این محصولات لوکس واقعا چقدر می ارزند؟!

دوهفته نامه جامعه پویا - محسن حسینی: مدیرعامل شرکت بزرگی مانند اپل در ایالات متحده اعتباری فراتر از یک مدیر موفق دارد؛ به قدری که در جریان انتخابات اخیر در آمریکا از تیم کوک، جانشین استیو جابز به عنوان یکی از گزینه های معاونت در دستگاه ریاست هیلاری کلینتون نام برده می شد.

طبیعی است که چنین نزدیکی ای میان او و دموکرات ها موجب شود کوک اظهارات و موضع گیری هایی علیه ترامپ داشته باشد؛ به ویژه زمانی که این تاجر نیویورکی در جریان رقابت های انتخاباتی خود اعلام کرد در صورت پیروزی در انتخابات، اپل را مجبور خواهدکرد «مصحولات لعنتی» خود را در خاک آمریکا تولید کند؛ چیزی که در آن زمان با واکنش تیم کوک رو به رو شد؛ اما این ماجرا با انتخاب ترامپ به عنوان رییس جمهوری آینده ایالات متحده سمت و سویی تازه پیدا کرد.

دونالد ترامپ زمانی که برای بازدید از تحریریه نیویورک تایمز به این روزنامه رفته بود، در مصاحبه با این رسانه گفت تیم کوک، مدیرعامل اپل، در تماسی تلفنی با او گفت و گو کرده است. ترامپ در مصاحبه اش گفت در این گفت و گو ابراز امیدواری کرده اپل در سال های آینده چند کارخانه در خاک آمریکا احداث کند و همه محصولات خود را در چین و ویتنام تولید نکند. ترامپ همچنین به کوک گفت بعد از روی کار آمدن، مالیات های شرکت هایی مانند اپل را به شدت کاهش می دهد؛ چیزی که این کمپانی ها از آن خوشحال خواهندشد؛ اما چرا اپل یا کمپانی های دیگر آمریکایی ترجیح می دهند محصولات خود را در جایی فرسنگ ها دورتر از خانه بسازند.

داستان جابز و شیشه عمرش

شاید خیلی ها داستان ابتکارهای جابز برای کشف شیشه های مقاوم معروف به «گوریلا گلس» را شنیده باشند. مدل ابتدایی یکی از شیشه هایی که قرار بود روی آیفون اول قرار بگیرد، در کیف آقای مدیر بود و دسته کلید او در مجاورت با این شیشه موجب شد خط و خش هایی روی آن بر جا بماند. همین ماجرای ساده، جابز ایده آل گرا را بر آن داشت تا به دنبال راه حل باشد.

او برای یافتن راه حل با وندل ویکز، مدیر کمپانی کورنینگ گفت و گو کرد و ویکز از فناوری ای گفت که به «گوریلا گلس» معروف بود. این نام به دلیل مقاوم بودن شیشه های تولیدشده، بر آن گذاشته شده بود. جابز با ویکز به توافق رسید تا تولید شیشه های مورد نظر را آغاز کند، اما وقتی ویکز شنید که زمان مورد نظر جابز فقط شش ماه است، خیلی ترسید. او به جابز گفت این غیرممکن است، اما نمی دانست این مدیر دوست دارد غیرممکن ها را ممکن کند.

تا اینجای داستان را بسیای می دانند اما بعد از آنکه جایز و ویکز به شیشه دلخواه خود رسیدند، مدیرعامل اپل راهی شرق آسیا شد و آن طور که در کتاب خاطراتش نوشته است، در سنگاپور کارخانه ای را خرید که محصول دیگری تولید می کرد. او با چند تغییر در خط تولید آنها موفق شد شیشه های مورد نیاز برای آیفون جدیدش را تامین کند. چرا اپل این قدر به شرق آسیا علاقه دارد و برای تولید و فروش محصولات خود به چین وابسته است؟

