سوخوهای روسی به ایران می آیند؟

هفته نامه صدا - بهراد مهرجو: روس ها باز هم باز خواهند گشت. یک دهه زمان نیاز بود تا آخرین اثرات توپولوف های روسی از آسمان ایران پاک شود. هواپیمای کهن سال روسی هم آنقدر در زمین ایران قربانی گرفت که تقریبا به بدنام ترین پرنده آسمان آبی کشور تبدیل شد اما تنها یک هفته پس از سفر رئیس دولت به روسیه، خبری تازه منتشر شد که نشان می داد یک «رفیق» دیگر روسی چرخ هایش را روی باند فرودگاه های ایران می گذارد.

پیش از این سال ۹۴ هم قرار بود این هواپیما به فرودگاه های ایران راه پیدا کند ولی گزارش های ایمنی نشان داده بود که فلز به کار رفته در قسمت دم این هواپیماها خستگی دارد و البته تنها ۳۰ روز بعد روسیه اعلام کرد این نقص برطرف شده و ۱۰۰ فروند سوخو راهی تهران می شوند.

روس ها برای حضور در بازار ایران رقابت نفسگیری با بوئینگ و ایرباس نداشتند و تنها یک سال مذاکره برای نتیجه گیری نهایی کفایت می کرد. حضور سوخو در ایران بیش از آن که کمکی به نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی ایران تلقی شود، برگه هایی از روابط سیاسی ایران را رو می کند. روسیه طی یک دهه گذشته و همزمان با گسترش تحریم ها علیه اقتصاد ایران سعی کرد تا تجارت خود با ایرانی ها را گسترش دهد. محصول این دوره زمانی، دلارهای بسیاری را روانه مسکو کرد و البته نارضایتی های بیش از حدی را برای مصرف کنندگان ایرانی به همراه آورد.

در صورتی که جت های روسی پای شان به بازار حمل و نقل ایران باز شود، فصل تازه ای از این روابط کلید خورده است که البته بیشتر به نظر می رسد دستمزدی برای یک دهه همراهی روس ها با سیاست های بین المللی ایران باشد. هدیه ایران به روسیه می تواند ۱۰۰ سوخویی باشد که روسیه به ایران می دهد.

هواپیماهایی که سروصدای آنها تمامی ندارد

طوفان روسی و آمریکایی

ریحانه یاسینی: در باند فرودگاه ماشین های کوچکی میان پرنده های فلزی کوچک و بزرگ تردد می کنند. یکی از آنها، غول فلزی بزرگی است که به تازگی مهمان مهرآباد شده و حضور نوپای آن در آشیانه هما، طعنه ای به هم نوعانی است که سن و سالی از آنها گذشته است. ساعت ۹ و نیم صبح است و اتوبوس فرودگاه مقابل غول فلزی ایرباس A۳۳۱ می ایستد. بیشتر مسافران، زنان و مردانی مسن هستند و در میان آنها چند دختر و پسر جوان نیز با دوربین های شان دیده می شوند.

مدرن ترین هواپیمای پهن پیکر ایران، قرار است اولین پرواز خود را با ۲۵۰ مسافر از کارمندان شرکت هما، خبرنگاران و خانواده های شهدا به مشهد انجام دهد و در کنار خلبان ایرانی، خلبانی از خود شرکت ایرباس نیز حضور دارد. در داخل هواپیما، پسر نوجوانی به پدربزرگش اصرار می کند که اجازه دهد او کنار پنجره بنشیند و بقیه مسافران نیز در اولین حرکت، مانیتور مقابل شان را روشن و دستگاه کنترل آن را امتحان می کنند.

هواپیما بعد از طی تشریفات مرسوم، روی باند فرودگاه به حرکت در می آید و با حرکتی نرم و آرام از زمین بلند می شود. یکی از مهمانداران ایران ایر که در این پرواز به عنوان مسافر حضور دارد، به وجد آمده و می گوید: «خیلی خوب بلند شد. خیلی. اصلا نمی توانم بگویم چقدر فرق می کند. من بیشتر از ۲۰۰ شهر داخلی و خارجی را پرواز داشته ام، هیچ کدام از آنها اینطور نبود.»

