گفتگو با شبنم قلی خانی و فرناز رهنما به بهانه «هشت و نیم دقیقه»

هفته نامه همشهری جوان - مرجان فاطمی: برخلاف خیلی از بازیگران دیگر که بالاخره بعد از سال ها تلاش به نقطه اوج در بازیگری می رسند، شبنم قلی خانی، خیلی زود و با اولین تجربه توانست خودش را به اهالی سینما ثابت کند. نقش مریم مقدس، شاه نقشی بود که شاید خیلی ها آرزوی بازی کردنش را داشته باشند اما این اتفاق بدون هیچ دردسری در کارنامه بازیگری او افتاد. بعد از مریم مقدس، قلی خانی در فیلم های مختلفی بازی کرد اما در انتخاب های تلویزیونی اش سنجیده تر عمل کرد و بیشتر مورد توجه قرار گرفت. او در سریال «هشت و نیم دقیقه» بازیگر نقش اصلی بود. با قلی خانی درباره کارنامه بازیگری اش بعد از «مریم مقدس» با نقش «یکتا» گپ زده ایم.

مسیری که بعد از «مریم مقدس» تا رسیدن به نقش «یکتا» داشتی چطور بود؟

- برای من نقطه اوج، همان کار اولم بود. خیلی ها آرزوی بازی کردن در این نقش را داشتند و من این فرصت را پیدا کردم. فکر می کنم بالاتر از آن نقش نداریم. درست است که همیشه این پشتوانه را دارم که بهترین نقش کارنامه ام را بازی کرده ام اما این اتفاق، کار من را به عنوان بازیگر خیلی سخت می کند. باید در تصمیم گیری هایم خیلی با وسواس انتخاب کنم اما هر بار سعی می کنم از بین پیشنهادها بهترین انتخاب را داشته باشم.

در این مسیر پانزده ساله فکر می کنی توانسته ای این نقطه اوج را در کارنامه ات حفظ کنی؟

- بله، تمام تلاشم را کردم. با کارگردان های خیلی خوبی کارکردم. سریال هایی که بازی کردم همگی کارهای خوبی بوده. البته این را هم باید بگویم که چهار سال نبودم و از زمانی که برگشته ام، پیشنهادهای خوبی داشتم اما به نظرم نقش «یکتا» هم از همه نقش هایی که به من پیشنهاد شده بود، محکم تر و قوی تر بود.

خیلی ها معتقدند بازیگری که مدام مقابل چشم کارگردان ها نباشد، کم کم فراموش می شود. این اتفاق بعد از این چهار سال برایت چطور بود؟ خیلی تلاش کردی به جایگاهی که قبلا داشتی برسی؟

- من فروردین برگشتم و اواخر خرداد شروع به کار کردم. خیلی ها نمی دانستند من رفته ام و الان هم خیلی ها نمی دانند که برگشته ام اما این فاصله زیاد برایم مشکلی ایجاد نکرد.

به عنوان بازیگری که اولین بار در سینما معرفی شده، چه اتفاقی افتاد که به سمت انتخاب های تلویزیونی رفتی و کارنامه ات به عنوان بازیگر تلویزیون، خیلی پربارتر شد؟

- در تلویزیون پیشنهادهای خیلی بهتری وجود داشت. با کارگردان های مطرحی مثل کمال تبریزی، محمد حسین لطیفی، شهریار بحرانی، علیرضا افخمی و ... که همگی در جامعه سینمایی و تلویزیونی ما حرفی برای گفتن دارند، کار کرده ام و الان به همه کارهایم افتخار می کنم. تمام این سال ها ترجیح دادم با کسانی کار کنم که چیزی از آنها یاد بگیرم.

نقش مریم مقدس باعث شد چهره ات به عنوان بازیگری مهربان در سینما جا بیفتد. طبیعتا بعد از آن، کارگردان ها بیشتر ترجیح می دادند برای چنین نقش هایی سراغت بیایند.