آیفون چند؟

در سیاست های کلی فروش محصولات اپل همواره دو موضوع رعایت می شود؛ یکی اصل ثابت نگه داشتن قیمت ها و دیگری تنوع در قیمت ها. برای مثال در رابطه با آیفون. این کمپانی محصولات خود را با ظرفیت های متفاوت عرضه می کند و در سال های اخیر اندازه های متفاوتی نیز برای گوشی های خود در نظر گرفته است که هر دو این موارد تاثیر مستقیم بر قیمت ها دارند؛ همچنین اپل محصولات خود را با قراردادهای مختلف مخابراتی با شرکت های معتبر عرضه می کند که این مورد هم می تواند قیمت محصولات اپل را تا حد چشمگیری کاهش دهد.

با توجه به همه مواردی که درباره قیمت های آیفون گفته شد، باید توجه کرد قیمت آیفون درواقع آن قیمتی است که برای بالاترین ظرفیت و بدون قرارداد مخابراتی از سوی اپل اعلام می شود.

گفته می شود موسسه تحقیقاتی IHS در کالبدشکافی آخرین آیفون به بازار آمده مشخص کرده که این محصول برای سازنده چقدر هزینه داشته است. عددی که این موسسه در نتیجه تحقیقات خود به آن رسیده، معادل ۲۲۴.۸ دلار است. این رقم در برابر قیمت فروش آیفون ۷ که ۶۴۹ دلار است کمی عجیب به نظر می رسد؛ یعنی اپل حدود ۴۲۵ دلار برای هر دستگاه سود می کند؛ این در حالی است که براساس مقایسه های صورت گرفته از سوی وب سایت بیزنس اینسایدر، آیفون ۷ حدود ۱۳ دلار گران تر از آیفون ۶ فروخته می شود؛ یعنی یکی از دو اصل نانوشته اپل درباره ثابت نگه داشتن قیمت ها اینجا نقض شده است.

براساس بررسی های انجام شده آیفون 7 تا امروز پرهزینه ترین آیفون برای اپل بوده و برای تولید این محصول خرج زیادی روی دست سازندگان گذاشته است. درست است که آیفون 7 آخرین مدل این کمپانی است و باید هم گران تر از قدیمی ها باشد. اما این روال برای مدل های قدیمی تر صادق نیست. برای نمونه تولید آیفون 4 از آیفون 5 گران تر بود. در سال های اخیر اس 5 ارزان ترین گوشی تولید شده در اپل بود که قیمت تمام شده 194 دلار برای آن اعلام شده بود.

صرفه جویی در هزینه

دونالد ترامپ بعد از اینکه به عنوان رییس جمهوری آمریکا انتخاب شد، در تماس تلفنی با کوک تلاش کرد بار دیگر او را مجاب کند که حداقل چند کارخانه اصلی را در خاک آمریکا افتتاح کن، اما کوک این پیشنهاد را نپذیرفت. محصولات اپل در شرق آسیا مانند چین و ویتنام تولید می شود. هزینه های پایین برای دستمزد کارگردان از اصلی ترین دلایل تولید محصولات اپل در شرق آسیا است.

اپل اگر بخواهد محصولات خود را در آمریکا بسازد، باید هزینه بالایی را صرف دستمزد کارگران کند؛ از سوی دیگر مالیات سنگین برای تولیداتی از این دست می تواند ساخت این محصولات را برای سازنده بی سود و منفعت کند.

اما چند سال پیش که ماجرای دادگاه های دو غول فناوری یعنی اپل و سامسونگ شبیه سریالی چندفصلی ادامه پیدا کرده بود، سامسونگ، این کمپانی آمریکایی را متهم می کرد که از کارگران، اعم از زنان و کودکان برای تولید محصولات خود سوءاستفاده می کند. در برخی مواقع این کارگران ساعت های طولانی با دستمزدهای پایین و حتی گاهی فقط در برابر غذا و جای خواب مجبور به کار بودند. این وضعیت یکی از نقاط ضعف اپل به شمار می آمد که البته خیلی زود مشخص شد در این زمینه اصلا تنها نیست.