او برای مسافر کنار دستی اش با شور و شوق شروع به توضیح دادن تفاوت های این هواپیما با بقیه ناوگان هوایی ایران می کند. مدت پرواز تا مشهد، یک ساعت و نیم طول می کشد. در آسمان مشهد بادهای شدیدی می وزد و ایرباس نو با چند تکان روی زمین می نشیند. مهماندار جوان هواپیما دوباره به وجد آمده و می گوید: «لندینگ هم خیلی خوب بود. کنترل هواپیما و اینطور نشستن در این هوا واقعا متفاوت و هنر است.»

پیرمردی که روی صندلی کنار نشسته و از تکان های غول فلزی ترسیده است، می گوید: «کجایش خوب بود؟! خیلی بد نشست؟ بار دیگر اینطور بنشیند، این هم مثل بقیه هواپیماها داغان می شود.»

هواپیماهای جدید یکی بعد از دیگری وارد کشور می شوند و هر از چندگاهی نیز خبری از قراردادهای جدید منتشر می شود. در هفته گذشته، دو هواپیمای پرواز تهران - زاهدان و تهران - مشهد به دلیل نقص فنی، مجبور به فرود اضطراری شدند و همزمان با این اتفاق ها، خبر از دو قرارداد جدید هوایی نیز منتشر شد. بر اساس این اخبار هم پای سوخوجت های روسی به آسمان ایران باز شده و هم بوئینگ آمریکایی، هواپیماهای جدیدی به یک ایرلاین خصوصی ایرانی می فروشند.

شرکت هواپیمایی آسمان در مجموع ۳۵ فروند هواپیما در اختیار دارد که ۱۹ مدل آن فوکر است. فوکرهایی که در اواخر دهه ۸۰ میلادی با تولد بوئینگ ۷۳۷ و ایرباس ۳۱۸ از رده خارج شدند و برای پروژه های کوتاه مدت طراحی شده بودند.

حالا با تمام قراردادهای بسته شده آمریکایی، فرانسوی و روسی، تعداد کل هواپیماهای خریداری شده به 280 فروند هواپیما می رسد که به معنای افزایش ظرفیت و نوسازی صددرصدی ناوگان هوایی کشور است. ناوگانی که رسانه های خارجی از بلومبرگ گرفته تا نیویورک تایمز با ادبیاتی کنایی آن را «موزه هوایی» می خوانند. فرسودگی این ناوگان تا حدی بود که حتی اتحادیه اروپا اعلام کرد هواپیماهای شرکت آسمان به دلیل خطرات ایمنی اجازه حضور در آسمان اروپا را نخواهند داشت اما مدت کمی بعد از آن با قرارداد جدید بوئینگ، همه معادلات به هم ریخت.

داستان قرارداد تاریخی ایران و آمریکا از کجا شروع شد؟

قرارداد خرید هواپیما از آمریکا از سال گذشته سروصدای زیادی به پا کرده است. این اولین قرارداد تجاری کلان آمریکا با ایران است که بعد از 37 سال بسته شده و با روی کار آمدن ترامپ، اما و اگرهای زیادی درباره آن مطرح شده است. اوایل مهر ماه سال گذشته، اداره کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا (CFAC) مجوز فروش هواپیما به ایران را به شرکت های هواپیماسازی ایرباس و بوئینگ داد و مقامات مختلف ایرانی نیز بارها تاکید کرده اند این قرارداد اقتصادی، با حاشیه های سیاسی، تغییری نخواهد کرد.

پیش از شرکت آسمان، شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران نیز برای خرید 80 فروند هواپیمای بوئینگ قرارداد امضا کرد و قرار است از سال 2018 تحویل این هواپیماها به ایران ایر آغاز شود.

با لغو تحریم ها و اجرایی شدن برجام در مجموع قرارداد خرید 260 فروند هواپیمای نو با شرکت های ایرانی و شرکت های بوئینگ، ایرباس و ای تی آر منعقد شده تا به تدریج وارد ناوگان هوایی ایران شود. این هواپیماها کل صنعت فرسوده ایران را نوسازی می کنند.

