«الیا کازان»، فیلم‌ساز سرشناس سینمای آمریکا

خبرگزاری ایسنا: «الیا کازان» متولد هفتم سپتامبر ۱۹۰۹، کارگردان سینما و تئاتر، نویسنده و تهیه‌کننده بزرگ آمریکایی بود که روز ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۳ در سن ۹۴ سالگی درگذشت.

وی از پرافتخارترین کارگردانان تاریخ هالیوود بود که طی سال‌ها فعالیت سینمایی موفق به دریافت سه جایزه اسکار، چهار جایزه گلدن گلوب و شد و در جشنواره‌های معتبری چون ونیز و کن مورد تقدیر قرار گرفت.

الیا کازان نسل جدیدی از بازیگران جوان ناشناخته را به دنیای سینما معرفی کرد که سرآمد آنها «مارلون براندو»، «وارن بیتی» و «جیمز دین» هستند، هرچند شهرت عمده او به بازی‌گرفتن فوق‌العاده از بازیگران‌اش است.

وی با ساخت دو فیلم کوتاه وارد دنیای سینما شد و اولین فیلم بلندش را در سال ۱۹۵۴ با نام «درختی در بروکلین می‌روید» ساخت. «دریای علف‌ها»، «بومرنگ»، «توافق یک جنتلمن» و «پینکی» فیلم‌های بعدی کازان بودند که پس از آن وی با فیلم «وحشت در خیابان‌ها» موفق به کسب جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره ونیز شد.

از شاخصه‌های بارز فیلم‌سازی الیا کازان، همکاری او با نویسندگان نام‌دار دنیای ادبیات در نگارش فیلم‌نامه بود. وی سابقه همکاری با نویسندگانی چون «تنسی ویلیامز»، «هارولد پینتر»، «جان اشتاین‌بک»‌ و «آرتور میلر» را داشته است.

کازان پس از پایان تحصیلات متوسطه به دانشگاه ییل پیوست و به تحصیل در رشته نمایش‌نامه‌نویسی پرداخت. وی اولین نمایشنامه‌اش را در سال ۱۹۳۵ به‌روی صحنه برد و در دهه ۴۰ به‌عنوان یکی از مستعدترین کارگردانان تئاتر برادوی شهرت یافت.

کازان در این سال‌ها بیشتر به ‌لطف کارگردانی قدرتمند نمایش‌نامه‌های تنسی ویلیامز مانند «اتوبوسی به‌نام هوس» و آرتور میلر مانند «مرگ دستفروش» مورد تحسین قرار گرفت.

کازان با ساخت فیلم «توافق یک جنتلمن» اولین جایزه اسکار بهترین کارگردانی در سال ۱۹۴۸ دریافت کرد. در این فیلم گری‌گوری پک نقش یک خبرنگار اصول‌گرا را بازی کرده و فیلم مضمونی ضدنژادپرستانه دارد.

در سال ۱۹۵۱ بود که این فیلم‌ساز سرشناس تصمیم گرفت نمایش‌نامه معروف «اتوبوسی به‌نام هوس» را که خود وی بارها با موفقیت به‌روی صحنه برده بود را مقابل دوربین ببرد. کازان برای ساخت این فیلم از «مارلون براندو» دعوت کرد تا نقش «استنلی کوالسکی» را بازی کند. وی با این فیلم نامزد اسکار بهترین کارگردانی شد.

در سال ۱۹۵۲ کازان فیلم «زنده‌باد زاپاتا» را براساس رمانی از «جان اشتاین‌بک» با نقش‌آفرینی دوباره مارلون براندو ساخت و پس از آن یکی از مهم‌ترین و بهترین آثارش یعنی «در بارانداز» را براساس داستانی از «باد شولبرگ» کارگردانی کرد. این فیلم موفق به کسب هشت جایزه اسکار، ازجمله بهترین کارگردانی شد و موفقیت تجاری چشم‌گیری به‌همراه آورد.

کازان در سال ۱۹۵۵ رمان دیگری از جان اشتاین‌بک یعنی «شرق بهشت» را به سینما آورد. این فیلم با نقش‌آفرینی «جیمز دین» در جشنواره کن ۱۹۵۵ نامزد نخل طلا بود که موفق به کسب جایزه بهترین فیلم درام شد.

«رودخانه وحشی» (۱۹۶۰)، «شکوه علف‌زار» (۱۹۶۱) «آمریکا آمریکا» (۱۹۶۳)، «ملاقات‌کنندگان» ( ۱۹۷۲)، «آخرین ثروتمند» (۱۹۷۶) از دیگر آثار سرشناس این فیلم‌ساز سرشناس هستند.

الیا کازان در ۲۸ سپتامبر سال ۲۰۰۳ در سن ۹۴ سالگی درگذشت. از مهم‌ترین افتخارات سینمایی وی می‌توان به جایزه اسکار افتخاری در سال ۱۹۹۹، خرس طلای افتخاری جشنواره برلین در سال ۱۹۹۶، چهار جایزه بهترین فیلم و کارگردانی از گلدن گلوب، صدف طلایی جشنواره سن‌سباستین در سال ۱۹۶۴، خرس نقره‌ای و جایزه ویژه هیات داوران جشنواره ونیز اشاره کرد.