حجامت‌هایی که به هپاتیت ختم می‌شود

مجله سیب سبز : هپاتیت از نظر علمی به معنای التهاب كبد است و در اثر عوامل مختلفی از جمله برخی از داروها، ویروس ‌ های مختلف، بیماری ‌ های خودایمنی و ژنتیك بروز می ‌ كند.

انواع ویروس ‌ های هپاتیت شامل A ، B ، C ، D و E در كبد و همراه با خون زندگی می ‌ كنند. تاكنون ۶ نوع ویروس هپاتیت شناخته شده است.

آنچه در زیر می ‌ خوانید بخش ‌ هایی از گفت ‌ و ‌ گوی اختصاصی با دكتر كامران باقری ‌ لنكرانی، وزیر پیشین بهداشت، درمان و آموزش پزشكی، متخصص داخلی و فوق ‌ تخصص گوارش و كبد، رئیس مركز تحقیقات و سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشكی شیراز، پیرامون همین بیماری مهم و خطرات آن است.

کبد به چه کار می ‌ آید؟

كبد كارخانه شیمیایی بدن است و بسیاری از اعمال پیچیده برای ادامه حیات در این عضو مهم صورت می ‌ گیرد.

نقش كبد در حذف مواد و سموم اضافی حاصل از سوخت ‌ و ‌ ساز موادغذایی زندگی ‌ ساز است و بی ‌ شك بدون این عضو نمی ‌ توان زندگی كرد.

كبد در قسمت بالا و راست شكم در زیر دنده ‌ ها قرار گرفته و بین ۵/۱ تا ۵/۲ كیلوگرم وزن دارد.

هپاتیت در کجای ایران شایع ‌ تر است؟

گفته می ‌ شود شیوع ۲ درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی ۱۰ سال آینده سیر نزولی خواهد داشت اما استان ‌ های سیستان و بلوچستان و گلستان با بیشترین شیوع و استان مركزی با كمترین میزان شیوع و استان تهران با حدود ۲درصد شیوع، رتبه ‌ بندی آماری این بیماری در شرایط كنونی را دارا هستند.

ارزیابی در بحث بیماری ‌ های گوارش و كبد در طول 4سال خدمت اینجانب به عنوان وزیر بهداشت و درمان آموزش پزشكی به گونه ‌ ای بود كه در چند مسیر باید حركت می ‌ كردیم.

یكی از این اقدامات واكسیناسیون علیه بیماری ‌ هپاتیت بود كه واكسیناسیون نوزادان در سال 1371 در سراسر كشور آغاز شد و در سال 1373 توسعه یافت.

اقدام دیگر آغاز طرح واكسیناسیون هپاتیت B در افراد بالای 17 سال بود كه از سال 1385 آغاز شد و با پوشش حدود 75 درصدی پیشرفت كرد.

اكنون هموطن بالای ۲۴سال نداریم كه واكسن به او زده نشده باشد.

از دیگر اقدامات، شناسایی گروه ‌ های پرخطر بود چون عده ‌ ای از عارضه خود بی ‌ خبر بودند و عده ‌ ای نیز می ‌ توانستند به عنوان مخزن و منبع انتشار عمل كنند.

از این ‌ رو درمان رایگان بیماران هموفیلی و تالاسمی كه به این ویروس ‌ ها آلوده شده بودند، آغاز شد.

برای درمان چه باید کرد؟

اوج بیماری كبدی، نارسایی كبدی است كه نیاز به پیوند كبد پیدا می ‌ كند؛ از این ‌ رو در سال ۱۳۸۵ وزارت بهداشت طرح انجام رایگان پیوند كبد را مصوب كرد و از آن پس هزینه ‌ های پیوند كبد برای هموطنان از سوی این وزارتخانه تقبل شد.

با این كار اقشار كم ‌ توان جامعه به پیوند كبد دسترسی یافتند.

اگرچه هم ‌ اكنون حدود ۴/۱ میلیون نفر در كشورمان به هپاتیت B مبتلا هستند اما باید بدانیم كه درصد قابل توجهی از این رقم را افرادی ناآگاه از آلودگی خود به این ویروس تشكیل می ‌ دهند.

واكسیناسیون هپاتیت B در میان افراد با ریسك بالای ابتلا اقدامی موثر در پیشگیری از افزایش آمار مبتلایان است.

هنوز هم عده فراوانی از هموطنان نسبت به راه ‌ های انتقال ویروس هپاتیت B ناآگاه هستند.

باید دانست كه تنها مخزن این عفونت، انسان بوده كه از راه ‌ های مختلفی از جمله انتقال از مادر به جنین شیوع پیدا می ‌ كند.

عفونت هنگام عبور جنین از كانال زایمان و نه از طریق جفت و بند ناف انتقال می ‌ یابد. در سال ۱۳۷۴ آمارها حاكی از تعداد فراوان موارد انتقال از مادر آلوده به جنین بود.