جایگاه صنعت هوانوردی ایران در منطقه با امضای قرارداد خرید بیش از ۲۶۰ فروند هواپیمای مسافری دوره متوسط و کوتاه برد با بیش از ۶۰ هزار صندلی جدید ارتقا می یابدت و فرصت های اشتغال زایی مستقیم را برای بیش از ۲۵ هزار نفر در داخل فراهم می کند.

روابط عمومی شرکت هواپیمایی آسمان، خبر قرارداد با بوئینگ را منتشر کرد: «بوئینگ قراردادی را با ایرلاین آسمان بسته است که بر اساس آن این شرکت می تواند ۳۰ بوئینگ ۷۳۷مکس به ارزش سه میلیارد دلار خریداری کند. این قرارداد همچنین حق خرید اختیاری ۳۰ هواپیمای دیگر را نیز برای آسمان فراهم کرده است.»

به این ترتیب آسمان می تواند ۶۵۰ هواپیما از بوئینگ خریداری کند که ۳۰ مورد آن قطعی است. بر اساس اعلام یک منبع آگاه ارزش کل قرارداد ایران و بوئینگ بین ۵ تا ۵.۵ میلیارد دلار است.

البته بوئینگ اعلام کرده است تحویل این هواپیما از سال ۲۰۲۲ آغاز خواهد شد. همچنین بر اساس اعلام وزارت خزانه داری آمریکا، فروش این هواپیماها تقریبا ۱۸ هزار فرصت شغلی در آمریکا ایجاد می کند. قرارداد قبلی بوئینگ با ایران نیز به ارزش حدود ۱۶.۶ میلیارد دلار، به خاطر خلق ۱۰۰ هزار شغل برای بوئینگ، اهمیت بالایی دارد.

خارجی ها درباره قرارداد ایران و بوئینگ چه می گویند؟

نیویورک تایمز می نویسد: «تحلیلگران هوا و فضا معتقد هستند که معامله بوئینگ با ایران، آزمونی برای دولت ترامپ به شمار می رود. اگر بوئینگ از فروش هواپیما به ایران منع شود، سازندگان هواپیما از کشورهای دیگر جای آن را خواهند گرفت.» ریچارد ابولافیا، معاون رئیس شرکت تحقیقات هوایی Teal Group به نیویورک تایمز می گوید: «همیشه سر این موضوع درگیری وجود داشته است. ترامپ برای سختگیری به ایران تلاش می کند اما در نهایت تولید شغل هم مسئله ماست. گفتنش سخت است، ولی با سختگیری های ترامپ ما این فرصت را به اروپایی ها می دهیم.»

نیویورک تایمز ناوگان هوایی ایران را نیز چنین توصیف می کند: «ایران یکی از قدیمی ترین ناوگان های هوایی را در جهان دارد. میراثی متعلق به زمانی بسیار دور و دراز که به دلیل تحریم ها، امکان جایگزینی یا نوسازی آنها وجود نداشت.»

ریچار ابولافیا در گفتگو با بلومبرگ نیز قرارداد ایران و بوئینگ را چنین توصیف می کند: «ممکن است بوئینگی ها خودشان را برای درگیری با دولت ترامپ و جمهوری خواهان کنگره آماده کرده باشند. درگیری با جمهوری خواهان که قطعی است چرا که بوئینگی ها به خلق شغل از طریق راه دشوار صادرات به ایران نیاز شدیدی دارند.»

بر اساس گزارش بلومبرگ، سهام شرکت بوئینگ در نیویورک بعد از اعلام قرارداد با ایران ۰.۸ درصد برابر با ۱۷۸.۰۷ دلار رشد کرد. این افزایش، سومین دستاورد بزرگ میان ۳۰ عضو صنعتی گروه داوجونز در بورس آمریکا بوده است.

این قرارداد میان تمام رسانه های خارجی بازتاب گسترده ای داشته است تا جایی که بعضی ها از آن با این تیتر نوشته اند: «دومین آزمون صبر ترامپ».