- بعضی از کارگردان ها اهل ریسک نیستند تا می بینند چهره یک نفر در نقشی نشست، مدام می خواهند همان را تکرار کنند؛ مثلا همین الان پیشنهادهای زیادی دارم که شبیه نقش یکتا هستند. من که دیگر نمی خواهم یکتا را تکرار کنم.

این مسیر تا «پنجمین خورشید» در کارنامه ات به همین ترتیب ادامه پیدا کرد و بیشتر کارگردان ها می خواستند همان دختر باوقار و مهربان را بازی کنی. در واقع می شود گفت که علیرضا افخمی این ریسک را انجام داد و نقشی پیشنهاد کرد که تا به حال هیچ وقت تجربه اش نکرده بودی. بعد از «پنجمین خورشید» مسیر کارنامه کاری ات تغییر نکرد؟

- خیلی دوست داشتم نقش های متفاوت بازی کنم. وقتی آقای افخمی «پنجمین خورشید» را پیشنهاد داد، خیلی خوشحال شدم که قرار است نقشی متفاوت بازی کنم. اتفاقا بعد از آن هم پیشنهادهایی برای نقش های متشابه داشته ولی خب آدم دلش می خواهد هر بار نسبت به دفعه قبل متفاوت باشد.

این طور که به نظر می رسد سریال بر اساس تم رایج سیندرلا ساخته شده؛ دختری که سال ها در وضعیت خوب و خوشایندی زندگی کرده و جایگاه خوبی در جامعه داشته اما یک مرتبه تمام موقعیت ها و دارایی هایش را از دست می دهد و به نقطه ای زیر صفر می رسد و حالا باید تلاش کند خودش را از این وضعیت نجات دهد. نظرت در این باره چیست؟

- این مقایسه زیاد درست نیست. سیندرلا داستانی کاملا فانتزی است اما قصه قهرمان ما کاملا واقعی است. شاید باورتان نشود از روزی که سریال پخش شده، خیلی از خانم ها از دور و نزدیک تماس گرفتند و گفتند که تو داری زندگی ما را بازی می کنی. ضمن این که یکتا زاده یک شرایط راحت و درجه یک نیست. او از وضعیت اجتماعی بسیار پایینی شروع کرده و حتی پیش از ازدواج در یک اتاق کوچک زندگی می کرده. منظورم این است که معنی سختی را می داند و چندان با این شرایط بیگانه نیست. به نظرم به لحاظ قرار گرفتن در موقعیت، زیاد نمی شود یکتا و سیندرلا را در یک سطح قرار داد.

منظورم مقایسه جزء به جزء نیست. درست است که دو اثر فانتزی و رئال را نمی شود با هم مقایسه کرد. بیشتر از این منظر یکتا را در قیاس با سیندرلا قرار می دهیم که هر دو زندگی مرفه و بعد رنج از دست دادن را تجربه کرده اند. به هر حال یکتا هم به نسبت زنانی که اطراف مان می شناسیم، چند درجه بالاتر بوده؛ در کارخانه مسئولیت مهمی داشته یا بهترین مدل ماشین زیر پایش بوده و یکمرتبه تمام دارایی و جایگاهش را از دست داده.

- احساس می کنم برای شخص یکتا چون قبلا سختی کشیده، این شرایط زیاد سخت نیست. حتی یک جا به برادرش هم می گوید که طاها باید به سختی کشیدن عادت کند و برادرش می گوید اما ما قبلا سختی های مان را کشیده ایم.

شنیده ایم که قرار بود ابتدا نقش فروغ را بازی کنی. چه شد یکمرتبه از نقش فروغ به یکتا رسیدی؟

- اول قرار بود فروغ را بازی کنم اما با بررسی هایی که انجام شد، تصمیم گیری نهایی با تهیه کننده و کارگردان بود، هر چند من با یکتا ارتباط بیشتری برقرار کرده بودم.

اما نقش فروغ طبیعتا می توانست چالش بیشتری برایت داشته باشد.

