گرمای این روزها و سال ها خیلی گران تمام می شود

هفته نامه تجارت فردا: بله با تغییرات جوی تاکید می‌کنند و خواستار تصمیمی‌ جهانی برای مقابله با این بحران هستند.

افزایش دمای هوا که یکی از عوارض مهم تغییرات جوی کره زمین است باعث می‌شود تا زندگی انسان‌ها و دسترسی آنها به منابع آب و حتی انرژی تحت تاثیر قرار گیرد. افزایش بیماری‌ها، خشکسالی و کاهش راندمان صنعت کشاورزی، کاهش بهره‌وری نیروی کار، جنگ برای تامین آب سالم و در نهایت مهاجرت برای ساکن شدن در مناطقی که دسترسی به آب سالم دارند همه از مشکلاتی است که به دنبال افزایش دمای هوا ایجاد می‌شود.

زندگی گونه‌‌های گیاهی و حیوانی در معرض خطر است

افزایش دمای کره زمین آسیب‌های زیست‌محیطی زیادی به همراه دارد و می‌تواند زندگی گونه‌‌های مختلف گیاهی و حیوانی را در معرض خطر قرار دهد. گونه‌‌های گیاهی که پیشتر به دلیل وجود آب کافی و بارندگی‌‌های مداوم در یک منطقه رشد می‌کردند در صورت مواجهه با خشکسالی از بین می‌رود.

حیواناتی که در مناطق گرمسیر زندگی می‌کردند هم به دلیل افزایش بیش از حد دمای کره زمین، از بین رفتن گیاهانی که غذای آنها را تشکیل می‌دادند و از بین رفتن گونه‌‌های حیوانی کوچک‌تر در معرض نابودی قرار می‌گیرند. آب‌شدن یخ‌‌های قطبی که زیستگاه شمار زیادی از حیوانات هستند هم باعث به خطر افتادن بقای آن گونه‌ها می‌شود و هم زمینه را برای جاری شدن سیل در شهر‌های ساحلی فراهم می‌کند.

به همین دلیل در اغلب گردهمایی‌‌های اقتصادی دنیا در حاشیه جلساتی که پژوهشگران محیط زیست تشکیل می‌دهند در مورد راه‌های مقابله با این معضل جهانی صحبت می‌شود و در بیانیه پایانی این جلسات راهکار‌هایی برای مقابله با افزایش دمای زمین ارائه می‌شود. اجلاس پاریس آخرین جلسه‌ای بود که سران اقتصادی دنیا را با موضوع مقابله با افزایش دمای زمین گردهم آورد و در بیانیه پایانی اعلام شد که افزایش دمای زمین حداکثر تا دو درجه قابل قبول است و تمامی‌ کشورها باید راهکار‌های مناسبی برای مقابله با افزایش بیشتر دمای هوا به‌کار گیرند.

کاهش بهره‌وری نیروی کار به دلیل گرمای زیاد

یکی از اثرات منفی تغییرات جوی و افزایش دمای زمین روی بهره‌وری نیروی کار و راندمان فعالیت‌های اقتصادی است. طبق این مطالعات که در سازمان ملل متحد انجام شده است در نتیجه گرمای زمین بهره‌وری نیروی کار کم می‌شود و نرخ رشد اقتصادی کاهش می‌یابد. در این گزارش آمده است: با افزایش دما در بسیاری از مناطق دنیا مردم نیاز بیشتری به استراحت دارند و ساعات کمتری را به کار اختصاص خواهند داد. افرادی هم که برای تامین نیاز‌های مالی خود نتوانند ساعت کاری را کاهش دهند با بیماری‌های ناشی از گرمای زیاد هوا مواجه خواهند شد. این افراد طول عمر کمتر و کیفیت پایین‌تر زندگی را تجربه می‌کنند و کارایی اقتصادی کمتری دارند.

