بازگشت کالای قاچاق با مزایده!

روزنامه آرمان امروز- حجت صالحی: خبر امحا و بعد تجدید نظر در پرس کردن ۱۳ خودرو لوکس قاچاق در روز‌های اخیر به طرح مباحث دامنه داری درباره قاچاق و سرنوشت کالا‌های غیر مجاز وارداتی منجر شده است.

هر کدام از این اظهار نظر‌ها ابعاد تازه‌ای از معضل قاچاق را نشان می‌دهد و این مساله نشانگر این است که معضلی که اقتصاد کشورمان را تهدید می‌کند ریشه در کاستی‌ها، قانون گریزی‌ها و سوء استفاده‌ها در جاهای مختلف دارد. روز گذشته یک مقام مسئول در ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بر حضور قاچاقچیان در مزایده‌ها و خرید کالایی که خود به صورت قاچاق وارد کرده‌اند، تاکید کرد و از اعمال سختگیری‌های تازه در این زمینه خبر داد.

سخن گفتن از پدیده قاچاق در ایران دیگر یک تابو نیست، بلکه این موضوع به قدری گسترده شده که هر چه کارشناسان راهکار می‌دهند و هر چه مسئولان گمرک، بنادر و نیرو های انتظامی تلاش می‌کنند، کاری از پیش نمی‌رود. کالای قاچاق یعنی هر کالا یا محصولی که از مبادی غیر رسمی کشور وارد شود. قاچاق به نظام تولیدی کشور صدمه جدی وارد و فرصت هرگونه رشد و توسعه ملی را از جوانان سلب می‌کند.

قاچاق به اشتغال کشور ضربه زده و باعث ایجاد انگیزه بیشتر برای این اقدام خلاف قانون می‌شود. در گسترش قاچاق عوامل متعددي دخالت دارند که شناخت آنها مي‌تواند در کنترل و جلوگيري از اين پديده موثر باشد. عده ای بر این باورند که قاچاق زمانی صورت می‌گیرد که دستگاه های مختلف به خوبی با یکدیگر ارتباط نداشته باشند و قاچاقچیان از ضعف در سیستم نظارتی سوءاستفاده و کالای قاچاق را وارد کشور می‌کنند.

عده ای دیگر اینطور اظهار نظر می‌کنند که تعرفه های وارداتی غیرمنطقی است و راه را برای افزایش قاچاق هموار می‌کند. اگر بخواهیم فهرستی از پیامد های قاچاق تهیه کنیم، این موارد عبارتند از تعرفه بالاي کالاها، بيکاري و توسعه نيافتگي مناطق مرزي، خطرپذيري پايين قاچاق، مناطق آزاد و بازارچه هاي مرزي و يارانه‌ها. همچنين اين پديده ضدتوليد باعث رانت خواري، نامتعادل شدن اقتصاد، عدم تعادل در قيمت کالاها، به هم ريختگي توليد، از بين رفتن بازار کار و ناکارآمدي نظام اطلاعات اقتصادي کشور می‌شود.

قاچاق در ایران به قدری متنوع شده است که محمد رضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید: بر اساس گزارش ها، ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار در سال کالای قاچاق به کشور وارد می‌شود که به اندازه فروش نفت است و اگر از صنایع کوچک و تولید ملی حمایت صورت بگیرد، مبارزه قابل توجهی با قاچاق کالا صورت می‌گیرد. کالاهای قاچاقی که در سال های گذشته وارد کشور شده، شامل خودرو، میوه، لوازم خانگی، گوشی تلفن همراه، انسان و... می‌شود که فقط گوشه ای از تخلفات است.

گرچه تلاش های زیادی برای جلوگیری از قاچاق صورت گرفته است، اما تاکنون نتوانسته ایم کاهشی چشمگیر در این رابطه ثبت کنیم. به عنوان مثال، ما مرز های خود را مجهز به ایکس ری و سامانه های الکترونیکی کرده ایم، اما متاسفانه باز هم ضربه خورده ایم. به گزارش ایسنا، چندی پیش رسانه‌های داخلی از توقف بزرگ ترین بار قاچاق پس از انقلاب در بندر شهید رجایی خبر داده و بیان کردند که در این پرونده قاچاقچیان با استفاده از جعل اسناد و همچنین ارتباط و نفوذ در دستگاه‌های مرتبط، اقدام به وارد کردن ۲۱۰ کانتینر کالای قاچاق به کشور کرده‌اند. به نظر می‌رسد مشکل عمیق تر از این مسائلی است که بررسی می‌شود، چرا که انگیزه قاچاق روز به روز در حال افزایش است و تا زمانی که این انگیزه از بین نرود شاید بتوان گفت ریشه کن شدن قاچاق رویای محال است.

