خـدا مـنو نـندازی...!

تابستان است و بچه‌ها دیگر مدرسه نمی‌روند و پر کردن وقت بیکاری آنها از دغدغه‌های هر روز مادران است. بازی با وسایل کامپیوتری، بازی‌های فکری، کلاس‌هاي مختلف و... با همه این‌ها مي‌توان بیکاری بچه‌ها را پر کرد، اما همیشه باید دنبال بهترین راه بود، راهی که در رشد فکری و اجتماعی و بدنی بچه‌ها تاثیر مثبت داشته باشد. حالا كه هوا هم خوب است، یکی از بهترین راه‌ها برای مشغول نگهداشتن بچه‌ها پارک بردن آنها است. بازی با هم‌سن و سال‌ها و تحرک کافی فقط چند فایده پارک است. در این پرونده کوچک تمام مزایایی که پارک برای کودک شما دارد و تمام نکاتی را که قبل از پارک بردن او باید بدانید، می‌خوانید.

مي‌گويند بازي بخشی از دنیای کودک است، اما اين كافي نيست چون حقيقت اين است كه بازي تمام دنیای کودک است. دنيايي كه جسم و روح او را مي‌سازد. بچه‌ها بازي كردن را دوست دارند، اما بازي در پارك‌‌ها براي آنها حال و هواي ديگري دارد. اگر تمام روزهاي تابستان را در پارك‌ها سر كنند باز هم براي‌شان كافي نيست، اما اين‌كه اين بازي‌هاي شيرين از سر خوردن‌روي سرسره‌ها گرفته تا بالا و پايين رفتن روي تاب‌ها غير از شادي و نشاط كودكانه‌اي كه به آنها مي‌بخشد با روح و روان‌شان چه مي‌كند، پرسشي است كه براي پيدا كردن پاسخ آن با «طاهره ثانوی» کارشناس ارشد روانشناسی بالینی و مشاور کودکان هم صحبت شديم.


بازی کمک می‌کند کودک دنیاي خودش را بشناسد. با شناخت دنیای اطراف‌، اين شناخت از خود بیشتر هم می‌شود. موثر‌ترین گامی که بچه‌ها در ارتباط با هم‌بازی‌های‌شان بر می‌دارند، ساختن زندگی اجتماعی است.تحقیقات نشان می‌دهد بچه‌ها در بازی هم همانندسازی می‌کنند هم نقش‌های مختلف را با هم بازی می‌کنند و هم اين‌كه نقش‌های مختلف را می‌شناسند. طبیعی است که به دلیل زندگی آپارتمانی، بازی بچه‌ها هم با محدودیت روبه‌رو شده است. اين محدويت خواه‌نا‌خواه بچه‌ها را وادار مي‌كند کمتر تحرک کنند، بی‌سرو صدا بازی کنند و... همین دلایل باعث شده بچه‌ها تمایل بیشتری به بازی‌های تک نفره و رایانه‌ای که عوارض جسمي و روحي خاص خودش را دارد، پيدا كنند. در مقابل، بچه‌هایی که در محیط‌های بزرگ غیر شهری مثل روستاها و شهرک‌های وسیع زندگی می‌کنند، وضعیت بدنی بهتری دارند، بازی‌های متنوع‌تری دارند و بیشتر در دامن طبیعت هستند و مجموعه‌اي ازهمین موارد کمک می‌کند بچه‌ها رشد طبیعی بهتری داشته باشند.


تحقیقی به نام «راجرز و سوئیر» که در دنیای روان‌شناسی کودک، عنوان معروفی است، نشان مي‌دهد هرچه فضا محدودتر باشد و تعداد بچه‌ها بیشتر، امکان واکنش‌های اجتماعی‌ بیشتر و به طبع امکان خشونت‌ هم بالاتر است. یعنی هرچه فضا کوچک‌تر باشد بچه‌ها بیشتر باهم درگیر می‌شوند و بیشتر به هم پرخاشگری می‌کنند که نمونه آن را در بعضی مهدهای کودک مي‌توان دید. ولی در فضای پارک به دلیل آن‌که فضا بزرگ‌تر است و وسایل بازی بیشتر، نقش آموزش‌های مهارت‌ اجتماعی به مراتب بیشتر می‌شود. این وضعيت در صورتی اتفاق می‌افتد که فضا گسترده و وسیع باشد واگر همین پارک، فضایي محدود اما پر از وسایل بازی باشد، می‌تواند به یک فضای پر تنش و پر از درگيري تبديل شود.


