هشدار؛ ارواح وارد می شوند

مجله همشهری دانستنیها - یوسف اسفندیاری: فیلم «شکارچیان روح» شاید برای ما چندان شناخته شده نباشد ولی طرفدارانش آن را یکی از مهم ترین فیلم های ژانر علمی- تخیلی می دانند.

نخستین فیلم «شکارچیان روح» (Ghost Busters) در سال ۱۹۸۴ (۱۳۶۳) اکران شد. در آن زمان با توجه به داستان فیلم، انتظار زیادی از آن نمی رفت، اما در کمال تعجب، شکارچیان روح، یکی از پرفروش ترین و محبوب ترین فیلم های آن سال شد. طی سال هایی که از ساخت این فیلم می گذرد، نه تنها از محبوبیت آن کم نشده، بلکه محبوبیت آن بیشتر هم شده است.

تا جایی که عده ای به شیوه ای اغراق آمیز این فیلم را بهترین فیلم تاریخ سینما معرفی می کنند و می گویند هرگز از دیدنش سیر نمی شوند. چگونه چنین فیلمی با چنین موضوعی که به راحتی می توانست در گذر زمان به فراموشی سپرده شود، توانست به چنین شهرتی برسد؟ چرا همین الان هم محصولاتی با محوریت این فیلم فروش نسبتا خوبی دارند؟ و در آخر چرا فیلم جدیدی که با این موضوع ساخته شد، برخلاف انتظارها اصلا محبوب و پرفروش نشد؟

داستان از کجا شروع شد؟

ایده اصلی فیلم به «دن آیکروید» (Dan Aykroyd)، نویسنده و بازیگر این فیلم، بر می گردد. او از زمان کودکی به پدیده های ماورایی علاقه داشت و ایده این فیلم زمانی به ذهنش رسید که مشغول خواندن مقاله ای درباره فیزیک کوانتوم و فراروانشناسی(!) بود و همزمان چند فیلم هم با موضوع روح دیده بود. او به ذهنش رسید با موضوع شکار ارواح، کمدی ای بنویسد و در آن از پژوهش هایی هم که تا آن زمان انجام شده بود، استفاده کند.

داستانی اصلی ای که آیکروید نوشته بود، بسیار جاه طلبانه محسوب می شد. در داستان اصلی، او گروهی شکارچی روح در زمان، فضا و حتی بعدهای مختلف به سفر می رفتند و غول های عظیمی را ناکار می کردند. همچنین لباس آن ها خیلی خشن و بیشتر شبیه نیروی ضدشورش بود. در ضمن نسخه اولیه فیلمنامه بسیار حجیم و به قول «ایوان ریتمن» (Ivan Reitman)، کارگردان فیلم در حد و اندازه «کتاب شماره تلفن ها» (کتابی مثل «کتاب اول» خودمان) بود.

همچنین در ابتدا قرار بود داستان فیلم در آینده بگذرد، اما ایوان ریتمن، کارگردان فیلم پیشنهاد داد داستان به شهر نیویورک منتقل شود. بد نیست بدانید دن آیکروید تحت تاثیر پدربزرگش این فیلمنامه را نوشت. پدربزرگی که به گفته آیکروید قصد داشت با ساخت رادیویی با جهان ارواح ارتباط برقرار کند.

بعد از این که آیکروید فیلمنامه را به ایوان ریتمن پیشنهاد داد، همان اول معلوم شد هزینه چنین فیلمی بسیار بالاست به همین دلیل طی چند ماه به کمک «هارولد رامیس» (Harold Ramis) فیلمنامه نویس، فیلمنامه به کلی بازنویسی شد. به این ترتیب فیلمنامه ای خلق شد که از ایده های خلاقانه آیکروید و مهارت رامیس در واقعی نشان دادن این ایده ها بهره می برد. هنگام فیلمبرداری هم بداهه گویی های «بیل موری» (Bill Murray)، ستاره کمدی آن سال ها هم، کمک زیادی به طنز فیلمنامه کرد.

هنگام فیلمبرداری مشخص شد که در سال 1975 (1354) از شبکه سی بی اس سریالی با همین نام پخش شده است. به همین دلیل مسئولان کمپانی «کلمبیا»، استودیو سازنده فیلم، فهرستی از اسامی جدید را برای فیلم آماده کردند. اما وقتی استقبال مردم از این عنوان را دیدند، تصمیم گرفتند حقوق این اسم را خریداری کنند.

