عزاداران حسینی بی خیال ظرف های یک بار مصرف پلاستیکی شوند

حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست در وقایع اتفاقیه نوشت: چند سالي است پاي ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي به‌صورت مهمانان خوانده يا ناخوانده بر سر سفره و زندگي مردم باز شده است. شايد شما هم پس از مراسم مذهبي مانند روزهاي تاسوعا و عاشورا يا ايام جشن‌هاي ماه شعبانيه و ولادت‌ها، از نزديک شاهد ريختن ظروف يک‌بار مصرف پلاستيکي مانند بطري‌هاي نوشابه، ليوان، ظروف غذا، قاشق و چنگال در پياده‌رو، کوچه و خيابان، نهر، جوي و کانال آب بوده‌ايد. استفاده ازاين ظروف نه‌تنها باعث اتلاف بخش قابل‌توجهي از ثروت ملي مي‌شود، بلکه سلامت شهروندان را به‌شدت تهديد مي‌کند.

ازاين‌رو، گروهي از فعالان محيط‌زيست کوشيده‌اند با اجراي طرحي که آن را «طرح حذف و ساماندهي ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي» ناميده‌اند، از مصرف اين ظروف جلوگيري کنند. از آنجايي که، اجراي اين طرح و تعميم آن در سراسر کشور مي‌تواند تحولي مثبت در حفظ محيط‌زيست ايجاد کند، گزارشي از اجراي طرح مذکور با اشاره به شکل‌گيري آن در پي مي‌آيد.

در چند سال اخير که توليد ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي شدت گرفته است، اين افزايش توليد، باعث دل‌نگراني‌هاي شديد دوستداران محيط‌زيست شده است؛ ازاين‌رو، در هشت سال گذشته جمعي از فعالان محيط‌زيست براي حل معضل زيست‌محيطي ظروف يک‌بار‌مصرف پلاستيکي فعاليت‌هاي فرهنگي و اجرائي را شروع کرده‌اند که اجراي طرح فرهنگي حذف و ساماندهي ظروف يک‌بار مصرف پلاستيکي، ازجمله اين فعاليت‌ها به شمار مي‌آيد.

اجراي اين طرح دومرحله‌اي است که شامل الف- حذف: ابتدا فعاليت‌ها روي حذف اين ظروف متمرکز شد؛ لذا با بستر‌سازي‌ از مردم درخواست شد با ‌مصرف‌نکردن، کاهش مصرف يا با جايگزيني ظروف گياهي ‌يا چندبارمصرف در اين طرح فرهنگي شرکت کنند ولي با توجه به اينکه ظروف پلاستيکي چنان در زندگي مردم وارد شده‌اند که حذف آن در کوتاه‌مدت ناممکن است و اينکه در کشور ميزان توليد ظروف گياهي نسبت به ظروف پلاستيکي بسيار ناچيز است (در حال حاضر‌ پنج درصد از ظروف يک‌بار‌مصرف، ظروف گياهي هستند) بحث ساماندهي استفاده از ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي در دستور کار قرار گرفت.

ب- ساماندهي: در اين مرحله از مردم درخواست مي‌شود در قالب کارهاي اجرائي از قبيل تفکيک، جمع‌آوري، بازيافت و استفاده مجدد درباره ساماندهي و استفاده مجدد از ظروف پلاستيکي اقدام کنند. بازيافت مجدد اين ظروف، از يک‌سو، از حجم توليد سالانه اين ظروف کاسته‌ و ازسوي‌ديگر، مانع از اتلاف ثروت ملي مي‌شود.

در سال 1387، جمعي از فعالان محيط‌زيست تصميم گرفتند که طرح فرهنگي حذف و ساماندهي ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي را اجرا کنند. بررسي‌هاي اين‌ گروه نشان داد که ماه‌هاي محرم و صفر (‌به‌علت بالابودن مصرف اين ظروف در نذري‌ها) بهترين فرصت براي اجراي اين طرح است. در پي ‌آن، با کمک‌گرفتن از تشکل‌هاي زيست‌محيطي و سازمان‌هاي دولتي مرتبط با محيط‌زيست (مانند شهرداري‌ها، شوراي شهر، سازمان محيط‌زيست، سازمان بازيافت، دانشگاه‌هاي علوم پزشکي و وزارت بهداشت) و نهاد‌هاي مذهبي- ديني (مانند سازمان تبليغات اسلامي و ستاد امور مساجد و هيأت‌هاي عزاداري) و رسانه‌هاي گروهي، فعالیت خود را تقویت کردند.

