گوشی‌های ماژولار، از کجا آمده‌اند و به کجا می‌روند؟

وب‌سایت جی اس ام - رضا اسکندری: گوشی‌های محبوب‌های این روزها را نگاه کنید؛ صفحه نمایش لمسی بزرگ، دوربین در عقب و جلو و گاهی دکمه‌هایی فیزیکی هم در چپ یا راست گوشی. شاید بیشترین تفاوت در جنس بدنه آن‌ها باشد که از پلاستیک، شیشه یا فلز ساخته شده باشند. تمام این مشخصات و الگوها را شرکت اپل با عرضه آیفون همه‌گیر کرد و حالا تفاوت ظاهری گوشی‌ها را به سختی می‌توانید تشخیص بدهید.

در این بین شرکت‌هایی که قصد داشتند علاوه بر ساختارشکنی و ارائه قابلیت‌های جذاب و حرفه‌ای، از میزان تولید زباله‌های الکترونیکی، هزینه‌های تعمیر و ارتقای دستگاه‌ها بکاهند به یک ایده مشترک رسیده بودند. تلفن‌های ماژولار؛ دستگاه‌هایی که قطعات اصلی آن‌ها به شکل مجزا قابلیت تغییر، نصب یا بیرون آوردن داشته باشند.

در این مطلب قصد داریم نگاهی به تاریخچه این ایده، شیوه‌های اجرای آن و نمونه‌هایی از آن را مرور کنیم که در بازار موجود شدند. همچنین نگاهی خواهیم داشت به آینده طراحی و دستگاه‌های ماژولار.

تاریخچه طراحی ماژولار

اگرچه شاید با شنیدن نام طراحی ماژولار ذهن شما در ابتدا به سمت گوشی‌های هوشمند ماژولار برود، کاربران کامپیوترهای خانگی سال‌های زیادی است که با این مفهوم در حال زندگی هستند. آن‌ها هر گاه بخواهند می‌توانند قطعات کامپیوتر خود از پردازنده و رم گرفته تا کارت گرافیک و هارد را به راحتی تعویض کرده یا ارتقا بدهند.

در زمینه دستگاه‌های همراه اما اولین بار شرکت Handspring با تولید رایانه جیبی Visor در سال ۱۹۹۹ اولین بار ایده استفاده از ماژول‌ها و قطعات ارتقا دهنده امکانات را اجرایی کرد. شما می‌توانستید با استفاده از قطعاتی که به آن‌ها «Springboard Expansion Slot» گفته می‌شد امکاناتی مانند جی‌پی‌اس، تلفن، مودم یا دوربین را به دستگاه خود اضافه کنید. هرچند کاربر نمی‌توانست به‌طور همزمان از دو ماژول استفاده کند، این ایده و محصول توانست در همان سال جایزه PC Magazine Award را در قسمت دستگاه‌های قابل حمل دریافت کند

اولین تلفن همراه ماژولار

اولین تلاش رسمی و گسترده برای عرضه تلفن همراه ماژولار را یک استارتاپ به نام Modu انجام داد. تلفن‌های Modu در نمایشگاه MWC 2008 رونمایی شدند و نسخه پایه آن با ۴۰.۱ گرم وزن هنوز هم دارای رکورد سبک‌وزن‌ترین تلفن همراه در گینس است. قابلیت‌ها و ظاهر این گوشی را می‌توانستید با ماژول‌هایی که با نام jackets شناخته می‌شدند به شکل کلی تغییر دهید.

هر چند ایده و اجرای این کار در ابتدا بسیار جذاب و چشم‌گیر بود، اما بداقبالی را باید دلیل اصلی این پروژه عنوان کرد. بازار موبایل در آن روزها غرق در جذابیت و زرق و برق آیفون تازه نفس شده بود و Modu در زیر سایه آیفون‌ها کم‌کم ناپدید شد. در انتها و در سال ۲۰۱۱ این شرکت نوپا بخشی از امتیازات خود را به شرکت گوگل فروخت تا پرونده این پروژه هم بسته شود.

پروژه آرا

گوشی Phonebloks اولین دستگاهی بود که توانست توجه زیادی را به خود جلب کند. این محصول توسط یک طراح هلندی با نام Dave Hakkens در سال ۲۰۱۳ خلق شده بود. طرح Phonebloks شامل یک دستگاه به عنوان پایه و اساس گوشی بود که قطعات و اجزا مختلف با نام blok مانند پازل به آن متصل می‌شدند و تشکیل یک تلفن همراه شخصی‌سازی شده را می‌دادند. استقبال زیاد از این طرح نوید آینده‌ای را می‌داد که هر کس می‌توانست گوشی مورد نیاز خود را بسازد و هر زمان مایل بود آن را تغییر یا ارتقا بدهد.