متاسفانه بعضی فضاهای بازی کودکان به دلیل نزدیکی به فضای پارک و تجمع افراد بزرگسال، فضای چندان مناسبی برای بازی نیستند و کودک در این محیط شاهد رفتارهای غلط یا گفتارهای ناشایست دیگران است. در این موارد بهترین کار این است که کودک در این محیط قرار نگیرد. به عبارت ديگر، در چنين موقعيت‌هايي به جرات مي‌توان گفت بازی و تفریح كودك به مواجهه با عوامل ناسالم نمی‌ارزد.


ما معمولا از پارک به عنوان تشویق و پاداش کارهای مثبت کودک استفاده می‌کنیم. یعنی در قبال کار مثبت و به موقع، كودك بازی در پارک را جایزه می‌گیرد. به این ترتیب می‌توان برای این پاداش، محدودیت و زمان تعیین کرد، یعنی در قبال انجام کار خوب، کودک اجازه داشته باشد روزانه یک ساعت در پارک بازی کند. بدون شك نمی‌توان برای بازی و تفریح بچه‌ها محدودیت تعیین کرد، ولی خستگی و گرسنگی ناشی از بازی، بچه‌هارا بد خلق و بد رفتار می‌کند. به همین دلیل بهتر است بعد از یکی دو ساعت بازی کودک را به خانه برگردانید تا خستگی بيش از حد موجب عصبانیت و درگیری او با بچه‌های دیگر نشود.


لازم نیست در پارک هم دائم به کودک تذكر بدهيد كه اين كار را انجام بده و آن كار را نه. از طرفي نبايد كودك را به حال خود رها كنيد. در اين شرايط باید این نظارت از دور و فقط در حد جلوگیری از بروز حادثه باشد و در نهايت یادآوری اینکه حق دیگران را رعایت کند و به دیگران احترام بگذارد. بچه‌ها در این زمان بیشتر احتیاج دارند حمایت شوند و یاد بگیرند. مثلا بعضی بچه‌ها بدون نوبت وارد بازی مي‌شوند و حق بچه‌های دیگر را می‌گیرند. در اینجا لازم است پدر و مادر از نقش نظارت خارج شوند و به کودک آموزش دهند که این کار درست نیست یا در مورد بچه‌های کمرویی که صبر می‌کنند تا همه بروند و به عنوان آخرین نفر بازی کنند، مادر یا پدر باید وارد شوند و به او بگویند حالا نوبت توست و تو باید در نوبت خودت بازی کنی.


یکی از کارکرد‌های پارک، کمک به بچه‌ها در دوست‌یابی است. دو حالت برای این وضعيت وجود دارد، این‌که با دوستان کودک قرار بگذارید و باهم به پارک بروید یا این‌که به کودک فرصت بدهيد در همان محیط دوست جدیدی پیدا کند. روش اين دوست‌يابي هرچه باشد مهم اين است كه نتيجه خوب است. این فعالیت‌ها و برنامه‌ها به بچه‌هایی که در رفتارهای اجتماعی مثل دوست‌یابی ضعيف عمل مي‌كنند کمک زیادی می‌کند. قرار گذاشتن با دوستان براي بازي كردن در يك پارک، به بچه‌ها این امکان را می‌دهد تا تعامل اجتماعی خوبی داشته باشند. اگر این دوست‌یابی در پارک هم اتفاق بیفتد خوب است چون یکی از کارکردای پارک، زمینه‌سازی حضور بچه‌ها در محیط اجتماع است که می‌توان آثار بلند مدت آن را در آینده کودک دید. در هر صورت مهم‌ترین مزيت پارک بر دیگر مکا‌ن‌های تفریحی، فضای باز، نور کافی و وسایل متعدد بازی در آن است.