از طرف دیگر در مناطق گرمسیر دنیا دسترسی به منابع آبی محدود خواهد شد و همین مساله روند رشد اقتصادی و رشد فعالیت‌های صنعتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کمبود آب که هم‌اکنون هم یک مشکل جدی برای ساکنان زمین است در سال‌های آتی می‌تواند بحرانی جدی برای اقتصاد دنیا ایجاد کند و کشاورزی را در بسیاری از کشور‌های دنیا نابود کند. در این شرایط ساختار تجارت در دنیا تغییر خواهد کرد و بسیاری از کشورها برای تامین نیاز‌های غذایی خود به واردات وابسته خواهند شد.

آسیا بیشترین آسیب را متحمل می‌شود

سازمان ملل پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۵۰ مردم کشور‌های جنوب شرقی آسیا ۲۰ درصد کمتر از قبل کار خواهند کرد زیرا افزایش دمای هوا به اندازه‌ای است که امکان کار کردن را نخواهند داشت. در کشور‌های خاورمیانه و کشور‌های آفریقایی هم این مشکل مشاهده خواهد شد ولی کشور‌های اروپای غربی و آمریکای شمالی آسیب کمتری از این محل متحمل می‌شوند.

کاهش بهره‌وری نیروی کار در نتیجه گرما در ۴۳ کشور از مجموع ۱۹۰ کشور دنیا مشاهده خواهد شد که بیشتر این کشورها در قاره آسیا و خاورمیانه قرار گرفته‌اند. اندونزی، مالزی، تایلند، هند و چین بیشترین موج گرما را خواهند داشت و بیشترین آسیب اقتصادی را در نتیجه این موج گرما متحمل می‌شوند. کاهش بهره‌وری نیروی کار در چین بیش از دیگر کشورها خواهد بود زیرا شدت افزایش دما در مناطق مرکزی این کشور بسیار زیاد خواهد بود. مطالعات نشان می‌دهد کشور‌های خاورمیانه هم مشکلات زیادی را از این محل متحمل خواهند شد.

تا سال ۲۰۳۰ نرخ رشد اقتصادی اندونزی و تایلند شش درصد کم می‌شود در حالی که نرخ رشد اقتصادی هند با کاهش ۲ /۳درصدی مواجه خواهد شد و چین شاهد تنزل ۸ /۰درصدی در ارزش تولید ناخالص داخلی خواهد بود. دو کشور چین و هند در مجموع ۴۵۰ میلیارد دلار از ارزش اقتصاد خود را درنتیجه گرما از دست می‌دهند.

مالزی در نتیجه افزایش دما و کاهش بهره‌وری نیروی کار و کاهش ساعت کاری شاهد کاهش 9 /5درصدی تولید ناخالص داخلی خود خواهد بود که ارزشی معادل ۹۵ میلیارد دلار آمریکا دارد. این کشور در موج گرمای سال ۲۰۱۰ میلادی افت 8 /2درصدی تولید ناخالص داخلی را تجربه کرد ولی به نظر می‌رسد شدت اثرگذاری بحران کنونی روی اقتصاد این کشور بیشتر باشد.

در بخشی از گزارش منتشر‌شده از طریق سازمان ملل آمده است: افزایش دمای کره زمین باعث می‌شود تا مردم نیاز بیشتری به خواب داشته باشند ولی کارگران ساده، کشاورزان و افرادی که در بخش تولیدی مشغول به کار هستند به دلیل ماهیت کاری خود نخواهند توانست ساعات کاری را کم کنند و سلامت آنها در معرض خطرات جدی خواهد بود.

همچنین تقاضا برای وسایل و تجهیزات خنک‌کننده در دنیا بیشتر می‌شود که این نیاز زمینه را برای افزایش مصرف انرژی برق فراهم می‌کند و ساخت نیروگاه‌های جدید هم به یک ضرورت تبدیل خواهد شد. به عنوان مثال در شهری مانند بانکوک به ازای هر یک درجه سانتیگراد افزایش دما نیاز به تولید بالغ بر دو گیگاوات انرژی برق است که معادل توان تولید در یک نیروگاه بزرگ و توسعه‌یافته برق است.

