رمز معجزه اقتصادی در ترکیه، مالزی، هند و تایوان
کشورهای ترکیه، هندوستان، تایوان و سنگاپور را میتوان در دسته کشورهایی قرار داد که طی نیمقرن گذشته توانستهاند با شتابگیری در مسیر توسعه از یک وضعیت ناخوشایند به وضعیت مطلوب کوچ کنند.
بررسی تجربه کشورهایی که طی دهههای اخیر روند پر شتابی را در دالان توسعه طی کردهاند راوی پیرنگ داستانی مشترک است. یکی از این نقاط اشتراک، وجود سیاستگذارانی است که با تغییر و اصلاح روندهای بیماریزا، توانستهاند آغازکننده مسیر توسعه در کشور خود باشند. بررسی روند توسعه در کشورهای ترکیه، هندوستان، تایوان و سنگاپور نشان میدهد که مخرج مشترک کاراکتر این سیاستگذاران صفات مشترکی است که میتوان از آن با عنوان صفات معماران توسعه یاد کرد. پیریزان توسعه در این کشورها به پشتوانه انباشت تجربه اجرایی و تخصص علمی زمام امور را در دست گرفتهاند و با استفاده از حمایت حاکمیت و پشتیبانی بدنهاجتماعی و اپوزیسیون داخلی توانستهاند بسترساز معجزه اقتصادی در کشور خود باشند. معجزهگران مسیر توسعه در این کشورها نهتنها توانستهاند با استفاده از سابقه و قدرت چانهزنی سیاسی، حمایتهای داخلی را در مسیر توسعه جذب کنند، بلکه با استفاده از روابط بینالمللی خود، از پشتیبانی فنی و مالی نهادهای بینالمللی نیز بهره بردند. افزون بر این بررسی تجربه شتابگیری در دالان توسعه نشان میدهد که حمایت سیاسی همهجانبه و بازطراحی سیاست خارجه بر اساس
نیازهای اقتصادی، سایر محورهایی بودند که به معماران اقتصادی در ترسیم و اجرای نقشه توسعه کمک زیادی کرده است. این نوشتار با اشاره به تجربه توسعه در برخی از کشورهای آسیایی به تشریح مولفههای معماران توسعه پرداخته است.
تکامل اقتصادی ترکیه با کمال درویش
برنامه مهار بحران همهجانبه
به این ترتیب اقداماتی شامل افزایش استقلال نهادها در سیاستگذاری پولی، واگذاری شرکتهای بزرگ دولتی به بخش خصوصی، اصلاحات نهادی با هدف افزایش نقش بازار در اقتصاد، بازسازی ساختار بانکهای دولتی، کاهش بار بخش عمومی در اقتصاد، افزایش استقلال بانک مرکزی، ایجاد مزیتهای نسبی در عرصه تجارت، بانکداری و خدمات عمومی و ایجاد دانش و تکنولوژی روز برای ایجاد درآمدهای بیشتر و هدفگذاری برای کاهش نرخ تورم به رهبری کمال درویش که از یکسو به واسطه تحصیل در مدرسه اقتصاد لندن (LSE) و دانشگاه پرینستون دارای پشتوانه علمی غنی و از سوی دیگر به واسطه فعالیت در بانک جهانی دارای پشتوانه اجرایی بینظیری بود، توانست اقتصاد بیمار ترکیه را به یکی از پرشتابترین اقتصادها در دالان توسعه تبدیل کند. حمایتهای همهجانبه نخستوزیر و پارلمان وقت ترکیه از این برنامه اصلاحی، در کنار سیاست خارجی فعال همراه با واقعگرایی اهرمهایی بود که به کمال درویش در برداشتن موانع توسعه پایدار از مسیر ترکیه کمک شایانی کرد. افزایش ۳/ ۲ برابری تولید ناخالص داخلی سرانه، کاهش تورم از بیش از ۷۰ درصد به حدود ۷ درصد، کاهش ۲ درصدی نرخ بیکاری و افزایش انعطاف نظام مالی
ترکیه در برابر بحرانهای مالی تنها بخشی از میراث این دوران توسعه سریع در اقتصاد ترکیه بود.