این‌ها را به خاطر بسپارید، اصولی که هر مادری باید قبل از پارک بردن کوچولوها بداند:

هر کار مادرانه‌ای برای خودش راهی دارد. پارک بردن بچه‌ها هم از آن کارهایی است که اگر اصول ابتدایی آن را بلد نباشید، خسته‌تان می‌کند و نمی‌توانید به طور مستمر آن را انجام دهید. برای این‌که پارک برای شما هم فعالیت مفیدی باشد، این نکات را بخوانید:

• لازم نیست بچه‌ها را به پارک‌های بزرگ ببرید. بچه‌ها برای بازی فقط به یکی از وسايل بازی ايمن نیاز دارند که الان در تمام پارک‌های کوچک و بزرگ شهر وجود دارد. اگر نزدیک‌ترین پارک را انتخاب کنید، برای رفت و آمد مشکل کمتری خواهید داشت و می‌توانید بیشتر از وسايل بازی استفاده کنید.

• وسیله و زمین بازی بچه‌ها باید ویژگی خاصی داشته باشد که در حال حاضر در بیشتر پارک‌ها وجود دارد. شما به عنوان یک مادر باید به امنیت زمین و وسیله‌ها دقت کنید. کف زمین بازی باید فوم باشد تا اگر بچه‌ها زمین خوردند، مشکلی پیش نیاید. وسیله‌ها باید تیزی نداشته باشند و ارتفاع‌شان ایمن باشد. اگر احساس کردید کودک برای بالا رفتن از وسیله‌ای نیاز به کمک دارد، او را همراهی کنید.

• در پارک این بچه‌ها هستند که با هم بازی می‌کنند. بچه‌ها در پارک تقابل با يكديگر را یاد می‌گیرند و وجه اجتماعی شخصیت‌شان رشد می‌کند. پس تا آنجا که می‌توانید در بازی و دعواهای آنها دخالت نکنید. خودشان از پس هم برمی‌آیند.

• بچه‌ها با بازی در پارک خسته و گرسنه می‌شوند. برای رفع این گرسنگی شما مجبور هستید برای آنها از مغازه‌های داخل پارک خوراکی‌های آماده بخرید. خوراکی‌هایی که اگر ضرر نداشته باشند، هیچ فایده‌ای برای بچه‌ها ندارند. به جای آن می‌توانید از خانه خوراکی بردارید. چیزهای مثل لقمه‌های کوچک ساندویچی که برای این فصل مناسب هستند با خودتان همراه کنید. مثلا نان و پنیر و خیار. یا چیزهایی که انرژی بیشتری دارند. مثل نخودچی‌کشمش، پسته، بادام، گردو یا خرما. یک بطری آب نیمه یخ زده هم با خودتان بردارید. برای فصل گرم مناسب است. می‌توانید در آب کمی آبلیمو و شکر بریزید و شربت آبلیمو درست کنید. یا می‌توانید از عرقیات گیاهی خنک مثل بیدمشک یا آب میوه‌های طبیعی استفاده کنید. بچه‌ها موقع بازی هر خوراکی را بدون بهانه گرفتن می‌خورند.

• اگر پارک بردن هر روزه بچه‌ها برای‌تان سخت است و در همسایگی شما خانواده‌هایی هستند که بچه‌ای هم‌سن کودک شما دارند، می‌توانید با مادران آنها قرار بگذارید و هر روز یکی از شما بچه‌ها را پارک ببرد. حتما مادران دیگر هم از این پیشنهاد استقبال می‌کنند. بچه‌ها هم خوشحال‌ترند که با هم پارک مي‌روند.

• مادري که روی صندلی نشسته و بچه‌ای که بازی می‌کند، تصویر سرگرم‌کننده‌ای برای مادران نیست. شما نباید در ساعتی که بچه‌ها بازی می‌کنند حوصله‌تان سر برود. برای پر کردن وقت خودتان برنامه‌ریزی کنید. اگر اهل بافتنی هستید می‌توانید همراه خودتان چیزی ببرید و ببافید. اگر اهل مطالعه هستید می‌توانید در پارک کتاب یا مجله بخوانید. این کار بسیار لذت‌بخش است. می‌توانید با مادران دیگر قرار بگذارید و تجربیات‌تان را با هم درمیان بگذارید و اگر پایه کارهای هیجان‌انگیزتر هستید می‌توانید با مادران دیگر در پارک جلسات برنامه‌ریزی شده و مفید بگذارید و با این روش‌ها از وقت‌تان استفاده کنید.