دستاوردها و پاشنه آشیل های آقای رییس جمهور

دوهفته نامه جامعه پویا - حسین خلیلی: موافقان و طرفداران باراک اوباما هر قدر از او در مباحثی مانند اقتصاد و درمان دفاع کنند، وقتی به مسائلی مانند تبعیض نژاد برسند که کفه ترازو را بیشتر به نفع منتقدان می بینند؛ تلخی این مسئله زمانی برای آنها بیشتر می شود که در ابتدای آغاز به کار اوباما، بسیاری حضور یک رییس جمهور سیاه پوست را آغاز بر پایان خشونت ها و تبعیض ها علیه این اقلیت می دانستند.

میراث اجتماعی

معمولا در آمریکا هر زمان که دوران حضور رییس جمهور در کاخ سفید به شماره می افتد، تحلیلگران و کارشناسان در گزارش های مختلف سعی می کند میراث به جا مانده از او را برای مردم بازگو کنند؛ گاهی این میراث تبعات و نتایج جنگ هایی در عراق و افغانستان می شود که به مشخصه اصلی دوران ریاست جمهوری بوش پسر تبدل شد؛ گاهی نیز بهبود وضعیت اقتصادی و معیشت مردم است که بسیاری آن را میراث دوران بیل کلینتون اعلام کردند.

از حدود یک سال پیش نیز کارشناسان بر همین اصل به تحلیل میراثی می پردازند که اوباما پس ازخود بر جای گذاشته است؛ آنها در گزارش های خود طیف گسترده ای از مسائل داخلی و خارجی را پوشش می دهند؛ وقتی به مسائل اجتماعی و داخلی آمریکا می رسند، اوباما در برخی از موارد عملکرد مثبتی داشته و در بعضی دیگر از موضوعات اقداماتش بسیار پایین تر از حد انتظار بوده است.

با توجه به اینکه اوباما در حالی وارد کاخ سفید شد که بحران مالی سال ۲۰۰۸ هنوز پایان نیافته بود، بسیاری نیز اکنون عملکرد او را با ارائه آمار و ارقام در حوزه اشتغال و اقتصاد بررسی و مثبت ارزیابی می کنند.

یکی دیگر از مواردی که طرفداران اوباما به آن می بالند، برنامه بیمه خدمات درمانی است که بسیاری از کارشناسان آن را امضای دوران هشت ساله اوباما در نظر می گیرند. در مقابل هر قدر بتوان از عملکرد اوباما در این مسائل دفاع کرد، نمی توان از نواقص سیاست های او در بحث تبعیض نژادی یا آموزش به راحتی گذشت.

در کنار تمام این موارد، سوالی که این روزها مطرح می شود این است که چه سرنوشتی در انتظار میراث به جامانده از اوباما در این حوزه ها در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ است. بی شک ترامپ بسیاری از سیاست های فعلی را تغییر خواهد و برنامه های جدیدی را آغاز خواهد کرد که زندگی اجتماعی شهروندان آمریکا را تحت تاثیر گسترده قرار می دهد.

پاشنه آشیل های یک رییس جمهور

اقدامات انجام شده در بحث آموزش، بودجه ها و هزینه های تخصیص داده شده در این زمینه در سطح کلان و خروجی این موارد از جمله موضوعاتی است که می توان با آنها عملکرد یک رییس جمهور را در بحث آموزش بررسی کرد. بر همین مبنا منتقدان باراک اوباما با ارائه آمار و ارقام در موارد یادشده، به این مسئله اشاره می کنند که نمی توان دفاع همه جانبه ای از اوباما در هشت سال گذشته داشت.

آنها می گویند نگاه صرف به این مسئله که هر سال تعداد دانش آموزان بیشتری از دبیرستان ها فارغ التحصیل می شوند، نمی تواند ارزیابی دقیق و درستی از سیاست های آموزشی باشد. منتقدان عقیده دارند اگر سیاست های آموزشی دولت آمریکا در هشت سال گذشته در قالب اعداد و ارقام نشان داده شود، آن گاه می توان تحلیل دقیق تری در این زمینه داشت؛ برای مثال براساس آخرین آمار ارائه شده از سوی مرکز «ارزیابی ملی پیشرفت آموزشی» در آمریکا، موفقیت های علمی در دوران اوباما به تدریج کاهش یافته است.

در همین زمینه در اوایل سال جاری روزنامه واشنگتن پست در گزارشی اعلام کرد برای اولین بار از زمان نظارت دولت فدرال بر امتحانات در سال 1990، نمره ریاضی در مقاطع چهارم و هشتم با کاهش رو به رو بوده است. نمرات ادبیات در این دو مقطع نیز چنین وضعیتی را تجربه کرده اند.