جراح اقتصادی مالزی
مالزی، کشوری ۳۲۰ هزار متر مربعی دربردارنده دو ناحیه جغرافیایی است که دریای جنوبی چین آنها را از هم جدا میکند. بیشتر قدرت سیاسی مالزی در شاخه اجرایی دولت متمرکز است. اغلب جمعیت ۲۷ میلیون نفری مالزی تا قبل از سال ۱۹۸۱ در جنگلها و روستاها به کار در مزارع موز، آناناس و کائوچو یا صید ماهی مشغول بودند. در این سالها فقر حاکم بر جامعه و درآمد سرانه پایین ۱۰۰ دلاری، چشم مردم این کشور را در انتظار انقلابی در روند معیشتی مردم قرار داد. انتظاری که در سال ۱۹۸۱ توسط پزشک جراح «ماهاتیر محمد» بهعنوان چهارمین نخستوزیر مالزی به پایان رسید. ماهاتیر که نمایندگی مجلس، وزیر آموزش و پرورش و نیابت نخستوزیری را در کارنامه سیاسی خود داشت، در سال ۱۹۸۱ بهعنوان فرد اول اجرایی مالزی در مسند نخستوزیری قرار گرفت. با روی کار آمدن ماهاتیر محمد، یکی از مهمترین نیروهای اصطکاک در مسیر توسعه مالزی یعنی اصطکاکهای مخرب سیاسی، جای خود را به ایفای نقش در مسیر توسعه مالزی داد.
ماهاتیر در اولین گام چشمانداز واقعبینانه و مدون ده، بیست و چهل سالهای برای آینده مالزی ترسیم کرد و یکی از آرزوهای او معروف به «آرزوی بیست بیست»، تبدیل کشور مالزی به چهارمین قدرت آسیایی بعد از ژاپن، چین و کره در سال ۲۰۲۰ بود. دومین گامی که ماهاتیر جهت نیل به توسعه مالزی برداشت، تلاش برای تولید سرمایه انسانی بهرهور بود. او برای رسیدن به این هدف، بیشترین میزان بودجه و اعتبارات را برای آموزش همگانی، کسب مهارت فنی و ریشهکن کردن فقر برداشت. هزاران نفر را با پرداخت بورسیه به بهترین دانشگاههای دنیا فرستاد و برای تحقیقات علمی ارزش خاصی قائل بود. برنامهریزی جامع و معقول ماهاتیر در کنار فضای معتمد و شفاف اقتصادی و اجتماعی و نتیجتا خواست و اراده یکصدای دولت و ملت جهت انقلاب اقتصادی، مسیر پیشرفت را برای این کشور هموار کرد. اولین نمود این همهخواستی، کاشت یک میلیون اصله درخت روغنی در همان سالهای ابتدایی و تبدیل مالزی به بزرگترین و اولین کشور تولیدکننده و صادرکننده روغن درختی به دنیا بود.
جهانگردی، پل توسعه مالزی
مهاراجه اقتصاد هند
در اوایل دهه ۱۹۹۰، با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هند بزرگترین شریک تجاری خود و بازار شرق اروپا را از دست داد. وقوع جنگ در خلیج فارس و افزایش قیمت نفت، اقتصاد هند را با بحرانهای شدیدی روبهرو کرد. تولید ناخالص داخلی سرانه هندوستان، با رقم ۳۱۰ دلاری در ابتدای دهه ۹۰ لقب یکی از فقیرترین کشورهای دنیا را به نام این کشور به ثبت رسانده بود. در پی بروز بحران مالی در هندوستان نرخ رشد اقتصادی این کشور در سال ۱۹۹۰ به میزان ۵ واحد درصد و در سال ۱۹۹۱ به میزان ۴ واحد درصد کاهش یافت. نهادهای بینالمللی در این سالها برای کمک به هندوستان شرایط ویژهای را تعیین میکردند. تعرفههای سنگین به نام حمایت از تولید داخلی در نهایت به کام سرمایهگذاران خارجی تمام میشد که از یکسو از این تعرفهها بهعنوان یک سوبسید استفاده میکردند و از یک سو پس از وقوع شوک نفتی خیلی زود تصمیم به بازگرداندن سرمایه خود از هندوستان گرفتند. در چنین شرایطی ظهور یک تیم اصلاحکننده اقتصادی که ظهور آن در سایه بحران عمیق آن سالهای هندوستان تنها چاره باقیمانده بود، مسیر حرکت اقتصاد هند را به گونهای تغییر داد که برنامه اصلاحی هند در آن سالها به یکی از
الگوهای حرکت به سمت توسعهیافتگی مطرح شد. شروع داستان پیشرفت هندوستان را میتوان انتخاب رائو بهعنوان نخستوزیر هند دانست. رائو پس از انتخاب بهعنوان نخستوزیر هند، یک متخصص اقتصادی تکنوکرات با سابقه تحصیلاتی غنی و دارای تجربه اجرایی در مسائل اقتصادی هندوستان را بهعنوان وزیر امور مالی هندوستان انتخاب کرد.
