شلیک مشاغل خانگی به بیکاری

روزنامه آرمان - لیلا شاسوندی: امروزه کسب و کارهای خانگی یکی از راهکارهای موثر در ایجاد اشتغالزایی در سراسر جهان محسوب می‌شود. مشاغل خانگی به آن دسته از فعالیت‌هایی گفته می‌شود که یک یا چند عضو از خانواده در فضای مسکونی خود در چارچوب یک طرح کسب و کار، بدون ایجاد مزاحمت و اخلال در واحدهای مسکونی مجاور مشغول به کاری هستند که منجر به تولید خدمات یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌شود.

فراهم شدن فضای کاری در منزل این امکان را برای افراد خانواده به وجود می‌آورد که علاوه بر انجام مسئولیت‌های خانگی بتوانند درآمد و کارایی بیشتری داشته باشند و هزینه‌هایی نظیر رهن و اجاره کارگاه‌ها، هزینه استفاده از نیروی کار انسانی و ایاب و ذهاب حذف شود. با اینکه بهبود وضعیت این نوع کسب و کار متضمن بهبود شرایط اقتصادی کشور است، اما تنها یک سوم از تسهیلات مصوبه دولت در اختیار متقاضیان مشاغل خانگی قرار گرفته است که این امر نشان دهنده حمایت و توجه ناکافی مسئولان مربوطه به این امر است.

در دو دهه اخیر تعداد افرادی که شروع به فعالیت در حوزه مشاغل خانگی کرده‌اند رو به افزایش است، جدا از این بحث که مشاغل خانگی نمی‌تواند جایگزین کارهای بیرون از خانه باشد و اکثر کارفرمایان‌ کار در اداره و شرکت‌ها را ترجیح می‌دهند، اکثر افراد به راحت‌تر بودن این نوع مشاغل معتقدند. مشاغل خانگی و کار کردن در خانه مزایا و معایبی دارد؛ به عنوان مثال مواجه نشدن با ترافیک شهری به ویژه در شهرهای بزرگی نظیر تهران که باعث اتلاف یک تا دو ساعت از زمان افراد می‌شود یکی از مزایای قابل توجه این نوع از کارکردن است.

همچنین بسیاری از مردم معتقدند که کار بیرون از خانه باعث می‌شود فرصت و زمان کافی را برای سپری کردن با اعضای خانواده نداشته باشند، بنابراین وقتی افراد در خانه مشغول به کار هستند می‌توانند زمان خود را مدیریت و توازنی بین ساعت کاری، وقت گذراندن با خانواده و زمان استراحت خود برقرار کنند. از سوی دیگر، کسانی که در محیط خانه مشغول به کار هستند از فضای اداری دور می‌مانند و در نتیجه کارایی کمتری نسبت به کسانی که در خارج از محیط خانه مشغول به کار هستند دارند، زیرا شانس همکاری با کارکنان دیگر و تعامل با افراد بیشتر را ندارند.

برای مثال کسانی که خارج از محیط خانه کار و فعالیت می‌کنند قابلیت اشتراک گذاری تجربیات خود با دیگران را دارند و می‌توانند از مهارت‌های دیگران استفاده کنند و چیزهای جدیدی یاد بگیرند. از دیگر معایبی که در مشاغل خانگی می‌توان به آن اشاره کرد نبودن ساعت مشخص کاری است، به این معنی که چون الزامی برای وجود ساعت کاری مشخص در منزل نیست، ممکن است از میزان بازدهی و کارایی افراد کم شود. با توجه به اینکه در مشاغل خانگی بحث جنسیت مطرح نیست، زنان و مردان هر دو می‌توانند با توجه به مهارت‌هایشان در خانه، نه تنها برای خود بلکه برای سایر اعضای خانواده هم ایجاد شغل کنند و به تبع آن باعث توسعه فرهنگ کار در خانواده شوند. ضمن آنکه فرزندان به سبب حضور پدر یا مادر خود در خانه احساس امنیت می‌کنند و در کنار آن اهمیت کسب و کار را نیز یاد می‌گیرند. متقاضیان مشاغل خانگی می‌توانند با سرمایه اولیه اندک، کار خود را شروع کنند بدون آنکه نیازی به دفتر، میز، منشی و... داشته باشند و این‌گونه با داشتن حداقل امکانات نظیر یک خط تلفن و کارت ویزیت برای معرفی خود به خریداران کالا یا خدمات می‌توان یک کسب و کار موفق را راه اندازی کرد.

۲۱۴ شغل خانگی

وزارت کار و امور اجتماعی با همکاری وزارتخانه‌های اقتصادی و دستگاه‌های مرتبط با موضوع اشتغال و مشاغل خانگی ۲۱۴ شغل را به عنوان مشاغل خانگی اعلام کرده است که رشته‌های شناسایی شده در گروه‌های اصلی شغلی نظیر کشاورزی، صنعت، فناوری اطلاعات و همچنین فعالیت‌های اقتصادی- فرهنگی قرار دارند. همچنین در خدمات کشاورزی، دامپروری و شیلات نیز ۱۸ رشته شناسایی شد که فعالیت‌های تولیدی در صنعت نیز ۴۱ رشته را به خود اختصاص دادند. کسب و کارهای با گرایش فناوری اطلاعات نیز ۱۷ رشته و خدمات هم هفت رشته شغل خانگی را ارائه داده است. همان‌طور که گفته شد مشاغل یا کسب و کارهای خانگی یکی از راهکارهای موثر در ایجاد اشتغالزایی و یکی از حوزه‌هایی است که دولت برای اشتغالزایی در شرایط بحران بیکاری روی آن تاکید دارد.