اما باید در نظر داشت که ساخت نیروگاه‌های فسیلی می‌تواند آلایندگی زیادی داشته باشد و باید طرح احداث نیروگاه‌هایی که با انرژی‌‌های احیا‌شدنی کار می‌کنند جدی گرفته شود. باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در روز‌های اخیر خبر از سرمایه‌گذاری ۴۱میلیارد‌دلاری آمریکا در ساخت نیروگاه‌های خورشیدی داد. آمریکا در نظر دارد به تدریج نیروگاه‌های فسیلی را تعطیل و نیروگاه‌های فعال با انرژی‌‌های تجدید‌پذیر را جایگزین کند.

هزینه 9 /1هزار میلیاردی بازار سرمایه

گرم‌شدن کره زمین از جنبه‌‌های مختلفی اقتصاد دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از یک طرف کاهش بهره‌وری نیروی کار و راندمان فعالیت‌های اقتصادی است که می‌تواند زمینه را برای زیان دو هزار میلیارد‌دلاری به اقتصاد دنیا فراهم کند و از طرف دیگر بازار‌های مالی و بازار سرمایه به دلیل کاهش راندمان شرکت‌های تولیدی و صنعتی متحمل زیان می‌شوند. به گزارش سازمان ملل گرم شدن کره زمین سبب می‌شود تا سال ۲۰۳۰ میلادی هزینه‌ای معادل ۹ /۱ هزار میلیارد دلار به اقتصاد دنیا تحمیل شود که این هزینه معادل یک درصد ارزش تولید ناخالص داخلی دنیاست.

در نتیجه این هزینه نرخ رشد اقتصادی دنیا کمتر می‌شود و روند بازسازی بخش‌های آسیب‌دیده اقتصاد هم کندتر خواهد شد. مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه لندن اخیراً مطالعه‌ای را برای بررسی هزینه‌‌هایی که بازار سرمایه در دنیا به دلیل افزایش دمای کره زمین متحمل می‌شود انجام داد که نتایج آن تایید‌کننده نظر فعالان اقتصادی در مورد هزینه‌‌های گرمای کره زمین بود.

این مرکز در گزارش منتشر‌شده بعد از تکمیل این کار مطالعاتی نوشت: اگر دمای زمین تا سال ۲۱۰۰ میلادی ۵ /۲ درجه سانتیگراد بیشتر از دمای هوا قبل از صنعتی شدن اقتصاد دنیا شود ۵ /۲ هزار میلیارد دلار معادل ۸ /۱ درصد ارزش سرمایه‌ها و دارایی‌‌های موجود در کره زمین در خطر نابودی خواهد بود. به احتمال یک درصد با افزایش ۵ /۲‌درجه‌ای دمای هوای کره زمین تا سال ۲۱۰۰ میلادی هزینه‌ای معادل ۲۴ هزار میلیارد دلار به بازار سرمایه دنیا تحمیل می‌شود که معادل ۹ /۱۶ درصد از کل ارزش بازار دارایی و سرمایه جهان است.

این زیان به دلیل کم‌شدن راندمان شرکت‌های صنعتی و تولیدی فعال در بورس‌های جهانی ایجاد می‌شود. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، شرکت‌های فعال در زمینه تولید سوخت‌های فسیلی شاهد کاهش پنج هزار میلیارد‌دلاری در ارزش سهام خود باشند و ارزش سهام این شرکت‌ها تا سال ۲۱۰۰ میلادی بالغ بر ۱۴ هزار میلیارد دلار کاهش خواهد داشت.

این شرکت‌ها به دلیل بالا بودن سطح انتشار گاز‌های آلاینده در جریان تولید فرآورده‌‌های صنعتی و انرژی در معرض انتقاد‌‌های زیادی خواهند بود و حتی ممکن است مجبور به کمتر کردن سطح فعالیت‌های خود شوند. در نتیجه این مساله سودآوری و درآمد‌زایی این صنایع کمتر می‌شود و ارزش سهام آنها در بازار‌های مالی تقلیل پیدا می‌کند.

مرکز مطالعات اقتصادی لندن در ادامه نوشت: در صورتی که تا سال ۲۱۰۰ میلادی دمای کره زمین تنها دو درصد افزایش پیدا کند 7 /1 هزار میلیارد دلار از ارزش دارایی‌‌های دنیا در معرض خطر نابودی خواهد بود و با احتمال یک درصد هم ارزش زیان ناشی از گرم‌شدن زمین به 2 /13 هزار میلیارد دلار می‌رسد.