راه دیگر انتقال به وسیله تماس جنسی با فرد ناقل ویروس هپاتیت است.

برای پیشگیری از این امر، انجام واكسیناسیون در سنین پایین ‌ تر و استفاده از وسایل جلوگیری از انتقال حین روابط جنسی (كاندوم) توصیه می ‌ شود.

پس از انجام واكسیناسیون و تعیین سطح ایمنی لازم، می ‌ توان بدون هیچ نگرانی ‌ ای به زندگی سالم زناشویی ادامه داد.

در موارد دیگر می ‌ توان به احتمال انتقال بیماری از بیماران به پرسنل درمانی و پزشكان اشاره كرد كه برخی اوقات حین اقدامات درمانی به ‌ ویژه جراحی یا دندانپزشكی، احتمال آلودگی وجود دارد.

استفاده از ابزارهای غیراستریل حین درمان ‌ های دندانپزشكی، سوراخ كردن غیربهداشتی گوش، حجامت و خالكوبی، تاتو و... از راه ‌ های انتقال عفونت ویروسی محسوب می ‌ شود.

خانم ‌ های باردار آزمایش بدهند

یكی از اقدامات مهم در حال انجام در كشورمان غربالگری خانم ‌ های باردار از نظر آلودگی احتمالی به هپاتیت B است كه توصیه می ‌ شود همه زنان باردار در 3ماهه دوم بارداری خود تست HBS Aj (اچ بی اس آنتی ‌ ژن) را انجام دهند.

اقداماتی كه برای زندان ‌ ها، رانندگان مسیرهای ترانزیت و طولانی، پرسنل درمانی و پلیس صورت می ‌ گیرد تا حدود فراوانی نقش غربالگری و شناسایی ناقلان را ایفا می ‌ كنیم.

اندازه ‌ گیری آنتی ‌ ژن سطحی این ویروس (هپاتیت B ) موسوم به Ag HBS (اچ بی اس آنتی ‌ ژن) راه تشخیص ابتلا به این بیماری محسوب می ‌ شود.

اگر پاسخ این آزمایش مثبت بود یعنی در بدن فرد ویروس هپاتیت B وجود دارد. آنچه این نتیجه را نهایی می ‌ كند حال عمومی فرد و ‌ سایر آزمایش ‌ های كبدی و عملكردی است.

در چنین شرایطی توصیه می ‌ شود سایر افراد خانواده نیز مورد آزمایش قرار گیرند.

افراد ناقل باید هر 6ماه یك ‌ بار توسط پزشك برای انجام آزمایش ‌ های كبدی بررسی شوند تا هرچه سریع ‌ تر در صورت فعال شدن بیماری خود، اقدامات لازم انجام شود.

گفته می ‌ شود شیوع 2درصدی بیماری هپاتیت B در ایران طی 10 سال آینده سیر نزولی خواهد داشت؛ استان ‌ های سیستان و بلوچستان و گلستان بیشترین شیوع و استان مركزی كمترین میزان شیوع این بیماری را در کشور دارند

وای اگر مزمن شود!

یكی از دغدغه ‌ ها درخصوص این بیماری آن است كه تا سال ‌ های طولانی بدون علامت باقی می ‌ ماند.

بی ‌ اشتهایی، ضعف، بی ‌ حالی، پررنگی ادرار و زردی مهم ‌ ترین علائم هپاتیت است كه در هپاتیت حاد ویروسی دیده می ‌ شود.

خوشبختانه تنها 10درصد افراد مبتلا به این عارضه دچار موارد مزمن شده و به عنوان ناقل باقی می ‌ مانند.

در موارد انتقال عفونت از مادر به نوزادان در اغلب موارد حالت ناقل ماندگار خواهد بود و این نوزادان آلوده هستند كه جامعه فردا را آلوده می ‌ كنند.

در واقع ایجاد سازش میان ویروس ‌ ها و سیستم دفاعی بدن موجب می ‌ شود این بیماری سال ‌ های سال باقی مانده و فرد دچار دیگر مشكلات كبدی نشود.

بررسی ‌ ها حاكی است یك تا 2درصد افراد در طول یك سال قادرند ویروس را از بدن خود حذف كنند. این پرسش مطرح است كه آیا ناقلان می ‌ توانند به بیماری «سیروز كبدی» مبتلا شوند یا نه؟

باید پاسخ داد در درصد كمی شاید این احتمال وجود داشته باشد اما امروزه با عرضه داروهای جدید و به تاخیر انداختن روند بیماری می ‌ توان امیدهای ارزشمندی ایجاد كرد.

طرفداران حجامت مراقب باشند:

متاسفانه یكی از موارد حاد هپاتیت B در كشورمان به دلیل انجام خالكوبی و تاتو مشاهده می ‌ شود و هرقدر كه بهداشت و نظافت در این اقدام رعایت شود باز هم از سوی ما توصیه نمی ‌ شود.

