وروجک های حرفه ای در سینمای ایران

هفته نامه همشهری جوان - مرجان فاطمی: قبول داریم «نفس» قصه خاصی ندارد، طولانی است، بعضی از قواعد سینما را رعایت نکرده و شاید حوصله خیلی ها را سر ببرد اما تنها فیلمی است که می توانیم با خیال راحت آن را تماشا کنیم، روی صندلی لم بدهیم و توی رویای کودکی مان غرق شویم. «نفس» یک تابلوی نقاشی ساده و آشناست که انگار ته ذهن همه ما یک زمانی وجود داشته. فرقی نمی کند متولد کدام دهه باشیم، همین که دوران کودکی را گذرانده باشیم کفایت می کند.

«بهار»، قصه کودکی همه ماست و این کودکی را به بهترین حالت ممکن به نمایش گذاشته اند. پرونده ما درباره هیچ کدام از بحث ها و حواشی پیرامون «نفس» نیست؛ فقط و فقط درباره «بهار» است. کاراکتر جذابی که «نفس» را از سطح یک فیلم معمولی فراتر برده. در اوضاع و شرایطی که سینمای ما بازیگر کودک درجه یک کم دارد، نرگس آّبیار دست روی ساره نورموسوی گذاشته و بهترین بازی را از او گرفته است. در این پرونده، مصاحبه ای مفصل با این بازیگر کودک انجام داده ایم. در بخش دیگری از پرونده هم به بهانه بازی خوب ساره، مروری داریم بر بازیگران کودک درجه یک سینما و تلویزیون.

تعداد بازیگران کودک و نوجوان سینما که بتوانند خوبو اثرگذار بازی کنند و حسی که لازم است به مخاطب بدهند، زیاد نیست. منظورمان بازیگر کارهای کودک و نوجوان نیست. اهمیت بازی درست آن ها زمانی مشخص می شود که نقش هایی محوری در فیلم های بزرگسالانه و جدی بازی می کنند.

از دهه ۷۰، بازیگران کودک و نوجوان زیادی به سینما و تلویزیون وارد شده اند؛ بعضی در همان بازی اول، نگاه ها را به خود خیره کرده اند و بعضی ها هم بعد از چند فیلم، بزرگ شده اند و بی سر و صدا کنار رفته اند.

در حال حاضر، سینما و تلویزیون ما فقط چند بازیگر کودک و نوجوان درجه یک دارد که بازیشان توی ذهن ها مانده است.

ماهان نصیری ندا؛ یحیی سکوت نکرد

اسم نقش: یحیی

چند ساله بود؟ هشت سال

توی چه موقعیتی قرار می گرفت؟ داستان از زمانی شروع می شود که یحیی مادرش را از دست می دهد و پدرش برای این که نمی تواند از او نگهداری کند، او را به عمه میانسالش می سپرد. یحیی از یک طرف به خاطر از دست دادن مادرش غمگین و دلتنگ است و از طرفی با وسایل و اتفاق های داخل خانه عمه مواجه شده و نمی تواند جلوی کنجکاوی اش را بگیرد. جدا از این دو وضعیت، به رابطه عاطفی خاصی هم قدم می گذارد و حالا باید با تک تک این مسائل مواجه شود.

مهم ترین ویژگی بازی؟ مهم ترین ویژگی نقش یحیی این است که زیاد دیالوگ ندارد و بخش مهی از احساسات از طریق نگاه، لبخند و رفتار یحیی منتقل می شود. این مسئله قطعا کار را برای ماهان نصیری سخت تر می کرده؛ کودکی که هیچ سابقه ای در بازیگری نداشته، خیلی برایش سخت است که صرفا با نگاه، بتواند علاقه، تنفر یا ترسش را نشان دهد. اهمیت بازی ماهان دقیقا در همین نقاط مشخص می شود. ماهان هم چهره ای کودکانه دارد و هم به راحتی می تواند احساساتش را بدون کلام منتقل کند.

چطوری بازیگر شد؟ کاوه ابراهیم پور، کارگردان «یحیی سکوت نکرد» ماهان را از میان 200 کودکی که برای نقش یحیی تست دادند، انتخاب کرد.

بازی های بعدی: ماهان بعد از «یحیی سکوت نکرد» در «زاپاس» برزو نیک نژاد هم بازی کرد و این اواخر هم در فیلم «آباجان» هاتف علیمردانی دوباره با فاطمه معتمد آریا همبازی شد.

محمدرضا شیرخانلو؛ دهلیز

اسم نقش: امیرعلی

چند ساله بود؟ شش سال

توی چه موقعیتی قرار می گرفت؟ امیرعلی، نقش اصلی فیلم «دهلیز» نیست اما بار بخش عمده ای از جذابیت فیلم روی دوش او قرار دارد. امیرعلی پسربچه ای بازیگوش است که بعد از سال ها با پدری که فکر می کرده مرده رو به رو می شود. او همیشه تنهاست و برای فرار از این تنهایی، دست به خرابکاری می زند یا خالی می بندد. آخر سر هم گره اصلی داستان با صحبت های کودکانه امیرعلی باز می شود.

