گام ششم اصلاحات؛ تركيب‌ تازه

روزنامه آرمان- مطهره شفیعی: قطار پیروزی‌های جریان اصلاحات که از سال ۹۲ پس از وقفه ۸ساله با قدرت بیشتری حرکت خود را ادامه داد، اکنون تمایل دارد که توقفی در روند این موفقیت‌ها در کار نباشد، اما مشخص است که تداوم حرکت این قطار نیازمند فراهم بودن شرایط و زمینه‌هاست.

اصلاح‌طلبان در دوران ۸ساله دولت اصولگرایان با فرازونشیب‌های زیادی مواجه شدند. دوم خرداد اگرچه به‌تعبیری ادامه روند فعالیت‌های جناح چپ به حساب می‌آمد، اما نباید فراموش کرد که گفتمان خرداد ۷۶ با گفتمان جریان چپ سال‌های قبل تفاوت داشت. سعید حجاریان، تئوریسین اصلاح‌طلب در این باره می‌گوید: «هفتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری فراتر از یک انتخاب معمولی بود. فی‌الواقع از دوم‌خرداد جز دولتی رسمی، یک جنبش اجتماعی متولد شد؛ جنبشی رنگارنگ که در آن زنان، دانشجویان، فعالان مدنی، روزنامه‌نگاران و... پیشتاز بودند که این الگو نیز در ادوار بعد به سیاقی دیگر تکرار شد.»

نیاز به تغییر گفتمان و رویکردها سبب شکل‌گیری جریان اصلاح‌طلب از دل جریان چپ شد. مهم‌ترین شاخصه حماسه دوم‌خرداد پایان دادن به انحصار شعاری بود؛ یعنی تا پیش از آن مسئولان دولت بیش از همه وعده بازسازی و ترمیم اقتصاد را می‌دادند که البته با توجه به ۸ سال دفاع مقدس و آثار باقیمانده از آن دوران طبیعی بود اولویت کشور بازسازی اقتصادی باشد. جریان اصلاحات در خرداد ۷۶ موضوع توسعه سیاسی را مطرح کرد که چند دلیل داشت. نخست اینکه به دنیا نشان دهد ۸ سال جنگ تحمیلی، کشور را از مسیر خود خارج نکرده و خدشه‌ای در اراده و انگیزه ایرانیان ایجاد نشده است و بعد هم اینکه مسئولان و چهره‌های سیاسی کشور به خوبی آگاه بودند که باید تغییراتی در سیاست‌ورزی ایجاد شود؛ یعنی از حضور سلایق و شخصیت‌های جدید که برنامه‌های تازه‌ای برای اداره کشور دارند، استقبال شود. گام اول چنین برداشته شد.

گام دوم: سکوت

آغاز دولت اصلاحات تجربه جدیدی برای کشور بود. پیش از آن چندان ‌رقابتی میان کاندیداهای ریاست‌جمهوری وجود نداشت، اما از همان ابتدای دوره اصلاحات مشخص بود که برخی سیاسیون تن به تغییر مسیر نمی‌دهند و برای متوقف کردن قطار اصلاحات تلاش خواهند کرد. نمونه‌های زیادی از این تلاش‌ها در دهه ۷۰ ثبت شده است. مخالفان اصلاحات برای نیل به هدف خود تبلیغات وسیعی برای تغییر افکار عمومی نسبت به مشی اصلاحات را در دستور کار قرار دادند که از دل آن محمود احمدی‌نژاد به‌عنوان رئیس دولت نهم انتخاب شد. در دوران ۸‌ساله دولت اصولگرایان، اصلاح‌طلبان به حاشیه رانده شدند و گفتمان جدیدی در کشور خلق نشد. در ۸سال دولت اصلاحات تلاش شد تا روابط با کشورهای دیگر رو به بهبود برود و تعامل در دستورکار مردان آن دولت بود، اما دولت اصولگرا با ذهنیت تقابل با کشورهای دیگر، خود را محدود به رابطه با کشورهایی مانند ونزوئلا، کامبوج و... کرد. در این دوران اصلاح‌طلبان کمتر در عرصه سیاسی حضور داشتند و البته این سکوت نشانه پایان سیاست‌ورزی نبود، چراکه برای سال ۹۲ برنامه‌ریزی می‌کردند.

گام سوم: سلام عقلای اصولگرا

در این دوران برخی که تصور می‌شد یار اصلاحات هستند، به بار تبدیل شدند و خواه‌وناخواه کنار رفتند، اما نباید فراموش کرد که رقبای دیروز اصلاح‌طلبان که حتی مانند ناطق نوری در انتخابات ریاست‌جمهوری رقیب آنها بودند، فاصله خود را با قطار جریان اصولگرایی که مسیر را اشتباه رفته بود، زیاد کردند و به سمت قطار اصلاحات آمدند. بنابراین این دوره را باید دوران رجوع عقلای جریان اصولگرا به اصلاح‌طلبان دانست.

گام چهارم: ائتلاف

در سال ۹۲ مشخص بود که ملت تمایلی به تداوم فعالیتی دولتی مانند دولت دهم ندارد و از سوی دیگر اصلاح‌طلبان به‌خوبی آگاه بودند حضورشان پس از ۸سال سکوت علنی شاید نتیجه مورد انتظار را نداشته باشد. درآن سال آیت‌ا... هاشمی، محمدرضا عارف و حجت‌الاسلام حسن روحانی از ائتلاف اصلاحات-اعتدال کاندیدا شدند که در این میان، صلاحیت آیت‌ا... را احرازنشده عنوان کردند. بزرگان جریان اصلاحات از عارف خواستند کناره‌گیری کند تا حسن روحانی در عرصه باقی بماند و پیروز شود که چنین هم شد. در تداوم این پیروزی بود که در سال ۹۴ لیست مشترکی میان اصلاح‌طلبان و اعتدالیون ارائه شد و برای احترام به عارف به‌خاطر کناره‌گیری‌اش از انتخابات ریاست‌جمهوری او را در صدر لیست قرار دادند.

