آيا پاريس از موج راست‌گرايي عبور خواهد كرد؟

سعید جعفری در اعتماد نوشت: وقتي در ۱۵ آوريل ۲۰۰۲ ژان ماري لوپن در ۷۴ سالگي توانست با كسب حدود ۱۷ درصد آرا، ليونل ژوسپن و فرانسوا بويرو را پشت سر بگذارد و به همراه ژاك شيراك به دور دوم انتخابات راه يابد، ناظران از وقوع يك زلزله سياسي در فرانسه خبر دادند. اما حالا و بعد از ۱۵ سال وقتي دختر كوچك او، به دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري راه يافته، ديگر كسي از حضور ملي گراها تعجب نمي‌كند.

امروز مارين لوپن براي راهيابي به اليزه با رقيب جوان، كم تجربه و البته كم نام و نشان خود رقابت مي‌كند؛ رقيبي كه هرچند تازه پا عرصه سياست گذاشته اما پيشرفت شگفت‌انگيزي داشته است. امانوئل مكرون كه هنوز چهلمين بهار زندگي‌اش را هم تجربه نكرده از سال ۲۰۱۴ وارد كابينه فرانسه شد و بعد از مدتي حضور در مقام مشاور فرانسوا اولاند، رسما به عنوان وزير اقتصاد وارد عرصه سياسي فرانسه شد. لوپن‌ها هرچند جهش قابل توجهي در جامعه فرانسه داشته‌اند و حالا بعد از ۱۵ سال ديگر كسي از حضور آنها در دور دوم انتخابات رياست‌جمهوري فرانسه تعجب نمي‌كند، اما هنوز كار دشواري براي قدم زدن در اليزه دارند. بعد از برگزاري دور نخست انتخابات كه براي نخستين بار در ٦٠ سال اخير هيچ‌يك از احزاب كلاسيك جمهوريخواه و سوسياليست بين دو نامزد اول جايي نداشتند، عموم نامزدها و شخصيت‌هاي سياسي پشت سر امانوئل مكرون جوان قرار گرفتند؛ فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور فعلي، بنو آمون (نامزد حزب سوسياليست، حزب فرانسوا اولاند، هم كه در راي‌گيري ديروز پنجم شد) فرانسوا فيون (نخست‌وزير سابق و نامزد حزب محافظه‌كار راست جمهوريخواهان - كه در راي‌گيري سوم شد) فرانسوا بويرو (شخصيت ميانه‌رويي كه ۱۵ سال قبل با شيراك و ژان ماري لوپن رقابت كرده بود و چهارم شده بود).

اما ژان ژاك ملانشون تنها نامزد و شخصيت مهمي بود كه حاضر نشد صراحتا از مكرون حمايت كند. اين نامزد ۶۶ ساله و رهبر جنبش قهرمان شورشي فرانسه كه در دور نخست در جايگاه چهارم قرار گرفت رهبري جريان چپ راديكال (كمونيستي) در فرانسه را عهده‌دار است؛ جرياني كه محبوبيت قابل توجهي در ميان طبقه جوان فرانسه دارد.

«پولين دو رنگ» يكي از مسوولان ستاد ملانشون در شهر ليل در اين خصوص به من مي‌گويد: «واضح است كه بعد از اعلام نتايج سرخورده شديم. ما اميدوار بوديم ملانشون به دور دوم راه يابد، نه لوپن و نه مكرون گزينه‌هاي مطلوبي براي ما نيستند. اما در عين حال چاره‌اي نداريم كه در دور دوم به مكرون راي دهيم. اين البته به معناي تاييد مكرون و سياست‌هاي او نيست. ما هرگز طرفدار او نخواهيم شد، همچنان به انتقادات خود نسبت به سياست‌هاي ليبرالي او ادامه خواهيم داد، اما در عين حال مي‌دانيم كه حضور احتمالي لوپن در اليزه تا چه اندازه وحشتناك خواهد بود.»