نکته درخور توجه این است که براساس این گزارش مشخصشد موفقیت دانش آموزان سفیدپوست در مقایسه با دانش آموزان اقلیت های دیگر بیشتر بوده؛ این وضعیت نامناسب فقط به آمار و ارقام آموزشی محدود نمی شود و گزارش ها نشان می دهد سرمایه گذاری در نظام آموزشی نیز وضعیت مناسبی را تجربه نکرده است.

بروس لیزلی، مدیر مرکز تحقیقاتی First Focus، بر مبنای همین اطلاعات می گوید: «حمایت فدرال از آموزش در سال ۲۰۱۰ حدود ۷۴ میلیارد دلار بود که این میزان در اواخر سال ۲۰۱۵ با کاهشی ۴۰ درصدی به ۴۱ میلیارد دلار رسید. در این میان باید به این مسئله نیز اشاره کرد که هزینه های آموزشی همچنان ۹ درصد کمتر از دوران پیش از بحران مالی سال ۲۰۰۸ است».

وقتی بحث حمایت از آموزش در سطح ایالت ها مطرح می شود، وضعیت به وجود آمده بسیار وخیم تر است. در همین راستا، مرکز اولویت های سیاست گذاری و بودجه در آخرین گزارش خود نوشت: 35 ایالت در سال 2014 در مقایسه با دوران پیش از بحران مالی، سرمایه گذاری کمتری برای هر یک از دانش آموزان انجام داده اند؛ سرمایه گذاری محلی برای مدارس که سهم مهمی در حمایت از بحث آموزشی دارند، در همین زمان مشابه، با کاهش رو به رو بوده است.

مرکز اولویت ها با گزارش این کاهش اعلام می کند این مسئله تهدیدی جدی برای آموزش کودکان و در نتیجه آینده ایالات متحده به حساب می آید.

در همین حال ویلیام ماتیس و کوین ولنر از مرکز سیاست گذاری آموزش ملی در گزارشی درباره رابطه هزینه های آموزش ملی در گزارشی درباره رابطه هزینه های آموزشی و کیفیت مدارس و موفقیت دانش آموزان، اعلام کردند نتایج تحقیقات در ایالت های مختلف نشان داد هرچه سرمایه گذاری بیشتر باشد، کیفیت آموزش وسیع تر و عمیق تر خواهدشد و فرصت های بیشتری در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد.

انتقاد دیگری که در این زمینه به اوباما وارد می شود، نحوه هزینه کردن سرمایه گذاری ها در بخش آموزشی است؛ اوبامادر ابتدای دوران ریاست جمهوری خود و در واکنش به رکود مالی، حدود ۷۸۰ میلیارد دلار از کنگره برای بحث آموزش دریافت کرد؛ اما بیشتر این سرمایه به جای هزینه شدن در زمینه پیشرفت دانش آموزان، صرف مقابله با کمبودهای دولتی در بخش آموزش شد.

مجموعه این اقدامات و سیاست ها موجب شد چهره های سرشناس آموزشی در آمریکا مانند دیوید برلینر (کارشناس آموزشی) و دایان راویج (مورخ آموزش) به این نتیجه برسند که دولت اوباما در بحث آموزشی در مسیر اشتباهی گام بر می دارد. این افراد در گزارشی در «موسسه سیاست گذاری آموزشی» اعلام کردند سیاست های آموزشی اوباما چندانتفاوتی با دوران بوش نداشته است.

یکی دیگر از مواردی که می توان به کمک آن کارنامه اوباما را در مسائل اجتماعی بررسی کرد. موضوع تبعیض نژادی است؛ هشت سال پیش وقتی اوباما به عنوان اولین رییس جمهور سیاه پوست پا به کاخ سفید گذاشت. بسیاری این پیروری را نقطه عطفی در مسائل مربوط به تبعیض نژادی دانستند؛ اکنون با گذشت هشت سال، رهبران سیاه پوست به این مسئله اشاره می کنند که میراث اوباما در این زمینه تا حدود زیادی مبهم و پیچیده است؛ موید این مسئله می تواند خشونت ها و تیراندازی نیروهای پلیس به شهروندان سیاه پوست باشد که در بیشتر موارد پرونده ها با تبرئه نیروهای عمدتا سفیدپوست پلیس به پایان رسید.