صندوق بینالمللی پول در بررسی افت و خیز اقتصاد تایوان در دهههای اخیر روند پیموده شده در اقتصاد این کشور را بهعنوان نمونهای از یک معجزه اقتصادی یاد کردهاست. بسیاری از کارشناسان «کوتینگ لی» که یک اقتصاددان چینی بود را بهعنوان معمار این معجزه بزرگ نامگذاری کردهاند. پدر معجزه اقتصادی تایوان که در بازه زمانی بین سالهای ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۶ دو پست کلیدی اقتصاد این کشور یعنی وزارت دارایی و وزارت اقتصاد را بهصورت متوالی بر عهده گرفته بود با اتخاذ و اجرای سیاستهای اقتصادی کارآ توانست اقتصاد تایوان را که پیش از آن یک اقتصاد سنتی کوچک بر پایه کشاورزی بود، به یکی از قدرتمندترین اقتصادهای دنیا در زمینه تکنولوژی و ارتباطات بدل کند. تایوان در سال ۱۹۵۰ با میانگین درآمد سالانه کمتر از هزار دلار پایین تر از کشورهایی چون غنا، پرو و مراکش یکی از کشورهای نسبتا فقیر در جنوب شرق آسیا بود. سیاستگذاران این کشور پس از شکست در جنگ چین، درصدد برآمدند تا لااقل از نظر اقتصادی بتوانند با همسایه شمالی خود رقابت کنند.
به همین دلیل مجموعهای از اقدامات اصلاحی به رهبری کوتینگ لی در دستور کار سیاستگذار قرار گرفت. لی همچنین مسوولیت ترسیم برنامه بلندمدت توسعه در تایوان را برعهده گرفت. شاید بتوان گفت یکی از مهمترین عوامل توفیق تایوان در اجرای سیاستهای اصلاح اقتصادی حس نیاز مشترکی بود که بین سیاستگذاران این کشور شکل گرفته بود. با روی کار آمدن لی که سالهای ابتدایی فارغالتحصیلی خود از دانشگاه معتبر کمبریج را سپری میکرد، یک تغییر نگاه به توسعه در میان سیاستگذاران تایوانی شکل گرفت. این تغییر نگاه اثر خود را بهصورت تغییر نیروی بازدارنده حاصل از مناقشات سیاسی به نیروی پیشران حاصل از مشارکت احزاب تایوان و شهروندان در مسیر توسعه شد. لی در نخستین گام اقدام به اصلاح قوانین ارضی و تحریک اقتصاد تایوان به سمت صنعتی شدن از طریق حمایت از بنگاههای کوچک و زودبازده کرد. سپس با همکاری سایر سیاستگذاران تایوانی اقدام به اجباری کردن آموزش همگانی برای افراد در مقطع ابتدایی کرد. به موازات این اقدامات دولت وقت تایوان توسعه زیر ساختهای اقتصادی نظیر اتوبان قطب رشد بستر لازم برای شتاب اقتصادی را فراهم کرد. تایوان که هماکنون بهعنوان الگویی
برای رشد اقتصادی مطرح شده است، در آن زمان به الگوبرداری از سیاستهای توسعهای در آمریکا پرداخت به همین دلیل در حالی که اقتصاد آزاد هنوز مفهوم پذیرفته شدهای در بیش از نیمی از کشورهای دنیا نبود سیاستگذاران این کشور در دهه ۱۹۶۰ قانون آزادسازی اقتصاد را تصویب و بهصورت گام به گام اجرایی کردند.
به عقیده کارشناسان اجرای سیاستهایی نظیر نرخ بسیار بالای پسانداز و سرمایهگذاری، ترکیب نفوذ خارجی سازنده و پراکنش ایدههای تجاری از ژاپن و ایالاتمتحده، راهبرد موثر صنعتی شدن دولتی، آزادسازی انرژی انسانی و خلاقیت از طریق بازار آزاد، رونق اقتصادی دهه ۱۹۶۰ ناشی از جنگ ویتنام، راهبرد رشد بر پایه صادرات در دوره رشد سریع اقتصاد جهانی در اوایل دهه ۱۹۶۰، کمکهای مستقیم آمریکا و استفاده این کشور از کمکها برای سرمایهگذاری و نه مصرف، اخلاق کار و نگرش تولیدی نیروی کار تایوان، جهش به سمت کارآفرینی جزیرهنشینان توانمند محلی که به دنبال فرصت برای پیشرفت بودند و ضرورت توسعه اقتصادی بهعنوان یک موضوع دفاعی علیه حمله از سوی جمهوری خلق چین مهمترین سیاستهایی بودند که تحت رهبری لی توانستند در کمتر از ۲۰ سال سرانه درآمدی خود را به بیش از ۳/ ۲ برابر افزایش دهند. اقتصاد تایوان تقریبا ۷ درصد در سال طی دوره ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ رشد کرد که از رشد هر کشور دیگری سریعتر بود. سرعت رشدی که تنها در بستر همسویی سیاستگذاران تایوانی با برنامههای اصلاحی یک اقتصاددان برجسته عملی شد.
نظر کاربران
همه اینها را ول کن رمز پیشرفت همه
کشورها متخصص بودن و دلسوزی مسئولان
آن کشورهاست