در دنیای اندروید قیمت چند است

وقتی صحبت از آیفون و اپل می شود اغلب افراد برند لوکس و گران قیمتی را در نظر می گیرند که در میدان رقابت با اندروید و تنوع محصولات این بازار کالایی اشرافی است. از سوی دیگر با اعلام وضعیت تولید آن در آسیا بسیاری آن را محصولی می دانند که از دنیای سرمایه و مصرف بیرون آمده و رقبای آن گویی از دنیای کارگری آمده اند.

تا حد زیادی این توصر اشتباه با تولید محصولات نکسوس پا گرفت؛ چرا که گوگل اعلام کرده بود قصد دارد گوشی های هوشمندی را به بازار بفرستد که با کمترین هزینه ساخته می شوند و میزان سود برای تولیدکننده نیز حداقلی خواهدبود؛ بنابراین در فضایی که گوشی های مختلف از سوی برندهای گوناگون با قیمت های بالا به بازار می آمد گوگل با همکاری شرکت های نامداری مانند اچ تی سی، سامسون و ال جی دست به تولید نکسوس ها زد انحصار گران قیمت ها را شکست. شاید این اتفاق باعث شد کمتر کسی فکر کند که اولویت فکر اندرویدی ها هم در بازار جیب خودشان است.

این تصور اشتباه شاید اولین بار با اعلام جزییات تولید گوشی سامسونگ اس 5 شکسته شد. این محصول پرچم داری بود که مدت ها یکه تاز میدان رقابت با برندهای دیگر و آیفون وقت بود. سامسونگ اعلام کرد هزینه تمام شده برای تولید این محصول از همه موارد مشابه گذشته بیشتر بوده است. هزینه نهایی و تمام شده این گوشی با حافظه 32 گیگاباتی معادل 251.5 دلار بود. این در حالی بود که همان زمان اپل برای تولید آیفون 5 اس با حافظه 32 گیگابایتی 207 دلار هزینه می کرد؛ یعنی سامسونگ با هزینه بالاتر اقدام به تولید گوشی هوشمند کرده بود. آن هم در اوج تنش ها و درگیری ها با این برند محبوب.

کره ای ها برای گوشی خود حسابی خرج کرده بودند. آنها فقط برای نمایشگر ۵.۱ اینچی به کاررفته در پرچم دار اس ۵ مبلغ ۶۳ دلار هزینه کرده بودند؛ البته این اولین باری نبود که سامسونگ چنین ولخرجی ای برای ساخت گوشی خود می کرد؛ چرا که مدل قبلی همین سری، یعنی سامسونگ گلکسی اس ۴، نمایشگری داشت که ۱۳ دلار از مدل پنجم گران تر بود؛ یعنی کره ای ها نسبت به کیفیت نمایشگر محصولشان بسیار حساس بودند و حتی تا حد زیادی هم می خواستند در این زمینه بی رقیب باشند.

اگرچه ساخت اسکنر اثر انگشت هزینه یکسانی برای اپل و سامسونگ داشت اما مدل 15 دلاری به کاررفته در سامسونگ به هیچ عنوان دقت و عملکرد نمونه 15 دلاری اپل را نداشت. در نهایت سامسونگ، با قیمت 600 دلار، بدون قرارداد مخابراتی در بازارهای آمریکا به فروش رسید و نشان داد اندرویدی ها هم کم از اپل ندارند.

هزینه ها بالاتر می رود

سامسونگ حال و روز ققنوس سوخته ای را دارد که همه نگاه ها به خاکستر به جامانده از اوست. بعد از فاجعه نوت ۷ که پشت سر هم در نقاط مختلف دنیا منفجر شد تا جایی که شرکت های هواپیمایی اجازه ورود آن را به داخل هواپیما ندادند، این کمپانی هنوز کمر راست نکرده و فعلا در حال شاخ و شانه کشیدن برای آینده است. برای همین هم اخبار پیرامون مدل بعدی یعنی سامسونگ گلکسی اس ۸ بیشتر شبیه افسانه و شایعه شده است. از اسکنر چشم گرفته تا نمایشگر آن چنانی و باتری امن و عمر طولانی؛ اما همه اینها با یک پیش فرض ممکن است که خود سازنده نیز آن را تایید کرده ؛ هزینه های پرچم دار جدید از همیشه بیشتر خواهدبود.