- اگر آن را بازی می کردم هم به نظرم خیلی خوب می شد. البته نه به خوبی بازی آشا محرابی عزیز ولی من هم از جنس خودم می توانستم آن نقش را به نوع دیگری بازی کنم.

ویژگی اصلی یکتا در مقایسه با نقش های دیگر که در کارنامه ات داشتی چه بود که از ابتدا علاقه پیدا کردی آن را بازی کنی؟

- نقش پخته تری است نسبت به نقش های آپارتمانی که من بازی کرده بودم. البته خیلی ها آن را با آذر اولین شب آرامش مقایسه می کنند اما به نظرم شخصیت یکتا خیلی پخته تر از آذر است. خیلی با نقش های دیگرم تفاوت دارد، به خصوص این که اولین بار است که دارم نقش مادر یک پسر هفت ساله را بازی می کنم.

به نظرت کاراکتر یکتا بیش از اندازه مثبت نیست؟

- به نظرم کاراکتر یکتا پستی و بلندی خیلی زیادی دارد. مثبت صرف نیست. نمی شود گفت که سفید سفید است. حتی می بینید که در سکانس خانه فروغ، او را هل می دهد و باعث می شود ناخواسته بچه اش بیفتد یا مثلا به خواهرش سیلی می زند، صدایش را بالا می برد و ... مثبت است اما نمی گذارد حقش خورده شود. فکر می کنم شخصیت درستی است. نمی شود گفت که کورکورانه مثبت است. اتفاقا مدیر و مدبر بودنش خیلی بیشتر برجسته است.

اما از زنی که مدیر و مدبر است و صلابت خاصی دارد، شاید انتظار می رود در این شرایط طور دیگری رفتار کند.

- شاید در شرایط عادی و روزمره هیچ وقت همه این اتفاق ها با هم برای یک آدم نیفتد، ما قرار است نشان دهیم و یاد بدهیم که اگر در این شرایط سخت قرار گرفتید باید چطور از آن بیرون بیایید. چطور بدون این که وابسته مالی باشید، روی پای خودتان بایستید. باید الگوسازی کنیم در عین این که داریم یک سریال سرگرم کننده نشان می دهیم و کاری کنیم که مخاطبان یک چیزی هم یاد بگیرند.

لازم است این قدر پیام در یک سریال جانمایی شود؟ مهم ترین ویژگی سریال این است که قصه جذابی دارد و اتفاقا خیلی خوب هم روایت می شود. چه الزامی برای این همه پند و اندرز است؟

- خب قصه را که دارد درست تعریف می کند، چه اشکالی دارد در حین تعریف قصه، یک چیزی هم به مردم یاد بدهد؟ خیلی از سریال های ترکیه ای ۲۰۰ قسمت سریال ساخته می شود اما تا آخر هیچ نکته ای به مخاطب یاد نمی دهند. تعدادی کلیشه مدام تکرار می شود. من خودم به شخصه دوست دارم در کارهایی باشم که یک چیزی به مردم یاد بدهد.

فکر می کنم نقش یکتا همان اتفاقی هست که سال ها منتظرش بودی؟ از این انتخاب راضی هستی؟

- صددرصد. یکتا واقعا جای کار داشت و کاراکتری بود که می توانستم با آن پستی و بلندی نقش را نشان دهم. البته هدایت خوب کارگردان هم بود ولی آن اتفاق افتاد. الان که مدام پیشنهادهای مختلف دارم، می فهمم که اتفاق خوبی افتاد.

فرناز رهنما بعد از چند سال حضور در نقش کمدی، در سریال «هشت و نیم دقیقه» نقشی کاملا متفاوت داشت

از کمدی نجات پیدا کردم

فرناز رهنما در ذهن بیشتر مخاطبان، هنوز هم همان نازنین سریال «ساختمان پزشکان» است. او با وجود این که قبل از سریال هم سابقه بازیگری در سینما و تلویزیون را داشت، هیچ وقت بازی اش تا این حد به چشم نیامده بود. نقش کمدی اش در سریال «هفت سنگ» باعث شد که یک جورهایی بین مخاطبان به عنوان بازیگر کمدی تثبیت شود. حالا در سریال «هشت و نیم دقیقه» نقشی کاملا متفاوت با آنچه در ذهن ها مانده بود، بازی کرده و اتفاقا می شود گفت یکی از بهترین بازی ها را بین بازیگران سریال از خود به نمایش گذاشته. گفتگوی ما با این بازیگر را بخوانید.