نمايشگاه عطر سيب

در 13 سال گذشته شهرداري تهران به منظور ساماندهي هيأت‌هاي عزاداري مناطق 22گانه شهر تهران و همچنين در اختيار قراردادن اعتبارات مالي برای تأمين بعضي از نيازها و اقلام مورد استفاده در هيأت‌ها، تکايا، مساجد، حسينيه‌ها و هيأت‌هاي دانشجويي و دانش‌آموزي در ماه‌هاي محرم و صفر با برگزاري نمايشگاه ويژه‌اي با نام «نمايشگاه فرهنگي عطر سيب» اقدام مي‌کند که در اين نمايشگاه توليدکنندگان در غرفه‌هاي خود با هدف دراختيارقراردادن اقلام مصرفي مورد نياز هيأت‌ها و همچنين سازمان‌ها و گروه‌هاي دولتي و غيردولتي هم با ارائه برنامه‌هاي آموزشي و فرهنگي با مناسبت‌هاي ايام محرم در اين نمايشگاه حضور پيدا مي‌کنند. امسال نيز چهاردهمين «نمايشگاه فرهنگي عطر سيب» از دوم مهر تا 11 مهر سال 1395 در بوستان ولايت، در فضاي وسيعي توسط معاونت اجتماعي و اداره کل فرهنگي شهرداري تهران که با حضور نمايندگان و بانيان هيأت‌های شهر تهران که مجوز آنها توسط سازمان تبليغات اسلامي به ثبت رسيده‌اند و مطابق جدول زماني مشخص برای دريافت اعتبارات در نمايشگاه حضور يافتند و با ارائه مجوز هيأت صادره از سوي سازمان تبليغات اسلامي، مهر هيأت و کارت شناسايي نماينده هيأت، از اعتبارات فوق بهره‌مند شد.

حضور فعالان محيط زيست در نمايشگاه عطر سيب

از سال 1387 طرح فرهنگي حذف و ساماندهي ظروف يک‌بار مصرف پلاستيکي در مراسم عزاداران حسيني توسط فعالان محيط زيست به کميته محيط زيست شوراي اسلامي شهر تهران ارائه شده است و سپس در پي اجرائي‌شدن مصوبه شوراي اسلامي شهر تهران، برای استفاده نکردن از ظروف يک‌بار‌مصرف پلاستيکي در شهرداري، سازمان‌ها، نهاد و فروشگاه تابعه شهرداري در چند سال گذشته، فعالان محيط زيست برای اجرائي‌شدن مصوبه فوق در شهر تهران با حضور در نمايشگاه عطر سيب فعاليتي را برای آگاه‌کردن شهروندان و هيأت‌هاي مذهبي از مضرات استفاده از ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي و جايگزيني آن در بخش فرهنگي نمايشگاه عطر سيب آغاز کرده که با حضور تعداد از فعالان و کارشناسان محيط‌زيست در اين غرفه به آموزش چهره به چهره و گفت‌وگو و تبادل نظر با نمايندگان هيأت مذهبي پرداخته مي‌شود. تا دو سال گذشته، فعاليت فعالان محيط زيست فقط در نمايشگاه روي ظروف متمرکز شده بود ولي سال گذشته و امسال سه موضوع ديگر به فعاليت‌هاي زيست‌محيطي اضافه شده است.

موضوعاتي که امسال فعالان محيط زيست در نمايشگاه عطر سيب پيگيري کردند، شامل دو بخش است که عبارتند از:

1- موضوع مشکلات و معضلات زيست‌محيطي ماه‌هاي محرم و صفر: الف- با توجه به اينکه هيأت‌ها، مساجد و تکاياي مذهبي در هنگام توزيع نذورات يکي از پرمصرف‌ترين استفاده‌کنندگان ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي هستند؛ لذا آگاهسازي و آشنايي بيشتر اين عزيزان با مشکلات زيست‌محيطي و بهداشتي اين ظروف، يکي از وظایف اصلي فعالان محيط زيست در نمايشگاه است و همچنين معرفي جايگزیني نيز براي اين ظروف توسط فعالان محيط زيست در نمايشگاه انجام مي‌شود.

