی را در زمان سه ماهه تابستان برای کشور به ارمغان آوریم.»
به گفته رئیس دانشگاه صنعتی شریف، در این دانشگاه روی استادان و دانشجویان پژوهشگر بالاخص دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی‌ارشد باز است و تمامی علاقه‌مندان میتوانند با مراجعه به دانشگاه نسبت به تکمیل پژوهش‌های علمی خود اقدام کنند.
او ادامه می‌دهد: «دانشگاه صنعتی شریف در ترم تابستان برای دانشجویان مقطع کارشناسی واحد درسی ارائه نمی‌کند اما این دانشجویان میتوانند از این فرصت در راستای تکمیل پایان‌نامه‌های خود بهره‌مند شوند.»
دانشگاه‌های تعطیل در تابستان، دبیرستان‌های بزرگ هستند
رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «اگر ما شعار ارتقای مراکز علمی و تحقیقاتی کشور را سر می‌دهیم و معتقد به توسعه علمی کشور هستیم، تعطیلی تابستانه دانشگاهها معنا و مفهومی ندارد.» علی خاکی‌صدیق می‌افزاید: «اگر به دنبال توسعه علمی کشور و تولید علم هستیم باید زمینه فعالیت شبانه‌روزی دانشگاه‌های خود را در کشور فراهم کنیم تا دانشجویان و پژوهشگران بتوانند با حضور همیشگی خود در این مراکز به تکمیل تحقیقات و پژوهش‌های علمی خود بپردازند.» او در حالی تعطیلی واحدهای دانشگاهی را مورد نقد تیز خود قرار می‌دهد که معتقد است: «معنایی ندارد ما از یک سو در رفت‌‌و‌آمدهای دانشجویان دوره ارشد و دکتری به فضای دانشگاهها برای انجام تحقیقات علمی به بهانه تعطیلی خارج از ساعات اداری محدودیت قائل شویم، آنگاه از سوی دیگر دائما شعار توسعه علمی و افزایش تولید علم در کشور را سر دهیم؛ چرا که وجود شرایط کنار هم دیگر هیچ معنا و توجیه عقلانی‌ای ندارد.»
به اعتقاد رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تعطیلی دانشگاهها در ایام تابستان این واحدهای علمی را به دبیرستان‌های بزرگ‌تری تبدیل می‌کند که هیچ برنامه‌ای برای تابستان خود ندارد؛ شرایطی که به هیچ وجه با عنوان دانشگاه همخوانی ندارد. خاکی‌صدیق می‌گوید: «با توجه به تمرکز فعالیت‌های دانشگاهی بر بخش پژوهش باید بیش از پیش از فرصت تابستان و تعطیلی حوزه آموزش در راستای تقویت این بخش استفاده کنیم.»
تابستان زمانی مناسب برای تولید علم توسط استادان
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز تعطیلات کامل واحدهای دانشگاهی در ایام تابستان را جایز ندانسته و می‌گوید: «تعطیلی واحدهای دانشگاهی برنامه کاری و پژوهشی دانشجویان مقطع دکتری را با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌کند.» سید‌احمد معتمدی با بیان اینکه فعالیت واحدهای دانشگاهی در فصل تابستان به برنامه‌های مدیریتی روسای هر واحد بستگی دارد، می‌افزاید: «گرچه تعطیلی چند روزه واحدهای دانشگاهی در ایام تابستان امر طبیعی است، اگر در سایه برنامه‌ریزی، کارشناسی صورت گیرد، می‌تواند زمینه‌های پویایی واحدهای دانشگاهی را در ایام تابستان فراهم کند.»
به گفته او، دانشگاه صنعتی امیرکبیر که پیش از این به بهانه کاهش هزینه‌های جاری نسبت به تعطیلی یک ماهه دانشگاه در فصل تابستان اقدام می‌کرد دو سالی می‌شود که دیگر این کار را انجام نمی‌دهد؛ اگر چه کارکنان دانشگاه میتوانند حسب نیاز و با رعایت نوبت نسبت به اخذ مرخصی اقدام کنند. رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر می‌گوید: «ایام تابستان ضمن آنکه زمان مناسبی برای تکمیل پروژه‌های تحقیقاتی و پایان‌نامه‌های دانشجویی دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری است، فرصت خوبی هم برای استادان دانشگاه است تا از تعطیلات این فصل برای نگارش کتاب و مقالات علمی خود بهره ببرند.»