سریال «هشت و نیم دقیقه» طبق الگوی کارتون معروف «سیندرلا» پیش می رود؛ دختری ثروتمند که قرار است ارث و میراث فراوانی به او برسد، یکمرتبه سر ماجرای کلاهبرداری، از اوج به حضیض می رسد و همه راه ها به رویش بسته می شود. کاراکتر نسرین در واقع دارد یک تنه بار کل نیروهای کمک رسان در کارتون را به دوش می کشد. اگر آنجا سیندرلا با کمک پرنده ها، موش ها و فرشته مهربان، کم کم از آن وضعیت ناخوشایند خارج می شود، اینجا نسرین دارد به یکتا کمک می کند تا وضعیت زندگی اش به حالت طبیعی برگردد. خودت به چنین الگویی رسیده بودی؟

- این تعبیر یک مقدار فانتزی است. می تواند شباهتش این باشد که هر دو از طرف خانواده ها و اطرافیان محکوم به این نوع زندگی هستند اما تفاوت شرایط یکتا با سیندرلا خیلی زیاد است. کسی یکتا را از شرایط سخت نجات نمی دهد و خودش باید در این شرایط سخت با انتخاب هایش در زندگی، خودش را نجات دهد اما درباره نسرین باید بگویم که او یک وکیل است و وظیفه وکالت بر دوشش است.

او قسم خورده که حق را به حق دار برساند. حتی بعد از عزل هم به عنوان دوست و غمخوار یکتا در صحنه حضور پیدا می کند. با وجود تمام مشکلاتی که در زندگی دارد، سعی می کند عدالت را اجرا کند. به دلیل این که همه قسمت ها پخش نشده، نمی توانم بیشتر از این توضیح بدهم اما در همین حد می توانم بگویم که نسرین که دوست مهربان و دلسوز یکتاست در آخر می تواند تصمیم هایی بگیرد که در طول قصه قابل پیش بینی نیستند.

در همان سیندرلا هم وضعیت زندگی خود کمک رسان ها هم خوب نیست؛ از یک طرف باید با مشکلات شان دست و پنجه نرم کنند و از طرف دیگر به فکر رفع مشکلات سیندرلا باشند. در ماجرای نسرین هم ما با زنی روبرو هستیم که در مرز میان مشکلات یکتا و مشکلات زندگی خودش حرکت می کند. چقدر تلاش کردی که شخصیت نسرین روی این مرز باریک حرکت و تعادلش را حفظ کند.

- راستش چیزی که من یادم می آید این نیست که کمک رسان های سیندرلا با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم می کردند. در واقع در سیندرلا فقط یک فاکتور برای موش ها مهم بود، آن هم ترس از گربه بود. این ترس هم یک سمبل و نماد است چون می خواهد بگوید برای هر طبقه و قشری یک زورگو وجود دارد مثل لوسیفر. قبول دارم که نسرین با وجود مشکلاتی که در زندگی دارد و مدت هاست به خاطر کودک معلولش کار قبول نکرده، به خاطر رفاقتی که با یکتا دارد، تمام تلاشش را می کند تا یکتا و طاها به حق طبیعی خود برسند. نسرین شخصیتی صبور دارد که به جای آه و ناله و غر زدن سعی می کند پا را فراتر بگذارد و بخش دیگر زندگی اش را که مربوط به حرفه اش می شود، پیش می برد.