ماجرای هواپیماهای روسی در آسمان ایران چیست؟

در اوایل آبان ماه سال ۹۴ دیمیتری روگوزین، معاون نخست وزیر روسیه اعلام کرد: «در صورت نهایی شدن قرارداد فروش، روسیه در ۵ سال آینده ۱۰۰ فروند هواپیمای مسافربری سوپرجت سوخو به ایران تحویل خواهد داد.» اما پس از آن، اوایل دی ماه خبری در رسانه ها منتشر شد مبنی بر اینکه اداره حمل و نقل هوایی روسیه، هواپیمای سوخو ۱۰۰ را به دلایل مرتبط با ایمنی زمینگیر کرده است.

علت این مسئله نیز گزارش شرکت IrAero درباره خستگی فلز به کار رفته در قسمت دم این هواپیما اعلام و قرار شد این مسئله از سوی اداره حمل و نقل هوایی روسیه بررسی شود اما پس از حدود یک ماه، شرکت هواپیمایی سوخو نامه ای را به انجمن شرکت های هواپیمایی ایران ارسال کرده و از دریافت گواهینامه تداوم صلاحیت پرواز این هواپیما از سوی سازمان هواپیمایی این کشور خبر داده است.

در نهایت اوایل هفته گذشته، خبر قطعی خرید سوخوجت منتشر شد. بر اساس اعلام شبکه خبری اسپوتنیک، الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه از توافق نهایی بین ایران و روسیه برای خرید ۱۲ فروند هواپیمای مسافربری خبر داده است. نواک می گوید: «ما در حال همکاری با شرکای ایرانی مان برای عرضه هواپیماهای سوپرجت ۱۰۰ سوخو هستیم. همکاران ما تایید کرده اند که توافق محکمی برای فروش ۱۲ فروند هواپیما به دست آمده است. در کوتاه مدت ما به دنبال فروش ۳۰ هواپیما به ایران هستیم. این تنها آغاز کار است، زیرا به طور کلی، ایرانی ها علاقه مند به خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای سوخوی سوپرجت هستند.»

پیش از آن ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه نیز بعد از دیدار با حسن روحانی گفته بود: «مذاکرات در مورد صادرات این یکصد فروند هواپیمای مسافربری و چرخ بال های پزشکی به ایران در حال پیشرفت است.»

سوخو جت ۱۰۰

سوخو سوپرجت 100 یک هواپیمای مسافربری جت منطقه ای با ظرفیتی بین 75 تا 95 صندلی است که شرکت روسی سوخو از سال 2000 میلادی طرح ساخت آن را کلید زد و از سال 2008 میلادی وارد صنعت هوایی جهان شد. بهای هر فروند هواپیمای مسافری سوخو 100 (100SSJ) با میانگین قیمتی برابر با 34 میلیون دلار، حدود 30 درصد از نمونه های مشابه ارزان تر است.

قیمت متوسط مدل های مشابه این هواپیما در جهان حدود 63 میلیون دلار برآورد شده است. همچنین میانگین مصرف سوخت مطلق این هواپیما در هر مایل نسبت به هواپیماهای مشابه حدود 14 درصد کمتر است. این هواپیما در هر پرواز بدون توقف می تواند تا 2800 مایل، حدود 4500 کیلومتر مسیر را طی کند و تا سقف 41 هزار پا، حدود 125 هزار متر اوج بگیرد و تا 450 کیلومتر در ساعت سرعت داشته باشد که 15 درصد سریع تر از هواپیماهای مشابه است.

بوئینگ 737 مکس

بوئینگ 737 که به بچه بوئینگ معروف است جزو باریک ترین هواپیماهای ساخته شده شرکت بوئینگ است. این هواپیما از محبوب ترین تولیدات بوئینگ است و در حال حاضر در دنیا هفت هزار فروند از آن سفارش داده شده است. توان پرواز آن نزدیک به 5 هزار کیلومتر است و تعداد مسافرانی که می تواند جابجا کند بسته به نوع نهایی سفارش داده شده بین 138 تا 220 نفر متغیر است.