مورد دیگر حجامت است؛ اگرچه این اقدام در طب سنتی جایگاه مهمی دارد و كسی نمی ‌ خواهد آن را انكار كند اما مكان ‌ هایی كه این كار را انجام می ‌ دهند، به ‌ ویژه محل ‌ هایی كه وجهه قانونی و درستی ندارند و توسط پزشك این كار انجام نمی ‌ شود به عنوان یك منبع آلوده ‌ كننده محسوب می ‌ شوند.

چندی پیش در شیراز فردی با عارضه هپاتیت B حاد به من مراجعه كرد و تمام بررسی ‌ های انجام شده، تنها علت ابتلای او به این عارضه را انجام حجامت معرفی كرد.

امروزه داروهای فراوان ضدویروسی از جمله داروی اینترفرون آلفا می ‌ تواند سبب تحریك سیستم دفاعی بدن شود.

داروی دیگر داروی لامیوو دین است كه با مهار آنزیم مسئول تكثیر ویروس هپاتیت B موجب مهار تكثیر و كنترل بیماری می ‌ شود.

داروی اول ۶ماه تا یك سال و داروی دوم حداقل ۲ سال نیازمند پژوهش است.

باید دانست با تلقیح واكسن هپاتیت B به فواصل یك ماه و 6 ماه به این صورت (صفر، یك ماه، 6ماه) می ‌ توان تا 95 درصد مصونیت ایجاد كرد.

درخصوص بیماری هپاتیت C باید دانست كه این عارضه هم یكی از مشكلات مهم بهداشتی در سراسر جهان محسوب می ‌ شود.

ویروس هپاتیت C در خارج از بدن و حتی درون خون خشك شده حدود ۹۰روز زنده می ‌ ماند ولی در صورت جوشیده شدن در مدت ۵دقیقه با درجه حرارت ۱۰۰ درجه سانتی ‌ گراد كشته می ‌ شود.

در سال ‌ های 75-1374 استفاده از خون و فراورده ‌ های خونی آلوده مهم ‌ ترین علت انتقال ویروس به شمار می ‌ رفت اما در سال ‌ های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده ‌ های آن می ‌ توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف كنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون ‌ های آلوده به شكل استفاده مشترك از سوزن مصرفی، مهم ‌ ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.

برای ابتلای ۳۰تا ۴۰درصد مبتلایان، علت خاصی شناسایی نمی ‌ شود.

در سال ‌ های ۱۳۷۴-۷۵استفاده از خون و فراورده ‌ های خونی آلوده مهم ‌ ترین علت انتقال ویروس به شمار می ‌ رفت اما در سال ‌ های اخیر با ضریب بالای اطمینان خاطر از بررسی ویروسی خون و فراورده ‌ های آن می ‌ توانیم به سادگی نگرانی خود را برطرف كنیم. امروزه متاسفانه اعتیاد به وسیله تزریق و تماس با خون ‌ های آلوده به شكل استفاده مشترك از سوزن مصرفی، مهم ‌ ترین عامل ابتلا به هپاتیت C است.

از بقیه هپاتیت ‌ ها چه خبر؟

باید دانست هپاتیت A و E از طریق مواد غذایی و آشامیدنی آلوده به ویروس به ویژه در فصول گرم سال و از طریق سبزی ‌ های آلوده و یخ ‌ های تولید شده از آب ‌ های آلوده و در اثر خوب پخته نشدن موادغذایی یا عدم رعایت بهداشت فردی و استفاده از سرویس ‌ های بهداشتی آلوده انتقال می ‌ یابد.

هپاتیت D هم مانند B و C انتقال می ‌ یابد. حدود ۶۰درصد از معتادان تزریقی به ‌ ویژه افراد سابقه ‌ دار زندان رفته، هپاتیت C دارند.

این بیماری حداقل ۱۰ سال زمان نیاز دارد تا مشكلات و عوارض خود را بروز دهد و در آینده با تعداد بیشتری از این بیماران روبه ‌ رو می ‌ شویم.

به نظر می ‌ رسد نزدیك به 200 هزار نفر مبتلا به هپاتیت C در كشور وجود دارد كه 40درصد آنها دارای بیماری هموفیلی، 18درصد تالاسمی، 15درصد دیالیزی و بقیه آنها معتادان تزریقی هستند.

راه تشخیص هپاتیت C به ‌ وسیله آزمایش آنتی ‌ بادی ضدویروس به روش الایزاست كه در صورت مثبت شدن با آزمایش «ریبا» و «بلات» و آزمایش «پی ‌ سی آر» وجود و میزان شدت بیماری را اثبات می ‌ كنیم.

مصرف همزمان داروی اینترفرون آلفا و قرص ریباورین ۳۰ تا ۵۰ درصد موجب كنترل بیماری می ‌ شود.

داروهای پگ اینترفرون تزریقی به صورت هفتگی بسیار موثر خواهد بود.

تاكنون هیچ واكسنی به جز برای هپاتیت B ، برای هپاتیت ‌ های A ، C ، D و E در ایران و جهان تولید نشده است.