تاثیر فضای مجازی در انتخابات ریاست جمهوری

سالنامه ایران - مینو مومنی: «ساختمان پلاسکو ظرف چند ساعت فروریخت اما آواربرداری آن چیزی حدود ۸ روز به طول انجامید، حالا تصور کنید آن چیزی که به ما از دولت قبل به ارث رسیده بود آواربرداری آن به چه میزان زمان می برد.»

این گفته محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است. او اعتقاد دارد دولت تدبیر و امید کار بسیار سختی را از ابتدا شروع کرده است اما این دولت تلاش داشته و دارد با تمامی فشارهایی که تحمل می کند وارد حاشیه ها نشود و فضای کشور را به سمت وحدت و انسجام ببرد.

به اعتقاد این عضو کابینه دولت یازدهم، هر کدام از وزارتخانه ها با تمامی محدودیت ها چه داخلی و چه خارجی سعی کرده اند به اجرای آنچه رییس جمهوری در زمان انتخابات وعده آن را به مردم داده بود وفادار باشند که بخشی از آنها انجام شده و بخشی هنوز به سرانجام نرسیده است. البته نه اینکه اراده انجام نباشد، بلکه به دلیل محدودیت هایی که وجود داشته بعضی از وعده ها آن طور که باید محقق نشده است، مخصوصا در بخش معیشت که دولت در تلاش است در ماه های باقی مانده در این زمینه اقدامات مثبتی در کارنامه خود به ثبت رساند.

با محمود واعظی به گفت و گو نشسته ایم تا از فراز و فرودهای دنیای فاوا با ما سخن بگوید.

دسترسی آزاد به اطلاعات جزو اولویت های دولت تدبیر و امید به حساب می آید و در همین راستا وزارت ارتباطات 3 سیاست را برای احقاق این مهم در دستور کار داشته؛ ارائه خدمات نسل سوم و چهارم، توسعه زیرساخت های ارتباطی و کاهش هزینه ارتباطات. به نظرتان در کدام یک از این سه سیاست وزارتخانه موفق عمل کرده و در کدام یک هنوز ضعف هایی وجود دارد؟

زمانی که دولت را تحویل گرفتیم در زیرساخت ها ضعف شدیدی وجود داشت اما سعی شد بخشی که زیر نظر وزارتخانه بوده، یعنی زیرساخت های ICT یک تلاش گسترده روی آن انجام دهیم و مجلس نیز با بودجه ای که در اختیار ما گذاشت راه توسعه را هموار کرد به همین علت از سال گذشته با به نتیجه رسیدن طرح ها به نوعی زیرساخت ها بری نیازمندی های مردم و شرکت ها که باید خدمات ارائه دهند تامین شده است.

بنابراین در بخش زیرساخت شبکه و شبکه انتقال و IP کشور کاملا موفق عمل کرده ایم و هیچ محدودیتی نداریم. البته این برنامه های توسعه ای همچنان ادامه دارد. درخصوص بخش دسترسی به اطلاعات هر چند در اختیار ما نیست اما مقررات گذاری و حمایت را سازمان رگولاتوری انجام می دهد و به نوعی امکانات را ما در اختیار شرکت ها می گذاریم و در مورد اپراتورهای تلفن همراه نیز خوشبختانه برنامه ریزی منسجم و خوبی صورت گرفته و در حال حاضر بیش از 1500 کشور زیر پوشش نسل سوم و بیش از 350 شهر نیز از نسل چهارم برخوردار است و مردم می توانند تمامی نیازمندی های خودشان را با سرعت بالا در این بستر برطرف کنند.

اما در دسترسی از طریق تلفن ثابت و ADSL که در منازل استفاده می شود هنوز مشکل وجود دارد چرا که روی خط تلفن ثابت وقتی سرعت بالا برود سیم مسی دچار مشکل می شود و لازم است فیبر نوری جایگزین شود اما این جایگزینی نیاز به سرمایه گذاری بالا دارد البته از سوی زیرساخت از زمان روی کار آمدن این دولت بیش از 100 هزار کیلومتر فیبر نوری کشیده شده است و منظور من رساندن فیبر نوری به منازل است.