افراد زیادی انتظار داشتند تا طرح Hakkens مراحل رشد را به سرعت طی کند و در چند سال آینده به مرحله تجاری‌سازی برسد، اما این طراح هلندی هیچ اشتیاقی به ساخت اختصاصی این محصول به شکل گسترده نداشت. او ترجیح می‌داد شرکت‌های بزرگ را متقاعد به تولید تلفن‌های ماژولار کند تا بتوانند در کنار سود بیشتر، زباله‌های کمتری تولید کنند.

در همان زمان طرح‌های مشابه، اما کوچک‌تری مانند Fairphone و Puzzlephone نیز برای تبدیل تلفن‌های عادی به تلفن‌هایی با اجزای مجزا معرفی شده بودند، اما دقت در طراحی و آینده نگری Phonebloks توانست توجه‌های بیشتری را از سمت شرکت‌های پیشرو مخصوصا Xiaomi و ZTE جلب کند. در انتها اما این شرکت بزرگ گوگل بود که تحت عنوان پروژه آرا (Google's Project Ara) شروع به همکاری با این ایده کرد.

گوگل که سال ۲۰۱۱ امتیازات پروژه Modu و بعد از آن شرکت معتبر موتورولا را کسب کرده بود با جذب پروژه آرا افکار بلندپروازانه‌ای در سر داشت. همه انتظار داشتند گوگل با توجه به سرمایه و تجربه بزرگ خود محصولی خارق‌العاده خلق کند و بلاخره اپل را از تخت پادشاهی به زیر بکشد. اما این رویاها همه با فروخته شدن موتورولا به شرکت چینی لنوو از بین رفت. در این بین اما گوگل پروژه آرا را که تا پیش از این تحت نظر تیم ATAP موتورولا فعالیت می‌کرد را برای خود نگه داشت.

پروژه آرا به خوبی داشت پیش می‌رفت و هر چند ماه یک بار اخباری از اضافه شدن امکانات، تقویت و همچنین زیباسازی آن به گوش می‌رسید. در مراحل آخر شما می‌توانستید به راحتی هر قطعه‌ای را مانند اسباب‌بازی‌های لگو به تلفن خود متصل کنید. در حالی که همه منتظر نهایی شدن آرا و عرضه یک تلفن واحد برای تمام دنیا را می‌کشیدند در ماه می ۲۰۱۶ گوگل ناگهان از توقف این پروژه خبر داد و اعلام کرد فعلا قصد توسعه و پیش‌برد این ایده و محصول را ندارد و تیم توسعه آن را تعلیق کرد. چند ماه بعد نیز از گوشی‌های عادی پیکسل رونمایی کرد تا آب پاکی را بر دستان طرفداران آرا بریزد.

ماژولارهای نسل جدید

اما بیاید نگاهی به آخرین نسل دستگاه‌های ماژولار بیانداریم. معروف‌ترین‌های این نسل گوشی‌های Fairphone 2، الجی جی5 و موتو زد هستند.

یک شرکت نوپای هلندی با نام Fairphone بعد از گذشت سه سال از عرضه اولین گوشی خود در سال ۲۰۱۳، Fairphone 1، با تکیه بر تجربه به دست آدمده در سال ۲۰۱۶ گوشی Fairphone 2 را عرضه کرد. این گوشی از مواد کاملا دوست‌دار طبیعت و بازیافتی ساخته شده بود. برعکس پروژه آرا گوگل، در Fairphone 2 ماژول‌ها درون‌سازی شده بودند. شما کافی بود با یک پیچگوشتی معمولی بدنه آن را باز کنید و سپس به ۷ ماژول درونی دسترسی پیدا کنید. تعمیر این گوشی بسیار راحت است و هزینه‌های دور ریز را کاهش می‌دهد. هر چند نمی‌توان این گوشی را یک سردمدار و پیشرو با فروش عالی نامید، اما فروش ۴۰ هزار واحد از آن در ۶ ماه اتفاق مثبتی برای سازندگان آن بود. شاید اگر این شرکت کیفیت محصولات خود را بالاتر ببرد و به راه خود ادامه دهد، در آینده بیشتر از این تکنولوژی و محصولات مربتط با آن بشنویم.