کاراکتر نسرین یکی از حساس ترین کاراکترهای سریال است. نسرین وکیل پایه یک دادگستری است؛ زنی که در جامعه به شدت قدرتمند ظاهر می شود، در تصمیم گیری هایش جدی است و قابلیت این را دارد که آدم ها را تهدید کند و از هیچ نیرویی نترسد اما در عین حال، زمانی که در جایگاه مادر و همسر قرار می گیرد، کاملا شکننده و ضعیف است. این رفت و برگشت مداوم از زنی قدرتمند به مادری دل شکسته و پررنج را چطور مدیریت کردی؟

- همان طور که در سوال قبلی توضیح دادم، زندگی هر کس از دو بخش تشکیل می شود. یک بخش زندگی خانوادگی و فرزندش است، دوم حرفه و محیط کارش است که اصولا همه آدم ها سعی می کنند. بین این دو زندگی تعادل ایجاد کنند که نسرین هم از این قاعده مستثنا نیست. با این توضیح که اگر بخواهم با خودم مقایسه اش کنم، بعید می دانم بتوانم با داشتن چنین فرزندی از پس این کار بربیایم. این را هم باید بگویم که متن و فیلمنامه آن قدر کامل بود که وقتی برای اولین بار با نسرینی مواجه شدم که هم به کارهای فرزندش می رسید و هم به کارهای بیرون، برایم دور از ذهن نبود و کامل آن را پذیرفتم.

این ماده قانونی که به همسر و فرزند مردی که زودتر از پدرش از دنیا رفته باشد، هیچ ارثی تعلق نمی گیرد، جزء ماده های قانونی است که معمولا محل بحث و گفتگوی زیادی قرار می گیرد. برای ایفای نقش وکیلی که مستقیما در ارتباط با چنین قانونی قرار گرفته، چقدر سعی کردی اطلاعات به دست آوردی؟

- اطلاعات شرعی و قانونی که در خود متن وجود داشت، آن قدر کامل بود که جای شک و شبهه ای باقی نمی گذاشت. علاوه بر این در خانواده خود من این مسئله برای مادربزرگم چنین اتفاق افتاده بود؛ یعنی مادربزرگم شرایطی مثل طاها داشت. جالب است که از زمان شروع پخش این سریال در هر جمعی می نشینم می بینم که حداقل برای یک یا دو نفر در یک جمع اتفاق افتاده است.

وضعیت مادران دارای فرزندانی با این بیماری، طبیعتا با مادران معمولی فرق می کند. درباره زندگی و سختی های آنها و موقعیتی که می توانند در جامعه داشته باشند، چقدر مطالعه داشتی؟ یعنی می دانستی این بیماری چه مشکلاتی برای یک مادر ایجاد می کند؟

- در طول کار تحقیقات و صحبت های زیادی با مادر واقعی شایان که بسیار هم بانوی نازنینی بود، انجام دادم. این باعث شد بیشتر با شرایط، بیماری و راهکارهایش آشنا شوم و این مسئله خیلی به من کمک کرد اما می توانم این را با جدیت بگویم که کار کردن با شایان نه تنها سخت نبود بلکه بی دردسرترین کار بود. من اصلا اذیت نشدم و بسیار هم لذت بردم. شایان بسیار مهربان، دوست داشتنی و شیرین بود. شاید فکر کنید که کار کردن با چنین بچه هایی سخت است اما به نظر من آسان تر از کار کردن با بچه سالم است.

درست است که قبل از «ساختمان پزشکان» در چند سریال بازی داشتی اما مردم اولین بار در این سریال با بازی فرناز رهنما مواجه شدند و بعد از آن در «هفت سنگ» به عنوان بازیگر سریال های کمدی او را پذیرفتند. «هشت و نیم دقیقه» اولین مواجهه مخاطبان با بازی جدی فرناز رهنماست. کاراکتر نسرین علاوه بر این که وکیل است، زندگی پر درد و رنجی دارد و حالا این بازیگر کمدی باید چنین نقش متفاوتی را ایفا کند. تغییر مسیر از کمدی به سمت درام سخت نبود؟

