گره خوردن تولید برق در ایران به پول

روزنامه شرق: سرمایه‌گذاری در تولید برق کشور از سال ٨٨ تا ٩٢ متوقف بود. در مقابل افزایش روزافزون تعداد مشترکان برق، برای تأمین برق مورد نیاز جامعه توجه به افزایش بازدهی نیروگاه‌های کشور را که درمجموع ٣٩,٣ درصد است، بیش‌ازپیش ضروری کرده است.

این در حالی است که به‌طور معمول، مقامات مسئول در وزارت نیرو اعلام می‌کنند در چنین شرایطی مردم باید نسبت به مصرف برق حساس باشند و بی‌رویه مصرف نکنند در صورتی که خودشان در اتلاف منابع زیاده‌روی می‌کنند و اگر راندمان نیروگاهی کشور را ارتقا دهند، صورت‌مسئله انرژی برق تغییر می‌کند.با توجه به اهمیت این موضوع، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس عوامل فنی و محیطی مؤثر بر بازدهی نیروگاه‌های حرارتی در ایران را بررسی کرده است.

براساس اطلاعات این گزارش و بررسی قدرت اسمی، تولید ویژه و بازدهی نیروگاه‌های کشور به تفکیک نوع نیروگاه‌ها، نیروگاه‌های بخاری با داشتن ٢٢.٨ درصد سهم از ظرفیت کل تولید، از بازدهی ٣٧.٢ درصدی برخوردارند. در عین حال، نیروگاه‌های گازی با ٣٧.٧درصد و چرخه ترکیبی با ٢٢.٧ درصد سهم از ظرفیت کل تولید، به‌ترتیب ٣٠.٨ و ٤٤.٧ درصد بازدهی دارد. از سوی دیگر، نیروگاه‌های دیزلی نیز با ٠.٦ درصد سهم از ظرفیت کل تولید، ٣١.٤ درصد بازدهی دارند. در عین حال، ١٤.٤ و ١.٧ درصد نیز سهم نیروگاه‌های برقابی و اتمی تجدیدپذیر از کل ظرفیت تولید برق کشور است. درمجموع متوسط بازدهی نیروگاه‌های کشور ٣٩.٣ درصد است.

پورضیایی فعال صنعت برق و کارشناس این حوزه می‌گوید: «نیروگاه‌های گازی به عنوان مهم‌ترین نیروگاه‌های تولید برق ایران، به دلیل راندمان پایین، به شدت نیازمند نوسازی و بهبود راندمان هستند، چراکه تولید برق با راندمان ٤٠ درصدی این نیروگاه‌ها عملا هدردادن گاز و آب است. ازاین‌رو به نظر نمی‌رسد افزایش تعداد نیروگاه‌های جدید به دلیل هزینه‌های گزاف احداث، راهکار درستی برای افزایش تولید و بهبود راندمان صنعت برق کشور باشد و به نظر، با کمبود منابع مالی عملی دو سر باخت است».درواقع بنا بر نظر پورضیایی، «با بهبود راندمان ٢٠درصدی این نیروگاه‌ها می‌توان نزدیک به ١٥ هزار مگاوات به توان تولید کشور افزود.

این امر می‌تواند به جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های مضاعف که از سیاست‌های وزارت نیرو است، منجر شود با توجه به اینکه نیروگاه‌های گازی به عنوان مهم‌ترین صنایع تولید انرژی - از بزرگ‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی و مصرف‌کنندگان بزرگ منابع آبی ایران بعد از پتروشیمی‌ها و کشاورزی- محسوب می‌شوند، حرکت در جهت تبدیل این نیروگاه‌ها به سیکل ترکیبی را الزامی می‌کند».حمیدرضا صالحی رئیس فدراسیون صادرات گاز ایران درباره لزوم بهبود راندمان نیروگاه‌های تولید برق می‌گوید: «تنها راهی که می‌توان راندمان نیروگاه‌های تولید برق را بهبود بخشید، تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به سیکل ترکیبی است برای این منظور باید سیستم‌های بخار یا گازی در نیروگاه‌های کشور نصب شود».به گفته صالحی، ٧٣ هزار مگاوات تولید برق کشور از نیروگاه‌های نصب‌شده تأمین می‌شود که با ٥٦ هزار مگاوات پیک مصرف روبه‌روست.