به همین علت ما در این بخش هنوز مشکل داریم اما برای حل آن یک راه میانبر تعبیه شد به این صورت که تکنولوژی LTE (اینترت نسل چهارم ثابت) توسط دارندگان اپراتورها و پروانه FCP مورد استفاده قرار گرفت که در این روش به جای سیم از بی سیم استفاده می شود و در حال حاضر 132 شهر و مراکز استان ها مجهز به این تکنولوژی شده اند. به هر حال برای اینکه همه کشور به این تکنولوزی دسترسی داشته باشد زمانبر است ما باید روی قسمت دسترسی ثابت اینترنت کار کنیم.

در راستای کاهش شکاف دیجیتالی و تحقق عدالت اجتماعی وزارت ارتباطات رساندن اینترنت پرسرعت به روستاها را در دستور کار قرار داده است و این طرح بارها از سوی منتقدین دولت زیر سوال رفته است. دقیقا روستاییان از طریق اینترنت پرسرعت به چه امکاناتی دسترسی خواهندداشت؟

یکی از سیاست های جدی دولت، بحث حقوق شهروندی است که در زمان تبلیغات نیز جزو شعارهای انتخاباتی آقای روحانی به شمار می رفت. بنابراین اجرای عدالت اجتماعی یکی از محورهای اساسی دولت است پس ما توجه ویژه به روستاهای کشور، مناطق محروم و مرزی داریم که در آنها عدالت اجتماعی رعایت شود.

بر این اساس در ابتد این دولت بحث رساندن اینترنت پرسرعت به روستا را مطرح کردیم. کاری که تا قبل از دولت تدبیر و امید، اثری از آن دیده نمی شد و در همین راستا بیش از 25 هزار روستا را مجهز به اینترنت پرسرعت کردیم و این طرح همچنان ادامه دارد. اما هدف ما از بردن اینترنت به روستاها بهره برداری از خدمات بر بستر الکترونیک است و نمونه موفق آن بحث سرشماری بود که حضور روستاییان بسیار پررنگ تر از شهرنشینان بود که جا دارد از همین جا از تمامی روستاییان عزیز برای این استقبال خوب تشکر داشته باشم.

به هر حال اینترنت پرسرعت در هر روستا که راه اندازی می شود بلافاصله ما به دنبال ارائه خدمات هستیم یکی از این خدمات بحث سلامت است که با همکاری نزدیک که با وزارت بهداشت داریم این دوستان روی پرونده سلامت روستاییان مشغول فعالیت هستند یا در خصوص آموزش الکترونیک یا بحث کشاورزی، جهاد کشاورزی کارهای خوبی را روی این بستر اینترنت پرسرعت به روستاییان ارائه داده است در عین حال هر روستا دارای یک طبیعت بکر و صنایع دستی خاص است که روستاییان می توانند از این طریق طبیعت و محصولات خود را به دیگران نشان دهند و تا آنجا که من اطلاع دارم در چندین روستا خانه های قدیمی برای اسکان مسافران و توریست ها آماده بهره برداری است.

همه ما در دولت هدفمان این است که یک محیط خوب در روستا به وجود بیاوریم که روستاییان به دلیل کمبود امکانات به شهرها مهاجرت نکنند و در عین حال روستاییان بتوانند دسترنج خودشان را بدون واسط از طریق فضای مجازی به مصرف کننده برسانند. بنابراین رفتن اینترنت به روستاها باید همراه با اشتغالزایی صورت بگیرد.