ب- با توجه به خشکسالي‌هاي اخير کشور عزيزمان، ايران و هشدار جدي مسئولان امر درزمینه کمبود شديد آب آشامیدنی در شهر تهران، به همين دلیل درخواست صرفه‌جويي و جلوگيري از هدررفتن آب آشامیدنی در هنگام پخت‌وپز نذورات يا کارهاي نظافتي مطرح است که فعالان محيط زيست در نمايشگاه به اطلاع بازديدکنندگان مي‌رسانند.

ج- با توجه به تغييرات اقليمي جهان و همچنين افزايش آلودگي هوای پاييزي در شهر تهران، خواست بعدي فعالان محيط زيست از عزاداران حسيني، صرفه‌جويي در مصرف مواد سوختي و جلوگيري از هدررفتن اين مواد است که در هنگام پخت‌وپز نذري‌ها يا استفاده از سيستم گرمايشي مساجد، حسينيه‌ها و تکايا حتما اين نکات مراعات شود که يکي از بهترين گزينه‌ها استفاده از وسايل حرارتي استاندارد براي کاهش مصرف مواد سوختي است.

د- همچنين مراعات نکات سلامتي و زيست‌محيطي در هنگام خريد و سربريدن دام براي نذورات است که با توجه به سالم‌بودن دام نذري در هنگام خريد و همچنين رهانکردن خون و خونابه در هنگام ذبح، از نکات ديگر فعالان محيط زيست به بازديدکنندگان نمايشگاه است که بهترين توصيه فعالان محيط زيست به بازديدکنندگان، خريد دام از مراکز مجاز زير نظر دامپزشکي و همچنين جمع‌آوري خون و خونابه در هنگام ذبح و جلوگيري از رهاشدن اين مواد بر آسفالت خيابان‌ها و کوچه‌ها است.

2- نذرهاي زيست‌محيطي

با توجه به تغييرات اقليم در دو دهه گذشته و با توجه به بحران‌هاي و مشکلاتي که براي حيات وحش و پرندگان مهاجر در اين سال‌ها در حال اتفاق‌افتادن است؛ لذا امسال فعالان محيط زيست در نمايشگاه «عطر سيب» روي موضوع جديدي به نام «نذري‌هاي زيست‌محيطي» کار مي‌کنند که براي اين موضوع از بانيان هيأت‌ها و روحانيون که به نمايشگاه مراجعه مي‌کنند، درخواست مي‌شود که نذري‌هاي خود را فقط به غذادادن مردم خلاصه نکنند و از آنها درخواست مي‌شود که آنان بخشي از نذري‌هاي خود را به محيط زيست اختصاص بدهند که اين نذري‌ها مي‌تواند شامل این موارد باشد:

الف- ساخت آبشخور براي حيات وحش و پرندگان
ب- خريد علوفه براي حيات وحش که به علت خشکسالي بدون علوفه ماندند

ج- و خريد دانه (گندم يا ذرت) براي پرندگان

چرا استفاده از ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي؟

در سال‌هاي نه‌چندان دور که شيوع انواع بيماري‌هاي واگيردار در بخش‌هاي مختلف جامعه به‌ویژه در ميان خردسالان و سالمندان بسيار شايع بود، يکي از مواردي که مي‌توانست باعث کاهش شديد اين امراض شود، استفاده از ظروف شخصی برای هر فرد بود. کارشناسان علوم سلامت نيز به اين نتيجه رسيده بودند که حتما هنگام حضور در مراسم عمومي و حتي در خانواده، هر کسي از وسايل شخصي خودش استفاده کند و هنگام صرف مواد غذايی و نوشيدني‌ها از ليوان و قاشق ديگران استفاده نشود. آنان به همه افراد جامعه گوشزد مي‌کردند حتي در حوزه‌هاي بهداشتي نيز از سرنگ‌ها و وسايل جراحي ديگران استفاده نکنند و به‌دنبال راه‌حلي مناسب براي رفع اين مشکل بهداشتي بودند.