مزایده، راهی برای قانونی کردن قاچاق

یکی از مهم ترین مسائلی که همواره مورد بحث و مناقشه قرار گرفته، سرنوشت کالاهای قاچاقی است که توسط گمرک، نیرو های انتظامی یا هر دستگاه و سازمان دیگری کشف می‌شود. در ماده ۵۵ و ۵۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره کالاهای مکشوفه قاچاق اینطور آمده که اولویت با صادرات این کالاهاست و در صورت امکانپذیر نبودن صادرات بر اساس قانون باید کالای قاچاق را امحا یا معدوم کرد.

کارشناسان عنوان می‌کنند کالای قاچاق به هر میزان که کشف شود، باید از بین برود؛ حتی اگر میزان این قاچاق ۹۹/۹۹ بازار را در اختیار داشت، باید از بین برود! هر اقدامی جز این دو راه انجام شود، خلاف قانون است و مشکلات جدیدتری به وجود می‌آورد. خبر امحا و بعد تجدید نظر در پرس کردن ۱۳ خودرو لوکس قاچاق در روز‌های اخیر به طرح مباحث دامنه داری درباره قاچاق و سرنوشت کالا‌های غیر مجاز وارداتی منجر شده است.

ابتدا اینطور مطرح شد که این ۱۳ خودرو لوکس باید پرس شوند، اما بعد در این اقدام تجدید نظر شد و یک مقام مسئول در ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز خبر از حضور قاچاقچیان در مزایده ها و خرید کالایی که خود آن را قاچاق کرده اند داد. سوالی که مطرح می‌شود این است که ما کالای قاچاق را ضبط کردیم که به بازار کشور نیاید، حال آن که خودمان می‌خواهیم آن را وارد بازار کنیم؟ وقتی قاچاقچی از بابت بازگشت کالایی که وارد کرده اطمینان داشته باشد، دیگر چه دلیلی دارد که ما با قاچاق مبارزه کنیم؟

به عنوان مثال، قاچاقچی ابتدا بدنه یخچال را قاچاق می‌کند و هیچ ترسی هم از ضبط کالایش ندارد. در چنین شرایطی هیچکس بدنه یخچال را جز خود قاچاقچی نمی‌خرد. به نظر می‌رسد این اقدام غرض ورزانه بوده و منفعتی پشت این مساله وجود دارد. سخنگوی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در این باره اظهار داشت: به طور طبیعی می‌تواند موجب ایجاد فساد شود؛ یعنی فرد قاچاقچی که کالایش ضبط شده با بهره‌گیری از محمل‌های مختلف قانونی سعی می‌کند خودش مشتری کالای قاچاق خود باشد و خودش کالای قاچاقی را که وارد کرده بخرد. قاسم خورشیدی تصریح کرد: کالایی مثل خودروهای بالای ۲۵۰۰ سی سی که وارداتش ممنوع است وارد می‌شود اما فرد وارد کننده در گمرک سراغش نرفته تا این کالا مکشوفه و بلاصاحب شود، ‌در مرحله بعد خودرو توسط دادگاه در اختیار دستگاه‌های ذیربط گذاشته شده و دستگاه مربوطه هم آن را به مزایده گذاشته و در نهایت همان فرد آمده و کالای قاچاقی که خودش وارد کرده را خریده است؛ یعنی فسادی که در برگزاری مزایده‌ها و فروش‌ها وجود دارد فساد قابل ملاحظه‌ای است. بنابراین یکی از دلایلی که قانونگذار بر عدم ورود کالای قاچاق به بازارهای داخلی تاکید کرده، موضوع مبارزه با فسادی از این دست است.

لگد مال کردن قانون با مزایده کالای قاچاق

یک کارشناس اقتصادی درگفت و گو با «آرمان امروز» با بیان اینکه دو راه صادرات و از بین بردن برای کالاهای قاچاق وجود دارد، می‌گوید: باید با فروشنده و قاچاقچی کالاهای قاچاق طوری برخورد شود که او هرگز به دنبال عرضه کالای قاچاق در بنگاه های اقتصادی نباشد. هادی حق شناس تصریح می‌کند: نکته ای که بیان شد مربوط به کالاهای قاچاقی است که در اختیار عرضه کنندگان قرار دارد که همه می‌دانند این کالا قاچاق است، اما از آن استفاده می‌کنند.

او درباره کالاهای مکشوفه قاچاق عنوان می‌کند: یکی از اقدامات این است که به توصیه مقام معظم رهبری همه کالاهای قاچاق آتش زده شود. نکته‌ای که در کنار این موضوع وجود دارد این است که برای وارد کردن این کالاها ارز از کشور خارج شده است. نماینده سابق مجلس خاطرنشان می‌کند: بر اساس قانون باید دید که می‌توان کالاهای قاچاق را صادر کرد یا خیر؟ اگر به هیچ عنوان نتوانستیم کالای مورد نظر را صادر کنیم باید آن را از بین ببریم. حق شناس بیان می‌کند: اینکه کالاهای قاچاق مکشوفه به مزایده گذاشته شده و به هر شکلی وارد بازار داخلی شود، نادرست است. این اقدام قانون را لگد مال می‌کند و هیچ توجیهی برای آن وجود ندارد.