تحليلگران، سبد آراي ملانشون را عاملي تعيين‌كننده در نتيجه دور دوم انتخابات فرانسه ارزيابي مي‌كنند. اين نامزد چپگرا در دور نخست با كسب حدود ۱۹ درصد بعد از مكرون (۲۴ درصد) لوپن (۲۱ درصد) و فيون (۲۰ درصد) در جايگاه چهارم قرار گرفت. آقاي ملانشون هرچند حاضر نشد از امانوئل مكرون حمايت كند، اما به طرفدارانش گفته در هر حال به جبهه ملي راي ندهند.

مناظره‌اي جنجالي

تا پيش از برگزاري آخرين مناظره، وضعيت براي مارين لوپن مطلوب پيش مي‌رفت و او در حال نزديك‌تر شدن به مكرون بود، اما، آنطور كه از نتايج نظرسنجي‌ها بر مي‌آيد، او نتوانسته به اين سير صعودي خود ادامه دهد. در نظرسنجي‌اي كه ۲۷ آوريل توسط OPRI برگزار شد نسبت آرا ميان مكرون و لوپن ۵۹ به ۴۱ بوده است. لوپن در طول مناظره تلاش مي‌كرد دايما رقيب جوان خود را همان اولاند به تصوير بكشد و در سوي مقابل مكرون دايما به مارين تذكر مي‌داد كه دروغ نگويد. با توجه به كاهش چشمگير محبوبيت فرانسوا اولاند در افكار عمومي فرانسه، كمپين لوپن تلاش زيادي كرده تا مكرون را همان اولاند نشان دهد. آنها با انتشار ويديوهايي كه مكرون و اولاند در كنار هم هستند و با يكديگر خوش و بش مي‌كنند، سرمايه‌گذاري زيادي روي اين موضوع كرده است. حركات عجيب، غريب لوپن در طول مناظره به ويژه تكان دادن دست‌هايش، خنده‌هاي فراوانش و همچنين ضعف مكرون در پاسخگويي به اتهامات لوپن ترديدها را براي فرانسويان بيشتر كرده است. مارتين لامونه، دانشجوي دكتراي روابط بين‌الملل در دانشگاه ليل در اين خصوص به من مي‌گويد: «واقعيت اين است كه نامزدها بعد از اين مناظره ترديدها را بيشتر كردند. باور عمومي اين است كه دروغ‌هاي زيادي در اين مناظره گفته شد و حتي برخي از طرفداران آنها هم دلسرد شده‌اند.

اين موضوع به ويژه براي مرددها و طرفداران ملانشون شديدتر است و مي‌تواند ميزان مشاركت را كاهش دهد.»بر اساس آخرين نتايج پلتفرم راي‌دهندگان ملانشون، ۳۴ درصد آنها در دور دوم به مكرون راي خواهند داد، ۳۶ درصد راي سفيد مي‌دهند و ۲۹ درصد هم قصد ندارند در اين دور شركت كنند. بر اين اساس تقريبا هيچ كدام از طرفداران ملانشون قصد ندارد به لوپن راي دهد و اين كار را براي پيروزي رهبر جبهه ملي كه اين روزها از اين سمت كنار هم رفته است، دشوارتر مي‌كند.

پروفسور سابرينا كاواتورتو، استاد سياست و حكومت در اروپا در دانشگاه سيه‌نا ايتاليا در خصوص چشم‌انداز جريان راست در اروپا به من مي‌گويد: «اگر موضوع قدرت‌گيري جريان راست راديكال در فرانسه را از چند دهه قبل تا به امروز مقايسه كنيم، مي‌بينيم كه آنها روز به روز قدرتمندتر شده‌اند.