اما نکته مهم‌تر این است که در صورتی که برای کاهش انتشار گاز‌های آلاینده سرمایه‌گذاری نشود و دمای زمین بیش از ۵ /۲ درصد افزایش یابد، هزینه‌‌های بیشتری به اقتصاد دنیا تحمیل می‌شود که این هزینه‌ها به دلیل مشکلات سلامتی و کاهش بهره‌وری نیروی کار است. بنابراین هم برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و هم برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز سرمایه‌گذاری برای ممانعت از افزایش بیش از ۵ /۲ درجه‌ای دمای هوا تا سال ۲۱۰۰ میلادی تصمیمی ‌درست و اقتصادی است.

تمامی ‌مدل‌های اقتصادی بحران را تایید کردند

سیمون دیتز رئیس یک تیم مطالعاتی افزایش دمای کره زمین و هزینه‌‌های اقتصادی آن؛ در ابتدای این گزارش نوشت: طی سال‌های اخیر تمامی ‌مدل‌های اقتصادی نشان‌دهنده تاثیر منفی افزایش دمای هوای زمین روی رشد اقتصادی و ارزش بازار‌های مالی بودند ولی یک نکته بسیار مهم دیگر هم از این مطالعات به‌دست آمد. ما دریافتیم اگر تصاعد گاز‌های آلاینده را به گونه‌ای کاهش دهیم که دمای هوای زمین بیش از دو درجه افزایش پیدا نکند، ریسک کاهش ارزش بازار دارایی‌ها و فشار‌های اقتصادی در دنیا کمتر می‌شود. در واقع محدود کردن افزایش دما به دو درجه می‌تواند باعث ایجاد شرایطی پایدار در فضای اقتصادی، صنعتی و اجتماعی دنیا باشد.

پیش از این هم تمامی‌ مطالعات اقتصادی در مورد اثرات منفی افزایش دمای زمین روی زندگی مردم هشدار داده بودند ولی با گذشت زمان ابعاد تازه‌ای از خطرات ناشی از این بحران زیست‌محیطی نشان داده می‌شود. خطراتی که هم سلامت انسان‌ها و هم اقتصاد و بازار‌های مالی دنیا را در معرض نابودی قرار می‌دهد.

توقف انتشار کربن غیر‌ممکن است

سازمان ملل در گزارش خود نوشت: دنیا به دنبال توقف انتشار گاز دی اکسید کربن نیست زیرا با رشد صنعتی در دنیا این یک تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی غیر قابل اجراست ولی باید انتشار کربن هم مدیریت‌شده باشد و شرکت‌های صنعتی از طریق پذیرش مسوولیت‌های اجتماعی خود در تلاش برای کاهش اثرات منفی حاصل از فعالیت در صنعت مورد نظرشان روی محیط زیست باشند.

در ادامه این گزارش آمده است: ما به دنبال این هستیم که شرایط پایداری در دنیا ایجاد کنیم و مانع از انتشار بیش از حد گاز‌های آلاینده شویم. این سیاست باعث می‌شود هم رشد دمای هوا محدود شود و هم نرخ رشد صنعتی در دنیا متوقف نشود.

مدیریت انتشار کربن برای کشور‌هایی مانند هند و چین که با سرعت در مسیر صنعتی‌شدن حرکت می‌کنند و سطح انتشار گاز‌های آلاینده هم به دلیل فعالیت‌های صنعتی گسترده در این کشورها زیاد است بیش از دیگر کشورها اهمیت دارد. البته باید در نظر داشت ساخت نیروگاه‌های فعال با انرژی‌‌های تجدید‌پذیر، مطالعه در زمینه انرژی‌‌های تجدیدپذیر و تعطیل کردن واحد‌های تولیدی و صنعتی فعال با سوخت‌های فسیلی که باعث افزایش آلودگی هوا می‌شوند هزینه زیادی به اقتصاد دنیا تحمیل می‌کند.

