قطر، بهشت بی سرزمین ها

هفته نامه تماشاگران امروز - رامین طبرسی: تیم ملی ایران اولین بازی اش در مرحله نهایی انتخاب جام جهانی را با پیروزی ۰-۲ مقابل قطر شروع کرد. مهم ترین نکته در مورد این کشور کوچک حوزه خلیج فارس، حضور بازیکنانی از ملیت های مختلف در ترکیب تیمش بود. از جمع ۲۷ بازیکنی که برای دیدار با ایران به اردوی قطر دعوت شده بودند، تنها ۱۱ بازیکن اصلیت قطری داشتند و بقیه از کشورهای دیگر بودند.

از میان ۱۶ بازیکن خارجی این تیم ۱۰ بازیکن متعلق به قاره آفریقا هستند که از کشورهایی مثل غنا، جمهوری کنگو، مصر، سنگال و... به جمع بازیکنان این تیم پیوسته اند. دو بازیکن برزیلی تبار و یک بازیکن اروگوئه ای به همراه یک بازیکن فرانسوی و دو بازیکن از کشور بحرین و عربستان اعضای تیم کارنو را در مقابل ایران تشکیل داده بودند.

این موضوع آنقدر مهم بود که کنفرانس خبری قبل از دیدار دو تیم را هم تحت تاثیر قرار داد و اکثر سوالات خبرنگاران ایرانی از کارنو، درباره بازیکنان غیربومی تیمش بود؛ اتفاقی که البته از نظر سرمربی قطر، امری مرسوم در دنیای فوتبال محسوب می شود: «تمامی کشورها براساس قوانین فیفا کار می کنند. تغییرات همیشه وجود دارد. فرانسه و آلمان هم از بازیکنان دوتابعیتی استفاده می کنند. این تغییرات همیشگی خواهدبود و ما هم یکی از این تیم ها هستیم.»

سرمربی قطر البته به این نکته اشاره نکرد که داستان فوتبال قطر با کشورهایی مثل آلمان و فرانسه کاملا متفاوت است. بازیکنان غیربومی که در ترکیب تیم فوتبال این کشورها دیده می شوند، از دوران کودکی به همراه خانواده شان به این دو کشور مهاجرت کرده اند و پای پول در میان نبوده است.

بجث به همین جا محدود نشد و آنقدر سوالات خبرنگاران ایرانی در زمینه وجود ملیت های مختلف در ترکیب قطر ادامه پیدا کرد که کارنو آرزو کرد دیگر چنین سوالی پرسیده نشود، هر چند او دوباره در مورد این مسئله توضیح داد: «من اروگوئه ای هستم. تیم کشورم این شانس را به من نداد اما قطر به من شانس مربیگری داد. این بازیکنان هم در کشورشان شانس بازی ندارند اما قطر درهای تیمش را به روی ما باز کرد و به ما شانس حضور در جام جهانی را داد. ما برای قطر بازی می کنیم. مانند کی روش که برای کشور شما همه کار می کند. مطمئن باشید ما هم برای کشور قطر بازی می کنیم.»

اگرچه سرمربی قطر عقیده دارد استفاده از بازیکنان دوملیتی امری عادی و مرسوم در دنیای فوتبال محسوب می شود اما هیچ کشوری مانند قطر پایش را در این زمینه از حد فراتر نگذاشته است. قانون فیفا می گوید بازیکنانی حق تغییر تابعیت و بازی در تیم دوم را دارند که خودشان، پدر و مادرشان یا پدربزرگ و مادربزرگشان در کشور مربوطه به دنیا آمده باشند. فیفا البته یک راه دیگر هم جلوی پای بازیکنان گذاشته و گفته بازیکنان 18 ساله به بالا باید حداقل پنج سال متوالی در کشور مربوطه زندگی کنند تا بتوانند برای تیم ملی آن کشور به میدان بروند؛ قانونی که قطری ها استفاده زیادی از آن کرده و طی سال های گذشته تا دلتان بخواهد از بازیکنان غیربومی در ترکیب تیمشان استفاده کرده اند.

اگر دنبال ریشه این قضیه هستید، بد نیست گزارش دو سال قبل نیویورک تایمز درباره علاقه قطری ها به استفاده از بازیکنان خارجی را بخوانید. به نوشته نیویورک تایمز، همه چیز از حدود ده، دوازده سال قبل شروع شد که آندرس بلیچ، مدیر یکی از مراکز تمرینی المپیکی آلمان به قطر آمد تا بتواند دستی به سر و روی فوتبال این کشور بکشد و برایش اعتبار و احترام فراهم کند. کشوری کوچک در حاشیه خلیج فارس که به دلیل جمعیت محدودش- ۳۰۰ هزار نفر- شدیدا از کمبود منابع انسانی رنج می برد. او سعی داشت از طریق فوتبال برای خودش نامی در عرصه بین المللی کسب کند.