وزارت نیرو برای بهبود راندمان تولید برق درصدد است بتواند ٢٦ هزار مگاوات برق خود را از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی تأمین کند که این امر نیازمند هشت ‌میلیارد دلار معادل ٢٥ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری است تا بتوانند نیروگاه‌های قدیمی گازی را به سیکل ترکیبی تبدیل کنند.اما راهکار جذب سرمایه‌گذار و تأمین منابع مالی با وضعیت نابسامان قیمت نفت که موجب کاهش درآمدهای دولت و در نتیجه رکود اقتصادی شده، چیست؟ آیا سرمایه‌گذاران سرمایه خود را در نیروگاه‌های ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

صالحی دراین‌باره می‌گوید: هرساله هزینه‌های تبدیل نیروگاه‌ها به سیکل ترکیبی و در نتیجه بهبود راندمان افزایش می‌یابد در نتیجه حرکت در جهت بهبود راندمان و تبدیل این نیروگاه‌ها به‌سرعت باید آغاز شود که البته از سیاست‌های وزارت نیروست. به گفته وی، کافی است استارت کار زده شود بی‌تردید سرمایه‌گذارانی پیدا می‌شوند که در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. وی می‌گوید: بخش خصوصی آماده است این سرمایه‌گذاری را برعهده گیرد و اگر دولت می‌خواهد برنامه‌های توسعه‌ای در افزایش و بهبود راندمان تولید را در صنعت برق به شکل گسترده ادامه دهد، باید به بخش خصوصی اعتماد کند.پیش‌تر حمیدرضا فلاحتیان، معاون وزیر نیرو، پس از اجلاس سه‌جانبه تهران- باکو- مسکو اعلام کرد ایران با سنکرون‌کردن خطوط برق خود با کشور‌های جمهوری آذربایجان و روسیه سعی دارد در ابتدا ٥٠٠ مگاوات و بعد‌ها با سنکرون‌شدن خطوط با روسیه هزار مگاوات تبادل برق با این کشور‌ها داشته باشد تا ضمن جلوگیری از سرمایه‌گذاری‌های مضاعف در داخل ایران، برای حل کمبود برق در فصولی که با افزایش مصرف روبه‌روست، گام مؤثری در جهت افزایش بهبود راندمان به جای افزایش تعداد نیروگاه‌های تولید برق برداشته شود. این هدف‌گذاری وزارت نیرو در حالی رونمایی می‌شود که ایران به دلیل فرسودگی صنعت برق خود با هدردهی شدید انرژی و در نتیجه کمبود برق مواجه است.

صالحی تبادل برق با کشور‌های اطراف را منوط به افزایش میزان تولید و نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی می‌داند تا با به‌روزشدن نیروگاه‌های قدیمی توان تولید به بیش از ٥٠ درصد برسد. وی می‌گوید: ایران می‌تواند با سنکرون‌کردن خطوط انتقال برق توسعه صنعت برق را هدف‌گذاری کند که این نیازمند افزایش راندمان و نیز نیازمند ورود بخش خصوصی است.صالحی میزان نیروگاه‌های نصب‌شده کشور را ٧٣ هزار مگاوات می‌داند که بیشترین میزان این نیروگاه‌ها مربوط به نیروگاه‌های گازی است و مابقی آن را ٢٠ درصد آبی و هفت تا هشت درصد هم سیکل ترکیبی تشکیل می‌دهد. برنامه وزارت نیرو این است که با بهبود راندمان، به افزایش تولید حدود ٣٧ تا ٣٨ درصدی سیکل ترکیبی برسیم.

سرمایه‌گذار خارجی و بهبود راندمان

از طرفی در ماه جاری، خبر سرمایه‌گذاری یونیت ترکیه در صنعت برق ایران می‌تواند خبر مسرت‌بخشی برای بهبود راندمان نیروگاه‌های ایران باشد که از سوی مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی، ورود این سرمایه‌گذاران به ایران اطلاع‌رسانی شد. با ورود این سرمایه‌گذاران به نظر می‌رسد صنعت برق ایران در سال‌های آینده وضعیت بهتری داشته باشد. به گزارش پایگاه خبری وزارت نیرو، محسن طرزطلب، مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی، وضعیت نیروگاه‌های کشور را نامناسب می‌داند و می‌گوید: قدیمی‌بودن صنعت برق کشور در کنار وضعیت جغرافیایی و آب‌وهوایی، فرسودگی، قدمت، کمبود آب و... موجب می‌شود ظرفیت نصب‌شده کنونی کشور که بالغ بر ٧٥ هزار مگاوات است، به ٥٣ هزار مگاوات افت کند.

همچنین نیروگاه‌های فرسوده، پایداری شبکه را نیز تهدید می‌کند و دیگر استفاده از آنها به صلاح شبکه برق کشور نیست و تعمیرات معمول و اساسی آنان نیز پرهزینه و مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. چراکه هم‌اکنون راندمان نیروگاه‌های کشور زیر ٣٨ درصد بوده که به همین علت وزارت نیرو در نظر دارد از طرق مختلف زمینه ورود و بومی‌سازی تکنولوژی‌های موردنیاز برای افزایش راندمان نیروگاه‌ها را فراهم و از اتلاف سوخت در نیروگاه‌ها جلوگیری کند. بنابراین بهبود راندمان نیروگاه‌ها، برای کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی هوا از مواردی است که در دستور کار وزارت نیرو است.