با ورود و استفاده ظروف يک‌بار مصرف پلاستيکي در زندگي روزمره مردم تا حدودي خواسته کارشناسان برآورده شد و از آن زمان احساس آرامشي خاصي بر حوزه بهداشت و سلامت جامعه حاکم شد ولي متأسفانه اين احساس زياد دوام نياورد زيرا در عرض چند سال توليد و استفاده، ظروف يک‌بار مصرف ناگهان باعث معضلات بهداشتي و مشکلات زيست‌محيطي زيادي شدند. اين معضلات و مشکلات به قدری شديد شد که اين‌بار غير ‌از اعتراضات کارشناسان حوزه سلامت، اعتراضات کارشناسان و فعالان محيط زيست نيز افزوده شد زيرا اين ظروف سه مشکل اساسي دارند:

الف- از نظر بهداشتي: اين ظروف نبايد براي مواد غذايي گرم استفاده شوند چون از مواد نفتي ساخته مي‌شوند و مواد نفتي در دماي بالا وارد مواد غذایي شده و خود عاملی بيماري‌زا هستند.

ب- از نظر محيط زيستي: مواد پلاستيکي به علت طول عمر بالا تجزيه‌پذير نيستند و اگر در طبيعت رها شوند، باعث آلودگي منابع طبيعي و خاک‌هاي کشاورزي مي‌شوند و از طرفي، سوزاندن زباله‌هاي پلاستيکي نيز باعث آلودگي شديد هوا خواهند شد.

ج- از نظر اقتصادي: با توجه به توليد بيش از حد ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي و عدم استفاده صحيح در بازيافت اين مواد و از طرفي، بالابودن قيمت جهاني مواد پتروشيمي، آيا صحيح است منابعي که خدادادي هستند و مقدار زيادي از آن به نسل‌هاي آينده تعلق دارد و بايد براي آنها نيز باقي بمانند؛ نسل حاضر با استفاده بي‌رويه از آنها باعث نابودي اين منابع خداددادي شود و براي نسل‌هاي بعد از خود جز شيوع بيماري‌هاي پرهزينه و خطرناک و آلودگي محيط زيست چيزي به ارمغان باقي نگذارد؟

استفاده بيش از حد اين ظروف؛ مشکلات زيادي را براي جامعه کنوني به بار خواهد آورد که اگر ميزان توليد اين ظروف به مقدار زيادي کاهش نيابد، مي‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به سلامت افراد جامعه و محيط زيست وارد کند. به همين مناسبت، در چند سال گذشته فعالان حوزه سلامت و محيط زيست با تلاش جدي برای رفع مشکلات بهداشتي و زيست‌محيطي ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي اقداماتي انجام داده‌اند که طرح فرهنگي «حذف و ساماندهي ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي در مراسم عزاداري» يکي از اين فعاليت‌هاست. اين طرح فرهنگي در هيأت‌های عزاداري مناطق شهرداري، مراسم روز 14 خرداد سالگرد ارتحال امام خميني(ره) در بهشت زهرا و حرم امام و نمايشگاه فرهنگي عطر سيب اجرا شده که بخشي از فعاليت‌هاي اين طرح در نمايشگاه عطر سيب به شرح ذيل است:

فعاليت‌هاي فعالان محيط زيست در نمايشگاه

با توجه به درخواست کميته محيط‌زيست شوراي اسلامي شهر تهران (بر اساس مصوبه شوراي اسلامي شهر تهران درباره کاهش استفاده از ظروف يک‌بارمصرف پليمري و کيسه‌هاي پلاستيکي در مجموعه شهرداري) و مکاتبات برخي فعالان محيط زيست با دبيرخانه نمايشگاه عطر سيب‌ برای حضور فعالان محيط زيستی در آن نمايشگاه، به منظور ارائه فعاليت‌هاي پژوهشي و آموزشي انجام‌شده در 6 سال گذشته، غرفه‌اي نيز در اختيار این فعالان قرار گرفت که به مدت 10 روز برپايي نمايشگاه،‌ تعدادي از فعالان حوزه محيط زيست به فعاليت پرداختند.