به همین دلیل است که دولت در راستای حمایت از متقاضیان مشاغل خانگی تسهیلاتی را به این امر اختصاص داده است، اما این حمایت‌ها و از همه مهم‌تر فرهنگسازی مناسب برای این پدیده، آن‌چنان که انتظار می‌رفت صورت نگرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتبارات مصوب برای پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی در سال گذشته ۳۰۰ میلیارد تومان بوده است، در حالی که تنها ۱۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای این بخش پرداخت شده است که نشان‌دهنده آن است که تنها یک سوم اعتبارات تصویب شده به متقاضیان اختصاص پیدا کرده است.

در سال گذشته ۵۳ هزار و ۵۱۷ مجوز برای ایجاد مشاغل خانگی صادر و ۲۱ هزار و ۸۸۰ فقره وام برای این مشاغل پرداخت شده است، اما با بررسی وضعیت آماری تسهیلات پرداختی برای راه اندازی مشاغل خانگی این مساله روشن می‌شود که سهم تسهیلات پرداخت شده برای این مشاغل در تمام استان‌های کشور کمتر از اعتبارات مصوب بوده است. بیشترین میزان تسهیلات پرداختی مربوط به استان خراسان رضوی با تخصیص ۱۷ میلیارد تومان و کمترین میزان ۴۰۰ میلیون تومان تسهیلات است که به استان ایلام برای بخش مشاغل خانگی تخصیص داده شده است.

مشاغل خانگی و چالش بیکاری

باوجود گسترده بودن زمینه فعالیت در بخش مشاغل خانگی و وجود ۲۱۴ رشته کاری، وضعیت اطلاع‌رسانی در این حوزه رضایتبخش نیست. هر چند وظیفه این اطلاع‌رسانی بر اساس دستورالعمل اجرایی قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی، به عهده دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی است، اما عملکرد این حوزه تاکنون موثر و قابل‌قبول نبوده است. این پدیده نو در حوزه اقتصاد خانواده، نه‌تنها نیاز به آگاه‌سازی و حمایت و تشویق دارد، بلکه به‌یقین با چالش‌های جدی در سال‌های آینده روبه‌رو خواهد بود که نیازمند مطالعه عمیق و تحقیقات میدانی گسترده‌ای است، چرا که در صورت قابل پیش‌بینی نبودن عواقب و چالش‌ها، نه‌تنها با بیکاری و رشد منفی اقتصادی مبارزه نخواهد کرد، بلکه امکان متحمل شدن هزینه‌ها و ضررهای جدی اقتصادی را در پی خواهد داشت. همان‌طور که در سایر حوزه‌های فعالیت اقتصادی، التزام به قانون و فعالیت در چارچوب‌های معین، مرزهای مشخصی دارد، در حوزه جدید مشاغل خانگی نیز‌ نیاز به برنامه‌ریزی‌ها، چارچوب‌ها و قوانین مشخص و ضمانت اجرایی این قوانین به‌وضوح حس می‌شود.

زنان و مشاغل خانگی

با توجه به اینکه مسئولیت‌های ‌زنان در رسیدگی به کارهای خانه و تربیت و مراقبت از فرزندان بیشتر از مردان است، مشاغل خانگی بیشتر مورد استقبال زنان قرار می‌گیرد. آمارها نشان می‌دهد حدود ۸۷ درصد از جمعیت زنان کشور به لحاظ اقتصادی، غیرفعال محسوب می‌شوند. این در حالی است که از مجموع جمعیت زنان ۱۰ سال به بالای کشور، ۹/۱۸ درصد محصل، ۶/۳ درصد دارای درآمد بدون کار و ۶۰ درصد آنان زنان خانه دار هستند.

با توجه به اینکه نرخ مشارکت اقتصادی زنان ۱۳ درصد است و بیشتر از نیمی از زنان جامعه را زنان خانه ‌دار و بیکار تشکیل داده است، توسعه مشاغل خانگی به ‌وسیله زنان هم می‌تواند باعث افزایش مشارکت زنان در چرخه و فعالیت‌های اقتصادی شود و هم تاثیرگذار در پایین آمدن ‌نرخ بیکاری زنان باشد، زیرا در سال‌های اخیر همواره نرخ بیکاری زنان دو برابر مردان بوده است. به دلیل موانع و محدودیت‌هایی که برای حضور زنان در جامعه وجود دارد مانند محدودیت‌های خانوادگی، گسترش نگاه جنسیتی، قضاوت مبتنی بر عدم توانایی زنان در توسعه و به‌طور کلی فرهنگ مردسالارانه حاکم در جامعه، نقش زنان در چرخه اقتصادی کمرنگ شده است و گسترش و توسعه فرهنگ مشاغل خانگی شاید گامی در جهت بهبود وضعیت زنان در اقتصاد کشور باشد. ‌