کورنل وست، فیلسوف و فعال اجتماعی سشناس سیاه پوست آمریکایی که در اوایل حامی اوباما و هم اکنون یکی از منتقدان اصلی او به شمار می رود. در این زمینه می گوید: «داشتن یک رییس جمهور، دو دادستان کل و یک وزیر امنیت داخلی سیاه پوست هزگر منجر به کاهش خشونت هایمرگ بار علیه این اقلیت در جامعه آمریکا نشد. آنچه این تبعیض را بیشتر آشکار می کند این است که تاکنون هیچ نیروی پلیسی به جرم کشتن شهروندان غیرمسلح سیاه پوست به زندان نیفتاده است».

البته این انتقاد فقط مختص چهره های سرشناس و فعالان اجتماعی نیست و نظرسنجی های عمومی انجام شده نیز این مسئله را تایید می کند. در همین زمینه به تازگی شبکه «سی ان ان» و «او آر سی» نظرسنجی مشترکی درباره تبعیض نژادی در دوران ریاست جمهوری اوباما انجام دادند؛ نتایج این تحقیق نشان داد به عقیده بسیاری از مردم، تبعیض علیه سیاه پوستان و تناقض در سیستم قضایی همچنان یک یاز نرگانی های جدی به حساب می آید؛ بر این اساس، به طور کلی ۵۴ درصد بر این باور بودند که رابطه بین سفیدپوستان و سیاه پوستان در دوران اوباما وخیم تر شده است؛ تفکیک نتایج نیز نشان داد ۵۷ درصد سفیدپوستان و حدود ۴۰ درصد از سیاه پوستان چنین عقیده ای دارند.

بخش دیگر این تحقیق نشان داد 52 درصد از مردم آمریکا بر این باور هستند که نظام قضایی این کشور بیشتر به نفع سفیدپوستان است تا سیاه پوستان. به نظر می رسد با گذشت زمان این مسئله از نظرم مردم وخیم تر نیز شده. زیرا نتایج نظرسنجی مشابه در سال گذشته نشان داد این آمار تا حدودی کمتر بوده است.

اقتصاد و درمان، برگ های برنده اوباما

این روزها که بحث میراث به جامانده از هشت سال ریاست جمهوری «باراک اوباما» در بسیاری از محافل آمریکا شنیده می شود، کارشناسان و صاحب نظران موضوعات و مسائل مختلفی را مطرح می کنند. بحث مقابله با بیکاری و حرکت در مسیر توسعه اقتصادی و همنین بیمه خدمات درمانی ازجمله مواردی است که باعث می شود طرفداران اوباما در مقایسه با مخالفان او، دست بالاتری داشته باشند.

اولین مسئله ای که حامیان اوباما به آن اشاره می کنند، موفقیتی است که او در زمینه مبارزه با بیکاری به دست آورد؛ بنا به اعلام منابعی مانند شبکه «سی ان ان» و مجله «فوربس»، میزان بیکاری در آغاز سال ۲۰۰۹ و در ابتدای کار اوباما در کاخ سفید حدود ۱۰.۱درصد بود، در آن زمان آمریکا تازه بر رکود شدید مالی سال ۲۰۰۸ فائق آمده بود؛ اما بتعات منفی آن همچنان ادامه داشت؛ آمار کنونی می گوید میزان بیکاری در ایالات متحده ۴.۹ درصد است.

در کنار این مسئله باید به این موضوع نیز اشاره کرد که پس از پایان یافتن رکود، در هفت سال گذشته حدود 12 میلیون شغل جدید در آمریکا به وجود آمده است.

مجله فوربس از جمله نشریاتی است که در هشت سال ریاست جمهوری اوباما، چندان طرفدار او نبود، همنی مجله چندی پیش در گزارشی اعلام کرد اقتصاد آمریکا در دوران اوباما ۷۸ ماه توسعه مداوم را تجربه کرد که رکوردی بی سابقه در این زمینه است و بر این اساس می توان عملکرد اوباما را موفق تر از ریگان دانست.

هزینه ها و مخارج دولتی از جمله مواردی است که موافقان و مخالفان دولت ها زیاد روی آن مانور می دهند؛ در همین زمینه «واشنگتن پست» اعلام کرد هزینه مخارج دولتی در دوران اوباما سالانه حدود 3.3 درصد افزایش داشت؛ این در حالی است که این میزان در دوران ریگان و بوش پسر حدود هشت درصد بود.

یکی دیگر از موفقیت های اوباما در این زمینه بحث کاهش کسری بودجه بود؛ در سال ۲۰۰۹ که اوباما کار خود را شروع کرد، بودجه فدرال آمریکا حدود ۱.۴ تریلیون دلار بود؛ مجموعه اقدامات انجام شده در این سال ها موجب شد بنا بر آمار رسمی، کسری بودجه فدرال آمریکا در پایان سال ۲۰۱۵ حدود ۴۳۹ میلیارد دلار باشد.