در اين خصوص حتما برخي ناكارآمدي‌هاي اتحاديه هم تاثيرگذار بوده است. بعضي از اقداماتي كه اتحاديه در خاورميانه انجام داده باعث شده موضوع پناهجويان به يك بحران تبديل شود و انعكاس آن قدرت‌گيري بيشتر دست راستي‌ها در فرانسه و كل اروپا بوده است. اما تصور من اين است بعد از به قدرت رسيدن ترامپ، موج راديكاليسم فروكش كرده و اين روند استمرار هم خواهد داشت. شما ديديد آنها در هلند موفق نشدند، اوضاع براي لوپن هم چندان مساعد نيست، در آلمان تا پيش از به قدرت رسيدن ترامپ، گروه‌هاي دست راستي صداي بلندي داشتند، اما امروز بيش از همه از مركل مي‌شنويم. هرچند قبول دارم كه پوپوليست‌هاي دست راستي با توجه به بحران‌هاي اقتصادي و مهاجرتي طرفداران بيشتري يافته‌اند، اما تصور مي‌كنم دامنه اين پيشرفت محدود خواهد بود و از اين موج راست‌گرايي به سلامت عبور خواهيم كرد.»

هميشه پاي روس‌ها در ميان است

در آستانه برگزاري انتخابات فرانسه و در حالي كه تبليغات له يا عليه كانديداها ممنوع شده، خبري مهم شوك تازه‌اي به كمپين انتخاباتي رياست‌جمهوري فرانسه وارد كرد. جمعه شب و در حالي كه ساعاتي تا شروع ممنوعيت تبليغات كانديداها زمان باقي بود، كمپين امانوئل مكرون اعلام كرد حدود ۹ گيگابابت از داده‌هاي كامپيوتري اين نامزد انتخاباتي هك شده است. تيم مكرون، روسيه را مسوول اين اقدام دانسته بود. به ويژه كه روابط نزديك لوپن و پوتين همواره اين نگراني را در افكار عمومي فرانسه به همراه داشته كه كرملين بخواهد همچون انتخابات امريكا، در كارزار انتخاباتي فرانسه هم دخالت كند. لوپن همواره از نقش ويژه پوتين گفته و تاكيد كرده در صورت حضور در اليزه روابط نزديكي با مسكو برقرار خواهد كرد.

نگاه به ايران

كمتر كسي مي‌تواند ادعا كند، مكرون تجربه چنداني در خصوص سياست خارجي دارد. از او بيشتر در خصوص موضوعات اقتصادي شنيده‌ايم و اظهارات او در مسائل سياست خارجي نشان از كم‌تجرگي او بر موضوعات اين حوزه دارد و بيشتر به كلي‌گويي در خصوص مسائل ديپلماسي بسنده مي‌كند. اما اگر بخواهيم به صورت كلي از اظهارنظرهاي او نتيجه‌گيري كنيم، مكرون از تحريم‌ها عليه روسيه حمايت مي‌كند، به هيچ‌وجه طرفدار بهبود روابط با روسيه نيست، معتقد است اسد بايد در يك دادگاه جنايات جنگي پاسخگو باشد و البته از تقويت اتحاديه اروپا حمايت مي‌كند. اما در نقطه مقابل، مي‌توان تصوير جامعي از سياست خارجي مارين لوپن به نمايش گذاشت.

صرف نظر از ضديت او با اتحاديه اروپا و نزديكي با روسيه، او بشار اسد را يگانه نيروي بازدارنده در مقابل داعش در منطقه مي‌داند. عربستان را يكي از مولفه‌هاي تشديد بحران تروريسم در خاورميانه معرفي مي‌كند و از همكاري نزديك‌تر با ايران بر سر مبارزه با جريان‌هاي افراط گرا در منطقه دفاع مي‌كند. در مجموع به نظر مي‌رسد با روي كار آمدن مكرون تغيير چنداني در سياست خارجي فرانسه نسبت به دوره اولاند (به ويژه در موضوع ايران) پيش نيايد و همين روند استمرار يابد اما اگر لوپن وارد اليزه شود، حتما جنس مناسبات تهران - پاريس متمايز خواهد بود و همكاري‌هاي امنيتي ميان دو كشور به ويژه در خصوص مبارزه با تروريسم خاورميانه تشديد شود.