- ممکن است محبوبیت من از سریال «ساختمان پزشکان» اتفاق افتاده باشد اما قبل از آن در سریال های «زیرزمین» و «مامور بدرقه» که کارهای مناسبتی ماه رمضان بودند، شناخته شدم. کارهای جدی و درام هم بازی کرده ام چه در سینما و چه در تلویزیون، مثل فیلم «اقلیما» و تله فیلم «سوگند»، «روبات» و ... اما درست است، پس از ساختمان پزشکان در واقع بیشتر شناخته شدم و چهار پنج سالی در وادی کمدی گیر افتاده بودم و خیلی تلاش کردم که خودم را نجات بدهم و بتوانم در هر دو ژانر فعالیت کنم چون این اقتضای حرفه من است که بتوانم بعد از یک کار کمدی، یک کار درام و جدی داشته باشم. پس فکر می کنم که خیلی سخت نباشد و اتفاقا باعث خوشحالی من است که بتوانم در هر دو زمینه فعالیت داشته باشم.

تجربه یک کار درام و نقشی تا این حد متفاوت چقدر در مسیر آینده ات به عنوان یک بازیگر اثرگذار است؟ فکر می کنی مسیر بعدی کارنامه ات بیشتر از کمدی بگذرد یا درام؟

- من فقط سعی کردم خودم را از قالب کمدی نجات بدهم و به یاد مردم بیاورم که من هم درام بازی کرده ام و آنها من را دیده اند، البته این کار را در تئاتر انجام دادم اما مخاطب تئاتر بالطبع کمتر است. بعد از سریال «هشت و نیم دقیقه» برای انتخاب های بعدی ام به قصه خوب توجه می کنم و درام و طنز بودنش خیلی مهم نیست.

از جمله بازیگرانی هستی که از تئاتر به تلویزیون وارد شدی اما کماکان حضور در تئاتر را ادامه دادی. بازیگری در تئاتر در قیاس با بازی در تلویزیون و سینما چقدر اهمیت دارد؟

- تئاتر برای من جایگاه ویژه ای دارد و سعی می کنم سالی یک تئاتر را داشته باشم چون تئاتر برایم بستر یادگیری و تمرین است. اگر من خودم را در این شرایط قرار ندهم، طبیعتا افت می کنم و واقعا نمی خواهم این اتفاق بیفتد، بنابراین برای رشد به تئاتر نیاز دارم.

روایت فرناز رهنما از همبازی شدن با کارگردان سریال

خوش شانس بودم

شهرام شاه حسینی از جمله کارگردان هایی است که معمولا در سریال هایش نقشی هم برای خودش در نظر می گیرد. درست است که در «هشت و نیم دقیقه» نقش اش آن طور که باید قابل قبول از آب در نیامده اما طبیعتا حضورش به عنوان بازیگر در پروژه روی بازیگران دیگر هم اثرگذار بوده. حالا در این سریال، نقش همسر نسرین را دارد و طبیعتا بیشترین تعاملش با فرناز رهنماست. درباره این تعامل و مواجهه کارگردان با پیشنهادها و انتقادهای بازیگران با او گپ زدیم.

با گفتگو به نتیجه می رسیدیم

از آنجا که من خیلی خوش شانس بودم، آقای شاه حسینی نقش همسرم را بازی می کرد. بنابراین ما بسیار با هم تعامل داشتیم، گفتگو می کردیم و برای ویژگی های نقش به نتیجه می رسیدیم. شهرام شاه حسینی، روی کارش کاملا مسلط است. حتی در همان جلسه اول یا دوم فهمیدم که می شود کامل به او اعتماد کرد.

طراحی نقش وکیل

شهرام شاه حسینی روی روان بودن و ریتم دیالوگ ها خیلی حساس بود و باعث می شد که بدانم دقیقا چه می خواهد. سعی می کردیم به کمک هم نقش وکیل را طوری طراحی کنیم که به کارآگاه تبدیل نشود و وکیل باقی بماند که امیدوارم این اتفاق افتاده باشد و بقیه هم این را باور کرده باشند.