همان طور که اشاره شد، کارنامه اوباما در زمینه مباحث اقتصادی منتقدانی نیز داشت؛ یکی از مواردی که آنها به آن اشاره می کنند، میزان رشد تولید ناخالص داخلی است؛ بنا بر آمار موجود، در سه ما نخست سال 2016 این میزان فقط حدود 0.5 درصد بود.

از سوی دیگر میزان حضور نیروی کاری آمریکا در زمان آغاز ریاست جمهوری اوباما نزدیک به ۶۶ درصد بود، منتقدان به این مسئله اشاره می کنند که این آمار هم اکنون به حدود ۶۳ درصد رسیده است. با تمام این اوصاف، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اوباما به دلیل غلبه کردن بر تبعات رکود عظیم مالی سال ۲۰۰۸، کارنامه نسبتا موفقی از خود بر جای گذاشته است.

مسئله دیگری که حامیان اوباما به آن می بالند، برنامه جامعه خدمات درمانی یا همان طرح معروف به «اوباماکِر» است؛ از هری ترومن و ریچارد نیکسون تا بیل کلینتون و بوش، بسیاری از روسای جمهوری آمریکا تلاش کردند برنامه ای ملی را در زمینه بهداشت عمومی اجرا کنند که تقریبا آنها در این مسیر ناموفق بودند؛ اما اوباما دردور نخست ریاست جمهوری خود موفق یه تحقق این موضوع شد. البته نباید این واقعیت را نادیده گرفت که یکی از دلایل موفقیت اوباما این بود که در دروه نخست ریاست جمهوری اش اکثریت کنگره در اختیار دموکرات ها بود و او با رایزنی توانست نظر حدود ۶۰ نفر از سناتورها را با خود همراه کند.

نگاهی به آمار و ارقام این طرح نشان می دهد او تا حدود زیادی موفق بوده است؛ براساس این طرح حدود 20 میلیون شهروند آمریکایی که پیش تر بیمه نبودند، زیر پوشش بیمه خدمات درمانی قرار گرفتند که بنا به اعلام کاخ سفید، این بالاترین میزان در تاریخ ایالات متحده به حساب می آید.

برنامه و طرح های دیگری نیز در سایه طرح اوباماکِر مطرح شد که یکی از مهم ترین آنها «برنامه بیمه سلامت کودکان» بود که براساس آن حدود ۹ میلیون کودک زیر پوشش بیمه قرار گرفتند.

یکی دیگر از جنبه های مثبت این طرح، هدف قرار دادن جوامع مختلف آمریکا بود، به طوری که در حال حاضر بیش از چهار میلیون سیاه پوست و حدود سه میلیون لاتین تبار از مزیت های این طرح استفاده می کنند. همیچنین پیش از تصویب این طرح، شرکت های بیمه افرادی را که سابقه بیماری داشتند، حمایت نمی کردند یا خدمات محدودی در اختیارشان قرار می دادند؛ اوباماکِر این رویه را در شرکت های بیمه تا حدود زیادی تغییر داد. در سال 2014 و 2015 نیز تعداد افراد ثبت نامی برای این طرح بسیار فراتر از پیش بینی های اولیه بود. میاکل گاسمانو، استاد دانشگاه در مرکز سیاست گذاری درمانی دانشگاه ورترج، در این زمینه می گوید: «این طرح با وجودکاستی های خود، یکی از موفقیت های دوران اوباما به حساب می آید.»

در این میان یکی از بزرگ ترین و مهم ترین انتقادهایی که به این طرح وارد می شود این است که براساس چنین الگویی، هزینه های درمانی به تدریج افزایش پیدا می کند و در نتیجه این سوال مطرح می شود که آیا این طرح همچنان در دسترس افراد بیمه شده خواهد بود یا خیر.

دومین انتقاد مطرح شده این است که گزینه های ارائه شده در این طرح برای مردم بسیار زیاد است و شهروندان نمی دانند چگونه بین آنها انتخاب کنند. از سوی دیگر برآوردهای رسمی نشان می دهد نیمی از آمریکایی های بیمه نشده از طریق بازار کار واجد شرایط ثبت نام در بیمه خدمات درمانی شده اند؛ اما اکنون این سوال مطرح است که آیا آنها در آینده نیز می توانند این شرایط را به دست آورند.