در نخستین مصاحبه ای که با شما داشتم اعلام کردید که سال ها در زمینه ICT در حالت ایستا قرار داشتیم و این در حالی بود که بقیه، سرمایه گذاری و توسعه در این بخش را با جدیت دنبال می کردند و همچنین گفتید قرار بود رتبه دوم منطقه را داشته باشیم اما وقتی وارد وزارتخانه شدید رتبه کشور ۱۶ بود در حال حاضر این رتبه به چه میزان بهبود پیدا کرده است؟

در حال حاضر آمار سال ۲۰۱۶ اعلام نشده، اما خوشبختانه در دو سال اول هر سال حدود ۲ تا ۳ رتبه پیشرفت داشته اسم اما باید به چند نکته توجه داشت. اول اینکه یک مسابقه ای در حال انجام است که همه با سرعت دارند تلاش می کنند البته شرایط کشور ما با بقیه تا حدودی متفاوت است. مثلا کشوری رتبه آن با ایران سنجیده می شود که از نظر مساحت یک پنجاهم ایران است و از نظر جمعیت شاید کمتر از یکی از استان های ایران باشد.

مورد دیگر که خیلی مهم است توجه به این مساله است که ما در این راه ۸ سال عقب ماندگی داریم پس نیاز است در عین اینکه به دنبال جبران عقب ماندگی هستیم تلاش کنیم با سرعت خودمان را با پیشرفت های این حوزه که به شدت در حال رشد است هماهنگ کنیم. دولت ICT را پیشران توسعه می داند، استراتژی که خیلی کشورها سال هاست آن را انتخاب کرده اند و ما خیلی دیر به آن رسیده ایم.

در حال حاضر از روند پیشرفت راضی هستید؟

هنوز راضی نیستیم چون لیاقت مردم ما خیلی بیشتر از این حرف ها است چرا که مردم ما بسیار خوب این حوزه را می شناسند و در عین حال ما فارغ التحصیلان خوبی داریم که سرمایه عظیم این حوزه به شمار می روند به طول کلی جهت گیری ما درست بوده اما راه طولانی پیش رو داریم که باید با سرعت بسیار در آن حرکت کنیم.

به نظر شما نگاه حاکمیت به حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات نسبت به سال های گذشته تغییر کرده است.

صددرصد، چرا که در حال حاضر همه قبول کرده اند اگر می خواهد در کشور بهره وری بالا برود و جلوی تبعیض و فساد گرفته شود و به نوعی سرعت فعالیت های کشور هوشمندان صورت بگیرد و با همین نگاه مثبت توانستیم طی همین چند سال حدود ۱۰۰ هزار شغل در حوزه ICT ایجاد کنیم.

دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در گفت و گویی اعلام کرده بارها دستور فیلتر شدن چند کانال ضدانقلاب به وزارت ارتباطات ارسال شده اما این وزارتخانه توانایی اجرای این دستورات را نداشته آیا شما این گفته را تایید می کنید؟

آنچه در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه به تصویب می رسد ما موظف هستیم که آن را اجرا کنیم و تا الان نیز همه این موارد اجرا شده است. البته تلاش ما این است که نماینده ما حتما در این جلسه ها حضور داشته باشد که طبق عهدی که با مردم داریم تنها جلوی فعالیت سایت های ضداخلاق و دین و سایت هایی که امنیت کشور را نشانه رفته اند گرفته شود و این نگاه مورد قبول همه جامعه است چرا که هیچ خانواده ای تمایل ندارد که سایت های مستهجن و آنها که دین و امنیت کشور را مورد هجوم قرار داده اند به راحتی قابل دسترس باشد به هر حال اگر کسی فراتر از این مدل تمایل به مسدودسازی دارد آن نظر و سلیقه شخصی فرد است و ما تمایل به اجرای آن سلیقه های شخصی نداریم چرا که اعتقاد دولت این است که مردم فهیمی داریم که خودشان قادر به تشخیص موارد اشتباه هستند.