نکته خیلی جالب این است که در نمایش آزمایشی اولیه این فیلم بیش از نصف جلوه های ویژه صحنه های مربوط به ارواح آماده نبودند، اما با این وجود تماشاگران واکنش بسیار خوبی داشتند. از آن جا بود که معلوم شد به احتمال زیاد این فیلم بسیار پرفروش خواهدشد.

چرا این قدر محبوب شد؟

اول از همه گروه بازیگران. این بازیگران به چنان رابطه خوبی در فیلم رسیده اند که هر دیالوگی می گفتند به نظر بامزه بود. از همه بیشتر بیل موری که در آن سال ها در اوج دوران کاری خود بود و چنان سهل و ممتنع این نقش را بازی کرده که انگار سال ها شغلش شکار ارواح بوده است. این بازیگران جوری در فیلم هستند که گویا بهترین دوران زندگی خود را تجربه می کنند. نکته ای که در کمتر فیلمی شاهد آن هستیم.

دلیل دیگر برای محبوبیت این فیلم، شهر نیویورک است. موضوع این فیلم کاملا شهری است و لوکیشین های متنوعی دارد. کدام فیلم با موضوع روح سراغ دارید که شخصیت هایش به جای کلبه ها و خانه های تنگ و تاریک، درشهری واقعی و ملموس گردش کنند؟ دلیل دیگر فیلمنامه فیلم است که توانسته به طور باورپذیری داستانی با این موضوع را تعریف کند. خلاصه داستان کلی این فیلم به این صورت است: «روح ها شهر نیویورک را به تسخیر خود در آورده اند و سه مرد تصمیم می گیرند این روح ها را شکار کنند.» واقعا نوشتن فیلمنامه ای با این خط داستانی کار سختی است. (البته شکارچیان روح، با وجود این که به فیلم نیویورکی معروف است، اما صحنه های کمی از این فیلم در نیویورک فیلمبرداری شد و کار فیلمبرداری آن عمدتا در کالیفرنیا انجام شد.)

شکارچیان روح جزء معدود فیلم هایی است که توانسته مولفه های ژانر وحشت و کمدی را به خوبی با هم تلفیق کند، جوری که اصلا گل درشت به نظر نیاید. در این مجموعه فیلم ها، بیش از هر چیزی شاهد قصه گویی هستیم و به قول معروف، داستان بر کل فیلم سوار است و نخواسته اند فیلمی پر از کمدی موقعیت به همراه داستانی کم رنگ داشته باشند.

دیالوگ نویسی این فیلم ها جوری است که اکنون بعد از ۳۲ سال از پخش فیلم اصلی، هنوز دیالوگ های این دو فیلم ورد زبان بسیاری از افراد است. نیازی به ذکر نیست که جلوه های ویژه فیلم در آن زمان بسیار خلاقانه بود و افراد بسیاری مجذوب همین جلوه ها شده بودند. اما در آخر یکی از مهم ترین دلایل محبوبیت این فیلم ها آهنگ اصلی آن به خوانندگی «ری پارکر جونیور» (Ray Parker Jr) است. این آهنگ به گونه ای است که به احتمال زیاد هر تماشاگری بعد از یک بار تماشای فیلم تا مدت ها آهنگ در ذهنش باقی خواهدماند.

چرا فیلم جدید محبوب نشد؟

بالاخره بعد از سال ها انتظار، فیلم جدیدی از این مجموعه ساخته شد. البته آن طور که طرفداران دوست د اشتند، ادامه فیلم های قبلی نبود و پاول فیگ به عنوان کارگردان تصمیم گرفت با استفاده از بازیگران زن در همان حال و هوای فیلم های اصلی، داستانی جدید تعریف کند. اما مشکل اصلی برای این فیلم پیش از شروع به ساخت آن آغاز شد. وقتی که در شبکه های اجتماعی عده زیادی نسبت به ساخت چنین فیلمی با شخصیت های زن، واکنش منفی نشان دادند. وقتی تریلر این فیلم منتشر شد، تعداد دیسلایک های آن رکورد زد. رکوردی که باعث شد تریلر این فیلم در حال حاضر بیشترین دیسلایک را در بین تریلرها در سایت یوتیوب داشته باشد.