گفته می شود سامسونگ قصد دارد در مدل جدید از حافظه 256 گیگابایتی استفاده کند و منطبق کردن باقی سخت افزارها با این حافظه کاری است که هزینه بر است.

گفته می شود براساس تحقیقات صورت گرفته درباره تولید این گوشی، هزینه تمام شده تا ۲۸ درصد بیشتر از هزینه های قبلی خواهدبود. این موضوع البته نگرانی هایی را برای فروش ایجاد کرده اما سامسونگ در نهایت تصمیم گرفت قیمت فروش را تغییر ندهد و هزینه های اضافی را از بخش های دیگر تامین کند؛ یعنی سیاستی مشابه کاری که آمازون برای تولید تبلت ها و کتابخوان های ارزان قیمت خود به کار گرفته بود.

غول خفته بیدار می شود؟

کنار تمام نام های مطرح شده در دنیای فناوری که با موضوع تولید و هزینه های تمام شده به خاطر می آید باید برای یک نام جدید پرونده ای تازه باز کنیم؛ پیکسل، نام محصول نورسیده ای است که گوگل این بار به صورت اختصاصی و بدون همکای با کمپانی خاصی تولید کرده است. اگرچه گفته می شود پشت پرده ساخت این محصول دست های تایوانی ها در کمپانی اچ تی سی دیده می شود اما نمی توان این حرف را مستند و رسمی در نظر گرفت؛ چرا که بر بدنه گوشی، جز G چیزی دیگر حک نشده است.

پیکسل نام محصول جدید گوگل است، کمپانی ای که پیش از این با نکسوس در بازار گوشی های هوشمند حضور پیدا کرده بود و با پروژه های متنوع در هند و برخی کشورهای آسیای شرقی گوشی های هوشمند و ارزان قیمت را ساخته بود اما این بار اوضاع فرق می کند. پیکسل گوگل در دو مدل بزرگ و معمولی عرضه می شود و آمده است تا با آیفون و پرچم داران دیگر کمپانی ها رقابت کند؛ بنابراین دیگر نباید از این غول فناوری توقع سخاوت و گشاده دستی داشته باشیم.

۲۸۵ دلار هزینه تولید آن هم برای محصولی با حافظه داخلی ۳۲ گیگابایت عبارتی است که می تواند هر خریدار بالقوه ای را با تردید رو به رو کند. قیمت این محصول برای خریدار ۷۶۹ دلار است؛ یعنی گوگل برای هر گوشی ۳۲ گیگابایتی بزرگ پیکسل ۴۸۳ دلار سود می کند؛ البته گفته می شود این هزینه سود خالص نیست و هزینه های تبلیغات و بازاریابی های مرسوم نیز باید از آن کاسته شود؛ اما با کاهش این هزینه ها هم باز سود زیادی به جیب گوگل سرازیر می شود.

نمایشگر، پردازنده و رم به کاررفته در پیکسل ها به ترتیب گران ترین قطعات هستند. در تبلیغات ابتدایی این محصول گوگل انرژی زیادی مصرف کرده تا به خریداران و طرفداران بقبولاند که در بخش دوربین های جلو و اصلی تفاوت های زیادی در راه است و این دوربین ها با هر آنچه پیش از آن تجربه کرده اند، متفاوت است؛ اما جالب آنکه هزینه های تولید برای این بخش ها اصلا عجیب و غریب نیستند و دوربین پیکسل اتفاقا یکی از معقول ترین هزینه ها را برای گوگل در پی داشته است.