در این میان نخستین جایی که روند فعالیت‌های خود را در نظام آموزشی دانشکده‌ها، آهسته می‌کند، قلب علمی آن؛ یعنی کتابخانه‌ها و آزمایشگاه‌های دانشگاه است. با آغاز تعطیلات تابستانی روند فعالیت این مراکز در دانشکده‌های مختلف تغییر می‌کند. کلاس‌های خالی از دانشجو، فضای دانشگاه را به محیطی بی‌رمق تبدیل می‌کنند؛ این در حالی است که دانشگاهها به‌عنوان فضایی پویا و محیطی آموزشی که درجه بالایی از خلاقیت در آنجا وجود دارد نباید خالی از زندگی و تحرک بمانند.در این گزارش کوشیده‌ایم در گفت وگو با روسای واحدهای دانشگاهی کشور و مسئولان این بخش موضوع تعطیلی تابستان دانشگاهها را مورد بررسی قرار دهیم.
فعالیت تابستانه دانشگاه مستلزم حضور استادان
رئیس دانشگاه صنعتی اراک اما نظر دیگری دارد. او می‌گوید: «گرچه مزایای بهره‌گیری از فصل تابستان در دانشگاهها به‌منظور تقویت فعالیت پژوهشی و تولید علم بر کسی پوشیده نیست اما باید این واقعیت را هم پذیرفت که فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم در این مراکز همچون حلقه‌های وابسته به هم است که نبود هریک مانع قدم برداشتن در این مسیر می‌شود.» عباس پاک می‌افزاید: «تنها زمان استراحت استادان و کارمندان دانشگاهها فصل تابستان است. در این شرایط وقتی استادی برای نظارت بر پروژه دانشجویی نباشد یا کارمند آزمایشگاهی برای حضور در آزمایشگاه و نظارت بر فعالیت‌های آزمایشگاهی، امکان فعالیت‌های پژوهشی وجود ندارد.» او ادامه می‌دهد: «باید پذیرفت در سال‌های اخیر تعطیلی دانشگاهها در فصل تابستان در پی مشکلات مالی پیش‌روی دانشگاهها و با هدف کاهش هزینه‌ها صورت می‌گیرد، موضوعی که شاید خیلی مورد پذیرش از سوی مسئولان دانشگاه هم نباشد اما در راستای کاهش هزینه‌ها به‌خصوص در بخش مصرف انرژی تنها چاره پیش‌روی روسای دانشگاهها در فصل تابستان همین است.» رئیس دانشگاه صنعتی اراک گرچه خبر از باز بودن در این دانشگاه روی دانشجویان در ایام تابستان می‌دهد اما یادآور می‌شود: «زمینه بهره‌گیری از امکانات و زیرساخت‌های علمی و پژوهشی در تابستان زمانی ممکن می‌شود که کارشناسان و استادان مربوطه بتوانند در محیط دانشگاه حضور داشته باشند.»
تعطیلات تابستان برای دانشگاه مفهومی ندارد
رئیس دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «تعطیلات تابستان برای دانشگاه هیچ مفهومی ندارد، چراکه همه معتقدیم دانشگاهها مراکز علمی فعال و پویا هستند که با توجه به ماهیت علمی و موضوع تولید علم در آنها تعطیل‌شدن‌شان در فصل تابستان هیچ معنا و مفهومی نمی‌تواند داشته باشد.»
محمود فتوحی می‌افزاید: «فصل تابستان فرصت خوبی برای توجه دانشگاهها به فعالیت‌های پژوهشی و تولید علم در این مراکز است، چراکه از یک‌سو استادان دانشگاهی فارغ از برگزاری کلاس‌های درس هستند، از سوی دیگر دانشجویان، بنابراین این دو گروه میتوانند در کنار یکدیگر ضمن تعریف پروژه‌های تحقیقاتی از زیرساخت‌ها و امکانات علمی پژوهشی دانشگاهها بهره‌مند شوند، چراکه با توجه به حجم بالای کارها در طول سال تحصیلی امکان بهره‌گیری از این زیرساخت‌ها به صورت تخصصی خیلی کم خواهد بود.»
او گرچه معتقد است که اعضای هیات‌علمی و دانشجویان نیز همچون دیگر اقشار جامعه به استراحت در فصل تابستان برای تجدیدقوا نیازمندند اما تصریح می‌کند: «بهره‌گیری از تعطیلات تابستانه می‌تواند با برنامه‌ریزی جامع و کامل از سوی مدیران دانشگاهها به صورت مقطعی برای متقاضیان انجام شود اما نباید اجازه داد با خواباندن فعالیت‌های علمی و پژوهشی در این فصل رکود علمی را در زمان سه ماهه تابستان برای کشور به ارمغان آوریم.»