سال گذشته اما همه چیز تغییر کرد. شرکت معتبر و مشهور الجی سعی کرد اولین شرکت در بین برندهای مشهور بازار باشد که وارد عرصه تلفن‌های ماژولار می‌شود. صاحبان گوشی پرچمدار الجی، یعنی جی۵، می‌توانستند از ماژول‌ها برای ارتقای گوشی خود استفاده کنند. این ماژول‌ها که الجی آن‌ها را «دوستان جی۵» می‌نامید در زیر گوشی و به جای باتری آن نصب می‌شدند. این شرکت سعی کرد با اضافه کردن قابلیت‌های پرکاربردی مثل افزایش قدرت دوربین، افزایش کیفیت صدا و افزایش باتری، فروش اولین گوشی ماژولار خود را تضمین کند، اما الجی جی۵ آنقدر شکست سنگینی در مقدار فروش خورد که الجی از ادامه راه آن منصرف شد و چند روز پیش الجی جی۶ را بدون طراحی ماژولار معرفی کرد.

اما در آخر شاید بتوان موفق‌ترین تلفن همراه ماژولار را ته به امروز سری Moto Z لنوو نامید. شرکت لنووی چینی که در سال ۲۰۱۴ امتیاز موتورولا را از گوگل خریده بود سال ۲۰۱۶ با موفقیت‌های دو گوشی ماژولار Moto Z Droid و Moto Z Force Droid به پایان رسانید. این گوشی‌ها در پشت خود محلی برای اتصال مغناطیسی ماژول‌ها دارند که موتورولا آن‌ها را Moto Mods می‌نامد. ماژول افزایش دهنده کیفیت دوربین، اسپیکر قدرتمند، افزایش ظرفیت باتری و پروجکتور تنها چند عدد از این قابلیت‌ها هستند. شرکت لنوو از استقبال و نتیجه این فرآیند بسیار راضی است و اعلام کرده است حداقل تا پایان ۲۰۱۷ و در سری جدید پرچمداران خود این ماژول‌ها را توسعه داده و پشتیبانی می‌کند.

آینده گوشی‌های ماژولار چه می‌شود؟

هنوز هیچ‌کس نمی‌تواند به طور قطع بگوید که تلفن‌های همراه هوشمند ماژولار مانند الجی جی‌5 و پروژه آرا کنار گذاشته می‌شوند یا مانند موتو مادها از آن‌ها استقبال می‌شود. شرکت‌ها شاید دو عمده برای حرکت به سمت ماژولارسازی دستگاه‌هایشان داشته باشند. اول آنکه نمی‌توان تمام امکانات حرفه‌ای را درون تلفن‌های همراه به دلیل محدودیت‌های اندازه جاسازی کرد. مانند دوربین‌های دارای زوم اپتیکال یا اسپیکرهای پرقدرت و استریو. دومین دلیل اما شاید آینده نگرانه‌تر باشد. منابعی که شرکت‌های مختلف برای ساخت قطعات استفاده می‌کنند بر روی سیاره ما محدود هستند و استفاده بی‌رویه از آن‌ها می‌تواند باعث کمبود آن‌ها و افزایش قیمتشان شود. از این رو شاید ساخت قطعات داخلی به شکل ماژولار بتوانید به نگهداری بیشتر آن‌ها و کاهش هزینه کمک بسزایی بکند.

در سال ۲۰۱۷ احتمالا بیشتر درباره تلفن‌های ماژولار خواهیم شنید. لنوو با موتو مادهای خود ادامه می‌دهد و در این راه سازندگان جانبی را نیز با خود همراه خواهد کرد، همچنین احتمال پیوستن شرکت‌های چینی از جمله Alcatel به این جریان وجود دارد. اما نکته‌ای که در این بین ممکن است این مسیر را با دشواری و کندی همراه کند این است که هنوز دستگاه‌های ماژولار آنقدر قدرتمند و با کیفیت نشدند که تمام شرکت‌ها و همچنین خریداران را به خود جذب کنند. باید منتظر شرکت‌های بزرگ‌تر بمانیم و ببینیم آیا از این تکنولوژی استقبال می‌کنند تا فراگیر شود یا کماکان باید تا پیشرفت بیشتر آن صبر کنیم؟