البته مسئله فقط بر سر بازیگران زن نیست، مسئله اصلی تغییر بنیاد اصلی آن فیلم است که اصلا به مذاق تماشاگران خوش نیامد. بسیاری از سایت ها قبل از اکران این فیلم نوشتند مهم نیست چنین فیلمی شاهکار باشد یا به شدت احمقانه، مهم این است که فیلم شکست خواهدخورد. مسئله اصلا حملات ترول های اینترنتی نسبت به این فیلم نیست، بلکه مشکل به خود فیلم اصلی بر می گردد.

درست است که شکارچیان روح، «همشهری کنی»، فیلم ستایش شده اورسون ولز، نیست، ولی به فیلمی کالت و نوستالژی برانگیز تبدیل شده است و در فیلم جدید، هر چقدر هم شوخی ها جذاب باشند و بازیگران در اوج بدرخشند، باز هم با فیلم اصلی مورد مقایسه قرار می گیرد.

در سال 1984 (1363) موفقیت زیاد فیلم به خاطر تازه بودن نوع داستان آن بود، اکنون که همه می دانند جریان چیست، پس کنجکاوی هم ایجاد نمی شود. در نهایت، این فیلم با بودجه 144 میلیون دلاری فقط 218 میلیون دلار فروش کرد که شکست بدی است.

شخصیت های اصلی فیلم

پیتر و نکمن با بازی بیل موری

دکتر «پیتر ونکمن» (Peter Venkman) (با بازی بیل موری) یکی از سه شخصیت دارای درجه دکترا در رشته فراروان شناسی است که در گروه فعالیت دارد. او که حرفه اصلی اش متمرکز پدیده های ماواریی بود، به وجود روح ها اعتقاد نداشت، تا زمانی که با چشمان خودش یک روح دید او در نقش رهبر و روابط عمومی گروه عمل می کند و خرابکاری های آن ها را سر و سامان می دهد.

بعضی از منتقدان این شخصیت را به دلیل رفتارهایش با «گروچو مارکس» (Groucho Marx)، کمدین معروف، مقایسه کرده اند. در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷) و در نظرسنجی مجله «امپایر»، پیتر ونکمن به عنوان یکی از ۱۰۰ شخصیت برتر در فیلم ها انتخاب شد.

ری استنتز با بازی دن آیکروید

دکتر «ریموند استنتز» (Raymond Stantz)، هم دکترا دارد و تخصصش در مسائل تاریخ ماورایی و متالورژی است. او به کارش به شدت علاقه دارد و با توضیحات تخصصی طولانی اش حوصله همه را سر می برد. او به همراه «ایگون اسپنگلر» (Egon Spengler) مسئول طرح تئوری های علمی و ساخت دستگاه های متنوع برای گرفتن روح ها هستند.

ایگون اسپنگلر با بازی هارولد رامیس

«ایگون اسپنگلر» سومین نفری در گروه است که مدرک دکترا دارد. او شخصیت کم حرف و خجالتی گروه است. به دلیل ساخت دستگاه هایی متنوع برای شکار ارواح، ایگون، مغز متفکر این گروه محسوب می شود. ایگون بسیار جدی و همان طور که در فیلم اول نشان داده می شود، معتاد به شیرینی و شکلات است. او تقریبا در ۲۴ ساعت فقط ۱۴ دقیقه می خوابد.

هارولد رامیس، یکی از نویسندگان فیلمنامه، ابتدا قرار نبود نقش این شخصیت را بازی کند، اما بعد از نوشتن فیلمنامه و احساس نزدیکی به نقش تصمیم گرفت این نقش را خودش ایفا کند.

وینستون زدمور با بازی ارنی هادسون

در فیلمنامه پرجزییات و اصلی «وینستون زدمور» (Winston Zedmore) (با بازی «ارنی هادسون» (Ernie Hudson)) یک ارتشی سابق است که چندین مدرک دکترا دارد، اما در فیلمنامه نهایی هیچ کدام از این موارد ذکر نشد. او شخصیتی است که هرچیزی را نشانی از آخرالزمان می داند. اول می خواستند ادی مورفی این نقش را بازی کند که به دلیل فیلمبرداری فیلم «پلیس بورلی هیلز» امکانش پیدا نشد.