مهم ترین ویژگی بازی؟ محمدرضا شیرخانلو زمانی که در دهلیز بازی کرد، چهره ای جدید بود. پسربچه ای بامزه که نوک زبانی حرف می زد و شیطنت می کرد. شیرخانلو باید می توانست مرز میان شیطنت و بامزه بودن را با لوسی و بی ادبی حفظ کند و اتفاقا به خوبی از پس این کار برآمد. کارهایش به هیچ وجه حرص درآور نبود و در موقعیت های بسیار حساس و غمگین، جملات بامزه ای می گفت که از بار تلخی فیلم کم می کرد.

چطوری بازیگر شد؟ شیرخانلو اولین بار با سریال «چک برگشتی» به مخاطبان معرفی شد. در یکی از مصاحبه هایش گفته بود که دستیار سیروس مقدم او را در استادیوم دیده و خشوش آمده.

ادامه بازیگری: شیرخانلو زمانی پا به سینما گذاشت که بازیگر کودک خوبی در این عرصه وجود نداشت. به همین دلیل بلافاصله بعد از این فیلم، با پیشنهادهای بی شماری رو به رو شد و در «دودکش»، «نهنگ عنبر»، «پادری»، «نفس» و... بازی کرد.

عرفان برزین؛ شمعدونی

اسم نقش: عرشیا

چند ساله بود؟ هفت سال

توی چه موقعیتی قرار می گرفت؟ عرشیا نقش پسر کوچک حسن معجونی و نگار عابدی را بازی می کرد. می توانست مثل همه بچه های دیگر خانواده، زیاد اثرگذار نباشد اما بخش مهمی از قصه ها حول محور اتفاق ها و ویژگی های عرشیا پیش می رفت.

مهم ترین ویژگی بازی؟ اعصاب خردکن بودن، مهم ترین ویژگی کاراکتر عرشیا بود؛ بچه ای شر، شیطان، بی ادب و حاضرجواب که همه را ذله می کرد و هیچ کس از دستش در امان نبود اما مادرش مدام قربان صدقه اش می رفت و تشویقش می کرد. جالب اینجاست که عرفان برزین پسری آرام و مودب است و حتی یک ذره هم شیطنت عرشیا را ندارد و خب این چنین اعصاب خردکن بودن، خودش هنرمندی او را می رساند.

چطوری بازیگر شد؟ عرفان برزین قبل از «شمعدونی» در یکی از اپیزودهای «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» و یک تله فیلم دیگر بازی کرده بود و چندان از بازیگری دور نبود.

مهدی قربانی؛ ابد و یک روز

اسم نقش: نوید

چند ساله بود؟ 14 سال

توی چه موقعیتی قرار می گرفت؟ درست است که مهدی قربانی نه نامزد دریافت سیمرغ شد و نه جایزه ای برای نقش نوید «ابد و یک روز» گرفت اما یکی از سخت ترین نقش ها را داشت. نوید پسر نوجوان و تیزهوش خانواده درهم ریخته «ابد و یک روز» باید از همان سن و سال با پدیده اعتیاد و قاچاق مواد همراه می شد. هیچ کس جدی اش نمی گرفت و هیچ نقطه امیدی توی زندگی اش نبود. درواقع نوید نماینده نسل جدیدی بود که در مواجهه با دنیای بی رحم و سیاه نسل گذشته، به سوی نابودی می یرفت و کسی حواسش نبود.

مهم ترین ویژگی بازی؟ نگاه های تلخ، صورت گل انداخته اما پرترس نوید به همراه گریه سکانس پایانی او، بخش مهمی از احساسات فیلم را به مخاطب منتقل می کرد. برعکس برادران و خواهران، نوید باید تنها و ساکت به نظر می رسید اما در عین حال، نشان می داد که حرف های زیادی برای گفتن دارد. غیر از سمیه با هیچ کس حرفی نمی زد و باید کاری می کرد ک ترس از تنهایی و نابودی در صورتش مشخص شود.

چطوری بازیگر شد؟ خوشد تعریف کرده که از پنج سالگی به بازیگری علاقه داشته تا این که در دوازده سالگی توانسته در آموزشگاه بازیگری ثبت نام کند. در همان آموزشگاه، دستیار سعید روستایی او را می بیند و بعد از چندین و چند بار تست، بالاخره انتخابش می کنند.