این هزینه بسیار بیشتر از هزینه ناشی از گرم شدن کره زمین تا سال ۲۰۳۰ میلادی خواهد بود ولی نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که در نتیجه گرم‌شدن سلامت مردم به خطر می‌افتد و هزینه ناشی از این بحران گرما هر روز بیشتر می‌شود و در دوره‌ای از زمان کنترل این هزینه غیر‌ممکن خواهد بود. مطالعات نشان می‌دهد یکی از خطرات مهم، از بین رفتن سلامتی مردم است.

با افزایش دمای زمین حشره‌‌های ناقل بیماری‌‌های مرگبار طول عمر بیشتری خواهند داشت و زادوولد بیشتری می‌کنند. این مساله می‌تواند جان میلیون‌ها انسان را در معرض خطر قرار دهد. از طرف دیگر در نتیجه گرم شدن زمین شاهد بیشتر شدن سطح آتش‌سوزی‌ها در مناطق گرمسیر خواهیم بود که بافت جنگلی را از بین می‌برد و به دنبال آن باعث کاهش کیفیت هوا می‌شود. همچنین گرمای هوا می‌تواند کیفیت خدمات‌رسانی در حوزه بهداشت و درمان را تحت تاثیر قرار دهد و بخش زیادی از تجهیزات درمانی را تخریب کند.

تجربه‌‌های جهانی تغییرات جوی

این اولین بار نیست که موج گرما به زندگی انسان‌های ساکن روی کره زمین آسیب وارد می‌کند ولی بدون شک بزرگ‌ترین موج گرمای تجربه‌شده در دنیاست. درسال ۲۰۱۰ شمار زیادی از افراد مسن ساکن در کشور فرانسه و ایتالیا به دلیل افزایش دمای هوا در این کشورها جان خود را از دست دادند و تولید محصولات کشاورزی در کالیفرنیای آمریکا به علت خشکسالی ۴۰ درصد تنزل پیدا کرد.

اما تغییرات جوی در زمین که عامل افزایش دما، جاری شدن سیلاب در مناطق مختلف، خشکسالی در بخش‌هایی از زمین و تخریب زیر‌ساخت‌های شهری و صنعتی است تا‌کنون برای میلیون‌ها انسان مشکل ایجاد کرده و حتی بسیاری را به کام مرگ کشانده است. مطالعات نشان می‌دهد در فاصله سال‌‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۲ میلادی کشور فیلیپین شاهد ۳۱۱ حادثه طبیعی مرتبط با محیط زیست بود که دلیل این حوادث تغییرات مخرب جوی بوده است. از جمله این حوادث طبیعی می‌توان سیل‌های روان‌شده در مناطق شهری و روستایی، آتشفشان، گرما و خشکسالی را نام برد که هر یک آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد و سلامت جامعه می‌زند.

اما زیان اقتصادی ناشی از این تغییرات جوی و گرم شدن زمین در کشور تایلند بیشتر از دیگر کشورهای آسیایی بود. تایلند در فاصله سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۲ میلادی 4 /5 میلیارد دلار در نتیجه تغییرات جوی زیان کرد. اما میانمار بیشترین شمار قربانیان را در نتیجه این حوادث طبیعی داشت. در این بازه زمانی 5 /13 نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر از ساکنان میانمار جان خود را در یک حادثه طبیعی از دست دادند که دلیل بالا بودن شمار قربانیان ضعف زیر‌ساخت‌های شهری در این کشور عنوان شده است.

در کشور‌های آسیا-پاسیفیک طی صد سال گذشته ۱۲۱۵ حادثه طبیعی اتفاق افتاده است و ۲ /۱ میلیارد نفر تحت تاثیر این حوادث طبیعی آسیب دیدند. ۹۲ درصد از زیان‌های انسانی ناشی از جاری شدن سیلاب‌ها و ۷۵ درصد زیان‌‌های انسانی ناشی از رانش زمین در کشور‌های آسیا-پاسیفیک اتفاق افتاد. در فاصله سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۱ دومیلیون نفر از ساکنان کشور‌های آسیا-پاسیفیک در نتیجه حوادث طبیعی از دنیا رفتند که این رقم معادل ۷۵ درصد از کل مرگ و میر‌های ناشی از حوادث طبیعی در دنیا است.