در حال حاضر کانال های تلگرامی با بیش از ۵ هزار عضو طی فراخوانی در سامانه «شامد» در حال ثبت هستند که در این خصوص دبیر کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه اعلام کرده است که این مصوبه ضمانت اجرایی ندارد؛ تحلیل شما از این اظهارنظر چیست؟

مصوبه شورای عالی فضای مجازی یک مصوبه بسیار روشن است و من تعجب می کنم بعضی ها این مصوبه را خوب نخوانده اند و در عین حال در خصوص آن اظهارنظر می کنند. من در جلسه شورای عالی فضای مجازی حضور داشتم بحث فیلتر و بستن مطرح نبود بلکه این مصوبه به دنبال نظام مند کردن و به نوعی سالم سازی این فضا است.

در حال حاضر کانال های موجود در شبکه های اجتماعی به نوعی جایگزین برخی رسانه ها شده اند و توجه داشته باشید یک روزنامه که ۳ هزار مخاطب دارد باید برای فعالیتش مجوز داشته و قانون بر کار آن نظارت دارد اما شاهدیم کانال هایی در حال حاضر مشغول فعالیت هستند که مخاطبین آنها چندین برابر یک روزنامه است بدون اینکه کسی مسئولیتی درخصوص انتشار مطالب آن داشته باشد پس این مصوبه تنها برای شناسنامه دار کردن فعالیت کانال ها تصویب شده است.

به چه میزان طرف ثبت کانال های تلگرامی در سامانه «شامد» را مثبت ارزیابی می کنید؟

این ارزیابی را باید وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی که این سامانه را ایجاد کرده اند و به صورت مرتب در جریان روند کار هستند داشته باشند اما از نگاه من هر حرکتی که باعث شود در فضای مجازی دامنه تخریب و تهمت، تنگتر شود و به نوعی آبروی افراد با دروغ ها ریخته نشود اقدام مثبتی است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی گفته اند ظرف یکسال آینده شبکه مجازی داخلی جایگزین خارجی ها می شوند آیا این حرف به معنای پایان عمر فعالیت شبکه های اجتماعی خارجی در کشور است؟

با شناختی که از جناب آقای فیروزآبادی دارم و با مباحثی که در شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی مطرح است بعید می دانم که ایشان با چنین صراحتی این حرف را زده باشند.

از نگاه شما به چه میزان وجود شبکه های اجتماعی بومی در کشور ضرورت دارد؟

نه تنها برای ایران بلکه برای اکثر کشورها این مساله بسیار اهمیت دارد که از اطلاعات شهروندان خود بتوانند محافظت کنند در حال حاضر روی بستر شبکه های اجتماعی، مردم بسیاری از اطلاعات شخصی خودشان را قرار داده اند که این اطلاعاتی در خارج از کشور نگهداری می شود و ما نمی توانیم مسئولیت امنیت این اطلاعات را بر عهده بگیریم و این در حالی است که وزارت ارتباطات از حریم خصوصی مردم در تلفن همراه، IP و... حفاظت می کند و تاکنون از نظر امنیتی در این موارد مشکلی برای مردم پیش نیامده است. البته توجه به این نکته بسیار اهمیت دارد که سیاست این دولت این است که در همه امور، فناوری بومی وجود داشته باشد مثلا برای ساخت ماهواره بومی با دانشگاه و مراکز مختلف بسیاری در حال همکاری هستیم که بتوانیم یک ماهواره بومی راه اندازی کنیم.

درخصوص شبکه های اجتماعی نیز اعتقاد ما این است که باید شبکه های اجتماعی بومی داشته باشیم.

البته این کار دولت نیست و همان شرکت هایی که خدمات به مردم ارائه می دهند باید به فکر ایجاد شبکه های بومی باشند و برای آنها این کار با سود نیز همراه است چرا که شبکه های اجتماعی خارجی در کشور اجازه تبلیغات و ارزش افزوده را ندارند اما طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی شبکه های اجتماعی بومی حق کار اقتصادی بر این بستر را دارند.