بلیچ در اولین قدم، جوزپه کولومر، استعدادیاب سابق بارسلونا و کاشف لیونل مسی را به قطر آورد تا در قاره آفریقا دنبال استعداد برای فوتبال قطر بگردد و آنها را به خلیج فارس بیاورد تا در آکادمی های فوق مدرن قطر رشد کنند. در اولین سال، نزدیک به 430 هزار پسربچه در 595 لوکیشن در 7 کشور مختلف آفریقایی زیر نظر استعدادیاب های فوتبال قطر بودند تا از بین آنها بهترین ها راهی آکادمی های فوتبال این کشور شوند.

استعدادهای آفریقایی با ملیت قطری!

نوجوان های آفریقایی که توسط تیم بلیچ و کولومر کشف می شدند، در شرایطی به قطر می آمدند که طی یک پروسه، تغییر تابعیت می دادند تا پیراهن تیم ملی قطر را بپوشند. اگرچه نیویورک تایمز در گزارش خود آورده که هدف اصلی قطری ها از این کار ساختن یک تیم قدرتمند برای جام جهانی ۲۰۲۲ است اما قطری ها خیلی زودتر از جام جهانی ۲۰۲۲، پروژه استفاده از بازیکنان غیربومی در تیم ملی کشورشان را استارت زده اند. آنها در توجیه کارشان می گویند بازی در تیم ملی قطر فرصت بزرگی برای بازیکنانی است که در کشور خودشان نمی توانند به تیم ملی برسند و قطر این امکان را در اختیار آنها قرار داده که ملی پوش شوند.

حضور سودمند در آکادمی فوتبال قطر

آن دسته از بچه هایی که شانس پرواز به قطر را پیدا می کردند، نه تنها آینده شان را تامین می کردند، بلکه خانواده آنها سالانه 5 هزار دلار از دولت قطر پول می گرفتند تا آنها نیز مشکلی با دوری فرزندانشان نداشته باشند. ضمن آنکه دولت قطر این امکان را در اختیار استعدادهای جدید فوتبالش قرار داده بود تاهر وقت که دوست دارند سوار هواپیما شوند و سری به خانواده شان در آفریقا بزنند.

فیفا وارد می شود

قطر به موازات سرمایه گذاری روی استعدادهای آفریقایی، از بازیکنانی با ملیت های دیگر هم در ترکیب تیم ملی فوتبال کشورش استفاده کرد. سال ۲۰۰۴ قرار بود سه بازیکن برزیلی برای تیم ملی قطر بازی کنند اما فیفا به دلیل نامشخص بودن حضور آنها در این کشور، با این کار مخالفت کرد. کار به جایی رسید که فیفا سرمایه گذاری قطر روی پسربچه های آفریقایی را حرکتی غیرانسانی دانست اما به محض آنکه بلاتر به قطر سفر کرد، با امکانات آکادمی اسپایر، نظرش عوض شد و از برنامه قطری ها حمایت کرد. گویا قطری ها در جلسه خصوصی که با رییس سابق فیفا داشتند، به او گفته بودند که وقتی این همه هزینه روی یک نفر می کنند چرا امکان بهره برداری از آن- تغییر تابعیت- را ندارند.

حالا سال هاست که قطر از بازیکنانی با ملیت های دیگر در ترکیب تیم ملی فوتبالش استفاده می کند. سایت بی بی سی در گزارشی که در آوریل سال گذشته منتشر شد به این نکته اشاره کرد که در تیم قطر که در سال 2014 قهرمان بازی های غرب آسیا شد، بازیکنانی با ملیت الجزایری، مراکشی و غنایی حضور داشتند. این موضوع سوژه سوال خبرنگار بی بی سی از دبیر کل فدراسیون فوتبال قطر شد که محمد الانصاری این گونه جواب داد: «تمام این بازیکنان، ملیت قطری دارند و حضورشان در تیم ملی مطابق قوانین فیفا است. ضمن اینکه محل تولد آنها مسئله زیاد مهمی نیست!»

قطر یا سازمان ملل؟

قطری ها به جز فوتبال درس ایر رشته های ورزشی هم از ورزشکاران غیربومی استفاده می کنند و در این زمینه سابقه دار هستند. سال 1999 بود که تیم ملی وزنه برداری قطر از حضور در بازی های کشورهای عربی منع شد، چرا که وزنه برداران قطری، بلغاری بودند؛ ادعایی کاملا درست که سایت استار در موردش نوشت: قطر در سال 2000 یک میلیون دلار هزینه کرد تا اعضای تیم ملی وزینه برداری بلغارستان را بخرد. این هزینه یک میلیون دلاری برای آنها یک مدال برنز در المپیک سیدنی به همراه داشت.

آنها در سال ۲۰۰۳ به استفان چرونو، دونده کنیایی حقوق ماهیانه هزار دلار پیشنهاد دادند تا او تابعیتش را عوض کند و برای این کشور بدود، پیشنهادی که مورد موافقت دونده کنیایی قرار گرفت تا استفان چرونو تبدیل به شاهین سعید شود!