ساره نورموسوی؛ نفس

اسم نقش: بهار

چند ساله بود؟ هشت سال

توی چه موقعیتی قرار می گرفت؟ بهار نقش اصلی «نفس» است. دختری شش ساله که یک مقدار با بچه های همسن و سالش فرق می کند. باهوش و درسخوان است اما از طرف دیگر حواس پرت است و اهمیتی به سر و وضعش نمی دهد. بهار از شش سالگی به مرور بزرگ می شود و نهایتا به ده سالگی می رسید. درست است که این تغییر سن و سال، زیاد در چهره او مشخص نمی شود اما کاری می کند که تغییرات رفتار را در او درک کنیم.

مهم ترین ویژگی بازی؟ مهم ترین ویژگی نقش بهار، ریزه کاری ها و جزییاتی است که به عنوان یک بچه دهه پنجاهی رعایت می کند. به هیچ وجه لوس نیست. به راحتی خوشحال می شود و این خوشحالی را ابراز می کند، به راحتی بغض را در صورتش نشان می دهد و گریه می کند و... چهره و لحن صدای ساره، کاملا او را برای این نقش مناسب می کند.

حامد کیازال؛ مسافران

اسم نقش: فربد

چند ساله بود؟ نه سال

توی چه موقعیتی قرارمی گرفت؟ فربد پسر رامبد جوان بود. برعکس پدرش کاملا شر بود و هر دفعه یک دردسر تازه ایجاد می کرد. مدام از پدرش انتظار هدیه داشت و او را با شوهر جدید مادرش مقایسه می کرد. مدام با عمویش فرخ همدست می شد و غر می زد که پدر خوبی نیست و هیچ کاری از دستش بر نمی آید.

مهم ترین ویژگی بازی؟ شیطنت، حاضرجوابی و صراحت مهم ترین ویژگی بازی کیازال در نقش فربد بود. کیازال به طور کلی چهره بامزه ای دارد و به خاطر عینک گرد و نوک زبانی حرف زدن کلا طرفدار زیاد دارد.

چطوری بازیگر شد؟ قبل از «مسافران» همه حامد کیازال را به خاطر بازی در «همه بچه های من» مرضیه برومند می شناختند. اتفاقا آن جا هم نقش پسر شر همسایه بالایی مهرانه مهین ترابی را داشت که مدام فرار می کرد و به خانه او می آمد و دردسر ایجاد می کرد.

ادامه بازیگری: بعد از مسافران در سریال هفت سنگ بازی کرد.


کودکان استثنایی که برای همیشه در یاد سینما ماندند

در تاریخ سینما، چند بازیگر کودک هم داریم که شرایطشان یک مقدار با دیگران فرق می کند. بازیگران کودکی که با وجود قرار گرفتن در گروه کودکان استثنایی، بهترین بازی ها را از خودشان به نمایش گذاشته اند.

علی احمدی فر؛ بچه های ابدی

معلولیت: سندرم داون

چه نقشی داشت؟ محور فیلم «بچه های ابدی» بود. درست است که حفظ کردن دیالوگ، حس گرفتن، خندیدن، گریه کردن و خلاصه بازی کردن جلوی دوربین برای یک سندروم داونی واقعا کار سختی است اما علی احمدی فر بهترین بازی را از خودش به نمایش گذاشت.
جایزه: پروانه زرین بهترین بازیگری جشنواره کودک.

محسن رمضانی؛ رنگ خدا

معلولیت: نابینا

چه نقشی داشت؟ محسن رمضانی نقش پسر نابینایی به اسم محمد را داشت که از یک طرف باید با مشکل نابینایی کنار می آمد و از طرف دیگر با تنهایی و طرد شدن از سوی خانواده. مهم ترین ویژگی بازی رمضانی، تجربه حالت های مختلف بغض، اندوه و ناراحتی جلوی دوربین بود که به خوبی از پس همه آن ها برآمد.

جایزه: در هفدهمین جشنواره فیلم فجر، دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفت.

عطیه معصومی؛ پرنده کوچک خوشبختی

معلولیت: ناشنوا

چه نقشی داشت؟ ملیحه دختر ناشنوایی بود که نتوانسته بود با خاطره وحشتناک مرگ مادرش کنار بیاید و به خاطر مشغله پدرش همیشه تنها بود. او مدام می ترسید، جیغ می کشید و ناآرامی می کرد. ایفای چنین نقشی آن هم توسط دختری ناشنوا و بسیار شیطان، کار واقعا سختی است.

جایزه: جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فجر.

علیرضا رضاییان؛ رابطه

معلولیت: ناشنوا

چه نقشی داشت؟ مهم ترین ویژگی نقش ناصر، بی قراری و خشمی بود که باید برای مخاطب به طور کامل نمایش می داد. او پسری ناشنوا و گوشه گیر بود که حاضر نمی شد از لاک خودش بیرون بیاید.

جایزه: جایزه ای نگرفت.