شبکه های بومی اجتماعی دارای چه ویژگی هایی هستند که باعث می شود کاربران به سمت استفاده از آنها بروند؟

با استفاده از شبکه های اجتماعی بومی سرعت دسترسی بسیار بالا می رود و در عین حال چون شبکه داخل کشور است بنابراین از کیفیت بالایی نیز برخوردار است و در عین حال توجه به این نکته بسیار مهم است که تعرفه استفاده از شبکه های اجتماعی بومی نصف تعرفه ای است که در حال حاضر کاربران بایت اینترنت بین الملل پرداخت می کند که رفته رفته با وجود چنین تمهیداتی و اعتمادی که در مردم شکل می گیرد کاربران به سمت استفاده از شبکه بومی جذب خواهندشد.

دیدگاه جناب آقای روحانی به عنوان رییس دولت تدبیر و امید این است که استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در چارچوب قانون حق مشروع مردم است و هیچ کس نمی تواند دسترسی مردم را محدود کند به نظر جنابعالی در ماه های پیش رو که ماه های حساسی برای کشور محسوب می شود چند درصد امکان دارد که فضای مجازی و شبکه های اجتماعی برای فعالیت خود دچار مشکل بشوند؟

اگر منظور شما از ماه های پیش رو انتخابات ریاست جمهوری است باید بگویم دلیلی وجود ندارد که فضای مجازی و فعالیت شبکه های اجتماعی دچار مشکل بشود چرا که یک نمونه خوب استفاده از فضای مجازی در انتخابات داشتیم و آن هم انتخابات مجلس شورای اسلامی بود که مردم و کاندیداها به نحو خوبی از این فضا استفاده کردند و طبق گزارش وزیر محترم کشور، تنش ها بین طرفداران کاندیداها در شهرستان به دلیل استفاده از فضای مجازی بشدت کاهش پیدا کرده بود پس بعید می دانم کسی مخالف بهره گرفتن از فضای مجازی در تبلیغات انتخاباتی باشد.

جناب وزیر! تجربه های قبلی در مناسبت های خاص نشان داده که فضای مجازی می تواند دستخوش مسدودسازی شود در عین حال در مورد انتخابات مجلس نیز شاید موقعیت یک طیف خاص باعث شده طیف مقابل چندان از باز بودن فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در دوران انتخابات راضی نباشند؟

همه جناح های کشور باید به رای مردم احترام بگذارند و این حق را برای مردم قائل باشند که بتوانند اخبار را از منبع دلخواه خود کسب کنند و اینطور نباشد که به مردم دیکته کنیم که مثلا حق داری از این رسانه استفاده کنی یا نه، از آنجا که دسترسی آزاد مردم به اطلاعات جزو اولویت های دولت به شمار می رود بنابراین مردم باید بتوانند به روش های مختلف به اطلاعات دسترسی داشته باشند و ما نمی توانیم جای مردم تصمیم بگیریم. به اعتقاد من تفکری که احساس کند با محدودیت مشکل حل می شود یک تفکر محکوم شده است.

درخصوص برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک شما گفته اید تجهیزات انتخابات هنگ نمی کند و این زیرساخت و سیستم ها در چارچوب و بستر شبکه ملی اطلاعات انجام می شود یعنی انتخابات در بستر اینترنت بین الملل نیست با وجود این تدابیر و امنیت آیا امکان دارد انتخابات پیش رو به صورت الکترونیک برگزار شود؟

آن چیزی که مربوط به وزارت ارتباطات و هماهنگی نزدیک آن با بخش IT وزارت شکور است باید بگویم ما یک همکاری خوبی را با هم انجام داده ایم و حتی آمادگی داشتیم که انتخابات ملجس را نیز به صورت الکترونیک برگزار کنیم ولی تصمیم گیری نهایی برای اینکه انتخابات الکترونیک برگزار شود یا نه ما نیستیم و ارکان دیگری باید در این خصوص تصمیم بگیرند.

درمجموع باید گفت زیرساخت انتخابات الکترونیک روی شبکه ملی اطلاعات آماده است اما مرجع تصمیم گیر چه زمانی اطمینان پیدا می کند مساله ای است که پاسخ آن در دست ما نیست.