۱۷.۵ دلار برای این بخش واقعا هزینه ناچیزی محسوب می شود. گوریلا گلس یا همان بخش مهم اسکرین های ضدخش از یک سو و بدنه آلومینیومی از سوی دیگر بخش های مهم برای گوگل است که ۳۵ دلار هزینه روی دست گوگل گذاشته بود.

کسی به فکر کارگران نیست

روزی که جابز به کارخانه ای در سنگاپور رفت و در جریان تولیدات آن قرار گرفت و با مدیران و صاحبان آنجا مذاکره کرد یک ایده در ذهن داشت؛ اینکه هزینه های تولید برای کمپانی را به حداقل برساند. برای همین خط تولید را تغییر داد و کالای خارج شده از این خط متفاوت از قبل شد. آن کارخانه موظف شده بود شیشه ها و اسکرین های مورد نظر جابز را برای آیفون بسازد. چیزی که آینده شیشه های ضدخش را تامین کرد؛ اما موضوعی که شاید آن روز ذهن جابز و بعدها ذهن مدیران دیگر کمپانی های بزرگ را درگیر نکرد وضعیت معیشت کارگرانی بود که در محیط های غیراستاندارد با شرایط سخت کاری رو به رو بودند.

اگر برای اکثر مردم فروش کم یا شکست یک پرچم دار خبری در زمره اخبار فناوری باشد، برای مدیران کمپانی یک بحران است که باید از سر بگذرانند و در نهایت برای کارگران ممکن است به قیمت زندگی شان تمام شود؛ کارگرانی که تنها سرمایه شان شغلی است که دارند و حقوق اندکی که در برابر کارهایدشوار دریافت می کنند؛ بنابراین ناموفق بودن یک مورد خاص می تواند این فکر را در ذهن مدیران ایجاد کند که باید خط تولید را جمع و کارکنان اضافه را اخراج کرد تا هزینه ها کاهش پیدا کند.

پشت تبلیغات زیبا و خلاقانه و بازاریابی های مبتکرانه، زنان و گاهی کودکانی حضوردارند که شرایط دشوار کار در برابر غذا را در ذهن تداعی می کنند. وقتی سامسونگ برای گجت نوت ۷ با خسارت های فراوان مجبور به جمع آوری این گوشی از بازرا شد یک نگرانیپشت پرده ای هرگز بازگو نشد؛ کارگران زیادی که اضطراب بی کار شدن داشتند، کارگرانی که کار کردن، یک رنج و بی کارشدن، هزار رنج رادر دلشان زنده می کرد.

چندی پیش تصاویری از کارخانه ای در شانگهای چین در رسانه ها منتشر شد که برخی محصولات اپل را تولید می کردند. این کارخانه برای کارگران آن که در خوابگاهی در همان مجموعه زندگی می کردند بیشتر شبیه به زندان بود. زندانی که به میل خود و البته از سر اجبار در آن باقی مانده بود. کارگران این مجموعه در خوابگاه کوچک و با تخت های دوطبقه زندگی می کردند. کار آنها حدود نیمی از شبانه روز را پر می کرد و فقط برای خوابیدن، به اتاق های سلول شکل می رفتند. این کارگران محبوب ترین برند دنیا را تولید می کردند بی آنکه از دنیای کالایی که آن را می ساختند چیزی بدانند.

البته در سال های اخیر سازندگانی مانند سامسونگ و اپل نظارت بر وضعیت کارخانه های خود به ویژه در کشورهای آسیای شرقی را افزایش داده اند. برای مثال حدود ۱۰ سال پیش اپل اعلام کرده بود باخبر شده برای تولید برخی محصولاتش در کارخانه ها از حدود ۲۵ کودک استفاده شده است اما تایوان، سنگاپور، فیلیپین، مالزی، تایلند و حتی جمهوری چک کشورهایی هستند که اپل کارخانه های خود را در آنها برپا کرده است و شرایط در آنها هنوز هم مطلوب نیست.