در همه مدت برگزاري نمايشگاه (10 روز) روزانه بيش از پنج نفر از فعالان محيط زيست حضور داشته و چهره به چهره با نمايندگان هيأت‌های مذهبي برای آگاه‌کردن آنان از مضرات استفاده از ظروف پلاستيکي در هنگام برگزاري مراسم عزاداري، به فعاليت پرداختند.
اطلاع‌رساني درباره مشکلات ظروف يک‌بارمصرف پليمري شامل ارائه موارد ذيل:

ظروف يک‌بارمصرف پليمري در صورت تماس با مايعات و مواد غذايي بالاي 40 درجه، ماده‌اي شيميايي به نام استايرن از خود خارج مي‌کنند که موجب بيش از 77 نوع بيماري و برخي از انواع سرطان‌ها می‌شود.

ايجاد آلودگي بصري در محيط شهري به‌ویژه رها‌سازي ظروف مصرفي در معابر يا نهر و کانال آب

تخريب محيط زيست در اثر ماندگاري و طول عمر زياد اين مواد

نابودي منابع خدادادي و باقي‌نگذاشتن اين منابع براي نسل‌هاي بعدي

اطلاع‌رساني درباره مشکلات اقتصادي استفاده از ظروف يک‌بارمصرف پليمري

هزينه بالاي نيروي انساني مورد نياز برای جداسازي ظروف يک‌بارمصرف پليمري در مراکز پردازش و دفن زباله

هزينه‌ بالاي کنترل عوارض زيست‌محيطي و بهداشتي ناشي از استفاده اين ظروف

هزينه‌ بالاي پاکسازي ظروف يکبارمصرف پليمري از محيط‌زيست

هزينه‌ درمان عوارض بهداشتي واصل‌شده به شهروندان در اثر استفاده از ظروف يکبارمصرف پليمري

هدررفت مواد نفتي که صرف توليد ظروف يکبارمصرف پليمري مي‌شود.

هزينه‌اي که صرف جلوگيري از انتشار آلودگي به‌خاطر سبک‌بودن و به‌تبع آن جابه‌جايي با باد مي‌شود.

اطلاع‌رساني درباره مزاياي استفاده از ظروف يک‌بار مصرف گياهي و کيسه‌هاي پلاستيکي تجزيه‌پذير:

سازگاري با محيط زيست (تجزيه‌پذيري در خاک حداکثر پس از 6 ماه)
عاري از هرگونه اثرات مضر مواد پلاستيکي به‌دليل تماس با غذاي داغ
بدون هيچ‌گونه آثار تخريبي بر محيط‌زيست پس از تجزيه در خاک
تهيه‌شده از منابع اوليه تجديد‌پذير سالانه
وابسته نبودن به مواد اوليه نفتي

مصرف انرژي کمتر در فرايند توليد

اين اطلاع‌رساني از راه‌های ذيل انجام گرفت:

اهداي بروشورهاي آموزشي، پوسترهاي اطلاع‌رساني
آموزش چهره به چهره و ارائه نمونه‌هايي از ظروف کاغذي و گياهي برای آشنايي شهروندان‌
هماهنگي با برخي توليدکنندگان ظروف کاغذي و گياهي برای حضور در نمايشگاه

توجه به درخواست‌ها و توصيه‌هاي ‌مکرر فعالان محيط‌زيست از جانب دبيرخانه نمايشگاه عطر سيب برای جلوگيري از فروش ظروف يک‌بارمصرف پلاستيکي در نمايشگاه عطر سيب، در پنج سال گذشته (فقط سال گذشته) از فروش ظروف يکبارمصرف پليمري تجزيه‌ناپذير، در آن نمايشگاه جلوگيري شده بود.

استفاده از ليوان‌هاي گياهي برای نوشيدن چاي و آب در برگزاري نمايشگاه با توجه به درخواست فعالان محيط زيست و ستاد محيط زيست از مديريت نمايشگاه