شایت CNBC در مورد شاهین به اتفاق فوق العاده جالبی اشاره کرده. او بعد از شکستن رکورد ماده سه هزار متر بامانع مسابقات قهرمانی جهان که سال 2003 در پاریس برگزار شد، پرچم قطر را در دست گرفت تا با آن دور افتخار بزند. او وقتی برای گرفتن مدالش روی سکو رفت، نام جدیدش را فراموش کرده و مجبور شد به اسکوربورد نگاه کند تا نام جدیدش را به یاد بیاورد. برادر استفان سابق! هم در این تورنمنت حضور داشت و اتفاقا در همان ماده ای شرکت کرد که دونده جدید قطر یکی از نفراتش بود. او در این مسابقه به مقام پنجم رسید و البته حاضر نشد به قهرمان این رشته تبریک بگوید.

داستان جالب المپیک

قطری ها در المپیک ۲۰۱۶ هم ترک عادت نکردند و آن طور که سایت واشنگتن پست نوشته، از ۳۹ ورشکاری که آنها به ریو فرستاده بودند، ۲۳ نفر اصلیتی غیرقطری داشتند و کاروان ورزشی قطر ترکیبی از ورزشکاران ۱۷ کشور مختلف بود؛ دونده خود را از سودان آورده بودند، بوکسورشان اصلیتی آلمانی داشت، تیم والیبال ساحلی شان از دو بازیکن برزیلی و سنگالی تشکیل شده بود و از همه جالبتر حضور پینگ پنگ باز چینی در ترکیب تیم تنیس روی میز این کشور بود، بازیکنی به نام لی پینگ که در توجیه کارش گفته: «برای من سخت بود که در کشورم بتوانم به مسابقات بین المللی بروم و حضور در المپیک برایم شبیه رویای دست نیافتنی بود اما قطر این فرصت را در اختیار من قرار داد.»

قانون چه می گوید؟

قوانین کمیته بین المللی المپیک به سختی و پیچیدگی قوانین فیفا نیست. از نظر آنها ورشکاری که پیش از این برای تیم کشورش مسابقه داده، تنها با این شرط که سه سال در هیچ مسابقه ای حاضر نشود، می تواند برای کشور دیگری به میدان رود. اگرچه در المپیک ریو، تعداد قابل توجهی از ورزشکارانی که با پرچم کشورهای دیگر رقابت می کردند، اصلیتی آمریکایی داشتند، اما به قول ریک مائیس، نویسنده واشنگتن پست، قطر در استفاده از ورزشکارانی با ملیت دیگر، شورش را درآورده. او تیم اسب سواری قطر را مثال زده که سوارکارانش اگرچه اهل قطر اما ساکن هلند هستند.

دو نگاه متفاوت

خیلی ها استراتژی مقامات ورزش قطر را فقط از دید اقتصادی می بینند و معتقدند که این کشور ثروتمند با پول دنبال کسب اعتبار و احترام است (با تمام هزینه هایی که کرده هنوز موفق به کسب مدال طلای المپیک نشده) اما این مسئله را می توان از دید ورزشکارانی که پشنهاد قطری ها را قبول می کنند هم دید. برای آنها اگرچه پول مسئله مهمی است اما در کنار این، حضور در عرصه بزرگی مثل المپیک فرصتی است که نمی توان آن را با هیچ چیزی عوض کرد.
نمونه اش دونده نیجریه ای به نام فمی اوگونوده که قبل از المپیک 2008 از تیم دو و میدانی کشورش خط خورد و همان موقع ایمیل قطری ها را دریافت کرد که او را به تیم کشورشان دعوت کردند تا از آن به بعد زیر پرچم این کشور رقابت کند.

هندبال مثل فوتبال

در بین رشته های ورزشی کشور قطر، وضعیت هندبال از همه عجیب تر است و کلا تیم هندبال این کشور را خارجی ها تشکیل می دهند. در ترکیب تیم هندبال قطر که برای اولین بار حضور در المپیک را تجربه می کرد، تنها سه بازیکن از ۱۴ عضو تیم اهل قطر بودند و بقیه نفراتی محسوب می شدند که به خاطرپول راهی خلیج فارس شده بودند.

حسن مبروک در المپیک چین برای تیم مصر بازی کرده بود. برتراند روین سابقه حضور در تیم هندبال فرانسه را داشت و رافائل کاپوته از کوبا به قطر آمده بود. تیم هندبال قطر، در المپیک سوژه ورزشکاران سایر کشورها شده و بعد از شکست سنگین این تیم مقابل فرانسه، والنتین پورته، بازیکن تیم فرانسه در اظهارنظری جالب مدعی شده بود که بازیکنان تیم قطر نه به خاطر علاقه به ورزش که به خاطر پول بازی می کنند.