به گفته رئیس دانشگاه صنعتی شریف، در این دانشگاه روی استادان و دانشجویان پژوهشگر بالاخص دانشجویان دوره دکتری و کارشناسی‌ارشد باز است و تمامی علاقه‌مندان میتوانند با مراجعه به دانشگاه نسبت به تکمیل پژوهش‌های علمی خود اقدام کنند.
او ادامه می‌دهد: «دانشگاه صنعتی شریف در ترم تابستان برای دانشجویان مقطع کارشناسی واحد درسی ارائه نمی‌کند اما این دانشجویان میتوانند از این فرصت در راستای تکمیل پایان‌نامه‌های خود بهره‌مند شوند.»
دانشگاه‌های تعطیل در تابستان، دبیرستان‌های بزرگ هستند
رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «اگر ما شعار ارتقای مراکز علمی و تحقیقاتی کشور را سر می‌دهیم و معتقد به توسعه علمی کشور هستیم، تعطیلی تابستانه دانشگاهها معنا و مفهومی ندارد.» علی خاکی‌صدیق می‌افزاید: «اگر به دنبال توسعه علمی کشور و تولید علم هستیم باید زمینه فعالیت شبانه‌روزی دانشگاه‌های خود را در کشور فراهم کنیم تا دانشجویان و پژوهشگران بتوانند با حضور همیشگی خود در این مراکز به تکمیل تحقیقات و پژوهش‌های علمی خود بپردازند.» او در حالی تعطیلی واحدهای دانشگاهی را مورد نقد تیز خود قرار می‌دهد که معتقد است: «معنایی ندارد ما از یک سو در رفت‌‌و‌آمدهای دانشجویان دوره ارشد و دکتری به فضای دانشگاهها برای انجام تحقیقات علمی به بهانه تعطیلی خارج از ساعات اداری محدودیت قائل شویم، آنگاه از سوی دیگر دائما شعار توسعه علمی و افزایش تولید علم در کشور را سر دهیم؛ چرا که وجود شرایط کنار هم دیگر هیچ معنا و توجیه عقلانی‌ای ندارد.»
به اعتقاد رئیس دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی تعطیلی دانشگاهها در ایام تابستان این واحدهای علمی را به دبیرستان‌های بزرگ‌تری تبدیل می‌کند که هیچ برنامه‌ای برای تابستان خود ندارد؛ شرایطی که به هیچ وجه با عنوان دانشگاه همخوانی ندارد. خاکی‌صدیق می‌گوید: «با توجه به تمرکز فعالیت‌های دانشگاهی بر بخش پژوهش باید بیش از پیش از فرصت تابستان و تعطیلی حوزه آموزش در راستای تقویت این بخش استفاده کنیم.»
تابستان زمانی مناسب برای تولید علم توسط استادان
رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر نیز تعطیلات کامل واحدهای دانشگاهی در ایام تابستان را جایز ندانسته و می‌گوید: «تعطیلی واحدهای دانشگاهی برنامه کاری و پژوهشی دانشجویان مقطع دکتری را با مشکلات بسیاری روبه‌رو می‌کند.» سید‌احمد معتمدی با بیان اینکه فعالیت واحدهای دانشگاهی در فصل تابستان به برنامه‌های مدیریتی روسای هر واحد بستگی دارد، می‌افزاید: «گرچه تعطیلی چند روزه واحدهای دانشگاهی در ایام تابستان امر طبیعی است، اگر در سایه برنامه‌ریزی، کارشناسی صورت گیرد، می‌تواند زمینه‌های پویایی واحدهای دانشگاهی را در ایام تابستان فراهم کند.»
به گفته او، دانشگاه صنعتی امیرکبیر که پیش از این به بهانه کاهش هزینه‌های جاری نسبت به تعطیلی یک ماهه دانشگاه در فصل تابستان اقدام می‌کرد دو سالی می‌شود که دیگر این کار را انجام نمی‌دهد؛ اگر چه کارکنان دانشگاه میتوانند حسب نیاز و با رعایت نوبت نسبت به اخذ مرخصی اقدام کنند. رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر می‌گوید: «ایام تابستان ضمن آنکه زمان مناسبی برای تکمیل پروژه‌های تحقیقاتی و پایان‌نامه‌های دانشجویی دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری است، فرصت خوبی هم برای استادان دانشگاه است تا از تعطیلات این فصل برای نگارش کتاب و مقالات علمی خود بهره ببرند.»
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
استادان در تابستان میتوانند حضور داشته باشند. آین دانشگاهها هستند که رسما تعطیل میشوند. به ما که استاد یکی از دانشگاه های مادر ایران هستیم گفتند اجبارا باید مرخصی بگیرید و حق حضور در دانشگاه در تابستان را ندارید!