کارنامه «اوباما» در مسئله حقوق زنان

«باراک اوباما» از همان نخستین روزهای ورود به کاخ سفید، برنامه ای را با عنوان «اهداف توسعه پایدار» معرفی کرد که یکی از آنها تحقق تساوی جنسیتی در جامعه آمریکا بود. بسیاری از ناظران و تحلیلگران در همان زمان و به استناد همین مسائل تاکید کردند مسائل مربوط به زنان از خشونت علیه آنها تا تساوی حقوق در دوران اوباما بهبود پیدا خواهدکرد. اکنون با گذشت هشت سال در یک سو طرفدارانی قرار دارند که از دیدگاه آنها اوباما میراثی خوب در این زمینه از خود بر جای گذشته و در طرف مقابل افرادی هستند که عقیده دارند بسیاری از وعده های اوباما در این زمینه در حد حرف باقی ماند.

یکی از اولین اقدامات اوباما در این زمینه، تاسیس شورای زنان و دختران کاخ سفید در سال ۲۰۰۹ بود؛ هدف از تاسیس این شورا اطمینان از این بود که تمام موسسات فدرال در سیاست ها و برنامه های خود، نیاز زنان و دختران جامعه آمریکا را مد نظر قرار دهند. همچنین در دوران اوباما، سیاست خارجی آمریکا به دنبال آوردن زنان و دختران از حاشیه جامعه به بطن برنامه های توسعه ای بود؛ این سیاست در دوران وزارت خارج هیلاری کلینتون در دوره نخست اوباما نمود بیشتری داشت.

به عقیده طرفداران اوباما یکی دیگر از اقدامات موثر او در این زمینه، تعیین سفیر برای موضوعات جهانی زنان بود؛ اما یکی از مشخص ترین اقدامات اوباما در این زمینه به روزهای نخست ریاست جمهوری او باز می گردد؛ یکی از اولین قانون هایی که اوباما تصویب کرد، «قانون پرداخت حقوق و مزایای مساوی بین زن و مرد در محیط های کاری اشاره می کرد. به واسطه زنی به نام«لیلی لِدبِتر» طرح شد؛ تلاش های فراوان این زن برای مبارزه در این زمینه در دادگاه های آمریکا به نتیجه نرسیده بود.

این مسئله در کنگره آمریکا تصویب و به قانون تبدیل شد؛ اما آمار و ارقام نشان می دهد این قانون فقط در حد حرف باقی ماند و توفیقی در این زمینه برای زنان حاصل نشد. بنا به اطلاعات موجود، در حال حاضر در مقابل هر یک دلاری که مردان به واسطه کار خود دریافت می کنند، زنان ۷۹ سِنت به دست می آورند. این وضعیت برای زنان رنگین پوست وخیم تر است؛ برای مثال این رقم برای زنان سیاه پوست و لاتین تبار به ترتیب ۶۱ و ۵۲ سنت است.

این واقعیت که زنان آمریکا، سالانه به طور میانگین حدود 11 هزار دلار در مقایسه با مردان ضرر می کنند نه تنها موضوع عجیبی به نظر می رسد، بلکه عواقب اقتصادی ناگواری نیز به همراه دارد.

مسئله دیگری که طرفداران اوباما در این زمینه به آن اشاره می کنند، نقش همسر اوست؛ آنها می گویند میشله اوباما از مقام بانوی نخست آمریکا به خوبی برای تحقق مسائل مربوط به زنان استفاده کرد؛ برای نمونه او بارها در سخنرانی های خود از نقش آموزش دختران و تاثیر آن بر پیشرفت و توسعه جامعه سخن گفت.

در این میان یکی از انتقادهایی که گروه های مختلف طرفدار حقوق زنان علیه اوباما مطرح می کنند، ناتوانی او در تغییر «اصلاحیه هِلمز» است؛ براساس این قانون که در سال 1973 به تصویب کنگره رسید، آمریکا نباید کمک های خارجی در اختیار کشورهایی قرار دهد که احتمال خشونت و تعرض علیه زنان در آنها وجود دارد. به گفته آنها، اوباما در حالی در این زمینه کم کاری کرد که گروه های حامی حقوق زنان و تعداد زیادی از دموکرات ها در کنگره بر این مسئله تاکید و توجه ویژه ای داشتند.

تغییر برنامه خدمات درمانی اوباما

دونالد ترامپ، رییس جمهور جدید آمریکا، در میان طرح ها و برنامه های مد نظر خود پس از ورود به کاخ سفید، گاه و بی گاه از تغییر برنامه خدمات درمانی اوباما سخن می گوید؛ طرحی که به عقیده بسیاری از کارشناسان، امضای کاری هشت سال حضور او در سمت ریاست جمهوری بوده و یکی از برگ های برنده دموکرات ها به حساب می آید.