شما در بیشتر گفت و گوهای خودتان بر این نکته اشاره داشته اید که حوزه فاوا باید جولانگاه بخش خصوصی باشد. در پایان عمر چهارساله دولت یازدهم به چه میزان این حضور پررنگ شده است؟

قبل از اینکه تصدیگری وزارت ارتباطات را نیز بر عهده بگیرم همیشه ذهنیتم این بوده که دولت باید یک دولت چابک باشد و این مهم، تحقق پیدا نمی کند جز اینکه امور را به بخش خصوصی واگذار کنیم و نقش دولت تنها سیاستگذار و ایجادکننده بازار رقابت باشد. چون تنها با رقابت سالم می شود خدمات باکیفیت به مردم ارائه کرد.

طی سه سال و نیم از فعالیتم در این وزارتخانه سعی شده برای حضور پررنگ بخش خصوصی کارهای زیادی انجام شود از جمله شکستن انحصار، صدور پروانه های جدید برای فعالیت بخش خصوصی، کاهش تعرف و ده ها مورد دیگر و در این مدت بیش از ۱۲۰ هزار اپلیکیشن نوشته شده که به نوبه خود یک کار بزرگ محسوب می شود و در کنار آن ده ها استارتاپ نیز شکل گرفته اند و در حال حاضر کمتر فعالیتی در دنیا وجود د ارد که نمونه ایرانی آن در کشور شکل نگرفته باشد.

نگاه ما به حوزه ICT بسیار متفاوت شده است چرا که ما اعتقاد داریم بسیاری از خدمات قابلیت اجرا در همین بستر را دارد و در یک کلام بازار ICT باید بازار بخش خصوصی باشد.

شما صحبت از خدمات بر بستر اینترنت حمایت از این مدل کسب و کارها می کنید در حالی که امروز شاهد هستیم بعضی از این نوع کسب و کارها برای فعالیت خود دچار مشکل شده اند.

من قبول دارم همه قوانین کسب و کارها متعلق به کسب و کارهای سنتی است و کسب و کارهای نوپا بر بستر اینترنت با خلا قانونی مواجه هستند به همین علت هر روز یک مزاحمت برای فعالیت آنها ایجاد می شود و این وظیفه ماست به عنوان دولت، شرایط ایجاد قوانین کسب و کار آنها را به سرعت مهیا کنیم.

شما اعتقاد دارید حوزه فاوا باید جولانگاه بخش خصوصی باشد آیا این نگاه در کل وزارتخانه حاکم است؟

در تمام وزارتخانه ها وقتی یک وزیر و معاونانش تصمیمی می گیرند، بدنه برای اجرای آن کمی مقاومت دارد چرا که بدنه دوست دارد امرو همچنان در دست خودش باشد و تمایل ندارد تنها نقش سیاستگذار را اجرا کند و علاقه دارد مراجعه کننده داشته باشد، مجوز بدهد و هر روز به یکی بگوید این کار را انجام بده یا نه، به هر حال خوشبختانه آرام آرام این فرهنگ دارد بین مدیران جا می افتد که امور باید به بخش خصوصی سپرده بشود در همین راستا برای شرکت ملی پست نیز دو پروانه برای فعالیت بخش خصوصی صادر کرده ایم که در آینده نزدیک، تبدیل به رقیب جدی شرکت ملی پست خواهندشد.

ارزیابی شما از عملکردتان به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت تدبیر و امید چیست؟

طی این سه سال و نیم از فعالیتم تمام تلاش خودم را انجام داده ام همه آن برنامه هایی که در مجلس برای گرفتن رای اعتماد ارائه داده بودم را پیاده کنم و با وجود تمامی محدودیت های مالی و فشارهایی که بوده و جوسازی هایی که صورت گرفته سعی کردم با مردم عزیز صادق و وفادار باشم حالا تا چه میزان موفق عمل کرده ام؛ این مردم هستند که باید به من و وزارتم نمره بدهند.