وی می‌افزاید: ما هرساله نیاز به افزایش حدود پنج ‌هزار مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی برای تأمین برق کشور داریم. این پیش‌بینی برای ١٠ سال آینده و طبق برنامه ششم و هفتم توسعه ٥٠ هزار مگاوات است؛ به این معنا که ظرفیت برق کشور در ١٠ سال آینده باید به ١٢٥ هزار مگاوات برسد. با توجه به اینکه متوسط رشد تولید برق در ١٠ سال گذشته بیش از یک‌ونیم درصد در سال بوده است، به توسعه و بهسازی جدی نیروگاه‌ها نیاز داریم.

به گزارش شانا در سال ٩٤ کارشناسان انرژی پیش‌بینی می‌کردند به ازای تبدیل هر دو واحد نیروگاه گازی به یک واحد سیکل ترکیبی حدود ١٦٠ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شود که در صورت اجرای این پروژه در کل صنعت برق سالانه هشت‌ تا ١٠ میلیارد دلار از مصرف سوخت مایع واحدهای نیروگاهی کاسته می‌شد.براساس آمارهای موجود متوسط بازده نیروگاه‌های گازی کشور بین ٣٢ درصد (بدترین حالت) و ٤٠ درصد (بهترین حالت) است و در صورت تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی، متوسط بازده به ٤٥ درصد (کمترین میزان) افزایش می‌یابد و به این ترتیب با افزودن یک واحد بخار، در هر دو واحد گازی موجود بدون نیاز به مصرف سوخت، ظرفیت جدید ایجاد می‌شود.

آمارها حاکی از آن است که در سال ٩٣ سهم تولید برق از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی از ٢٢,٨ به ٢٥.٣ درصد رسید و ظرفیت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی دوهزارو ٧٠٠ مگاوات افزایش پیدا کرد و به ١٨هزار و ٥٠٠ مگاوات رسید که این نشان از حرکت به سمت افزایش بازده نیروگاه‌ها دارد. بنا بر آمار مؤسسات معتبر بین‌المللی که موردتأیید وزارت محترم نیرو و مصرح در گزارش‌های مختلف است، متوسط راندمان نیروگاه‎های ایران در سال ٢٠١٤، حدود ٣٩.٥ درصد است که اختلاف محسوسی با رقم اعلامی ٣٢ درصد دارد. در همان سال، متوسط راندمان نیروگاه‌های جهان ٤١.٣ درصد بوده است که مشخص می‌کند اختلاف حدود ١.٨درصدی میان متوسط راندمان ایران و جهان، اختلاف معنادار و شکاف فاحشی محسوب نمی‌شود.

راهکار افزایش و بهینه‌سازی تولید برق

سهم تولید برق ایران از منابع تجدیدپذیر یعنی منابع خورشیدی و بادی در قیاس با کشورهای اروپایی و حتی متوسط جهانی بسیار پایین است و این موضوع در شکل‌دهی به عدد مربوط به متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور تأثیر جدی داشته است. به بیانی دیگر، در محاسبه راندمان نیروگاه‌ها باید توجه داشت که نیروگاه‌های تجدید‌پذیر راندمانی نزدیک به صددرصد دارند و بنابراین هرچه سهم این منابع از تولید برق کشوری بیشتر باشد، راندمان کلی تولید برق در آن کشور افزایش خواهد داشت.

سهم تولید ایران از منابع انرژی تجدیدپذیر در سال ٢٠١٤، ٥,٥ درصد بوده درحالی‌که متوسط جهانی این شاخص در همان سال، بیش از ٢٣ درصد بوده است. موضوع دیگری که در افزایش راندمان نیروگاه‌های هر کشور تأثیری جدی دارد و راهکار مورد اجماعِ عمومِ فعالان صنعت برق کشور است، ارتقای نیروگاه‌های گازی و تبدیل نیروگاه‌های گازی ساده (سیکل باز) به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است. بررسی وضعیت راندمانِ نیروگاه‌های سيكل تركيبي ساخت ايران نشان می‌دهد که راندمان این نیروگاه‌ها ١٠ سال قبل ٥٠ درصد بوده و هم‌اکنون تا ٥٣.٥ ارتقا يافته است. نسل جديد نيروگاه‌هاي سيكل تركيبي ساخت داخل نیز كه به كلاس F مشهور هستند، راندمان ٥٩ درصد را به خود اختصاص می‌دهند.