گام پنجم: بازنگری

اکنون ۲۰ سال از حماسه خرداد ۹۶ می‌گذرد؛ حماسه‌ای که جنس تغییر گفتمان داشت؛ حماسه‌ای که قرار بود جز تحقق خواست ملت هدف دیگری را دنبال نکند و... اما اگر درباره دستاوردهای جریان اصلاحات و اعتدال صفحاتی نوشته می‌شود، نباید فراموش کرد که تداوم مسیر موفقیت، جز با بازنگری و لحاظ تغییراتی محقق نخواهد شد. جریان اصلاحات به اندیشه‌های جدید نیاز دارد، جریان اصلاحات از چندگانه‌ها خسته است، جریان اصلاحات برنامه‌ای برای مطرح کردن افراد و آموزش آنها برای اینکه فراتر از حد خودشان اقدام نکنند، ندارد، چرا که معتقد است آنهایی که به همراهی با جریان اصلاحات لبیک گفتند، به‌خوبی می‌دانند اگر مسئولیتی به آنها سپرده شده، باید در چارچوب انتظارات حرکت کنند و قهر و آشتی یا ترجیح منافع حزبی بر منافع کشور پسندیده نیست.

گام ششم: تغییر در ترکیب

انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ هم با پیروزی حسن روحانی، کاندیدای ائتلاف اصلاحات و اعتدال به پایان رسید، اما پرسش اینجاست که آیا فکری برای انتخابات‌ها و تصمیمات بعدی شده است. به نظر می‌رسد سکون سبب تضعیف جریان اصلاحات می‌شود و اولین مولفه‌ای که برای تداوم موفقیت نیاز است، جز فکر جدید و راهکارهای تازه نیست. محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید و رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان است که به نظر می‌رسد این جایگاه به‌واسطه انصرافش از کاندیداتوری برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ به او تعلق گرفته و اکنون باید با تغییراتی در این جایگاه‌ها به نتایج بهتری رسید. به عنوان نمونه عارف در قامت رئیس فراکسیون امید توانایی اقناع نمایندگان برای همراهی با دولت را ندارد که نمونه آن درخواست روز گذشته ۱۵۱ نماینده از رئیس‌جمهور برای ملغی شدن سند ۲۰۳۰ است. برخی عنوان می‌کنند اسحاق جهانگیری که در مناظره‌های انتخاباتی اصلاح‌طلب بودن خود و حرکت در آن مسیر را بارها اعلام کرد، گزینه مطلوبی برای رهبری سیاسی اصلاح‌طلبان در برخی بخش‌هاست.

امیدی‌های بهارستان و بهشت برای تحقق وعده‌ها تلاش می‌کنند

تشکیل شورای ۵۱نفره امید

تشکیل شورای ۵۱‌نفره آخرین تدبیر نمایندگان لیست امید بود؛ نمایندگانی که از این لیست به مجلس راه یافتند و همچنین آنانی که چند روز پیش نامشان به‌عنوان منتخبان شورای شهر تهران اعلام شد. دلیل تشکیل این شورا محقق‌کردن وعده‌های ارائه‌شده به مردم است که البته باید در نظر داشت مجلسیان دو سال وقت دارند تا به وعده‌هایشان عمل کنند. برخی این توصیه را به نمایندگان لیست امید در مجلس و شورای شهر دارند که از حرکات تبلیغاتی و نمایشی پرهیز کرده و وقت خود را معطوف به اطمینان‌بخشی به جامعه کنند، چرا که رمز پیروزی‌های بعدی لیست امید در گرو عملکرد اعضای آن در مجلس و شورای شهر است. دیروز رئیس مجمع نمایندگان تهران گفت: شورای ۵۱‌نفره امید متشکل از مجمع نمایندگان تهران و منتخبان شورای شهر تهران تشکیل می‌شود. محمدرضا عارف در نشست مشترک مجمع نمایندگان تهران و منتخبان شورای شهر تهران که عصر دیروز در محل کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: تشکیل شورای ۵۱‌نفره امید وعده‌ای است به مردم تهران که به آن پایبندیم.

ما اعتماد مردم را سرمایه اصلی خودمان می‌دانیم؛ قطعا آنچه برای همه ما مهم است، حفظ این سرمایه است و برای انجام این مهم باید پاسخ مطالبات مردم را بدهیم. وی افزود: با تعهدی که دادیم، مردم به لیست امید رأی دادند و همان موقع اعلام کردیم اگر لیست امید شورا به‌طور کامل رأی بیاورد، شورای ۵۱‌نفره امید را تشکیل می‌دهیم. عارف در ادامه با اشاره به برگزاری جلسات متعدد مجمع نمایندگان تهران با اعضای شورای چهارم، استاندار و دیگر مسئولان استانی و شهر تهران خاطرنشان کرد: قطعا باید ارتباطی نزدیک‌تر از گذشته میان شورای شهر و مجمع نمایندگان تهران داشته باشیم.

وی همچنین تاکید کرد: در ۲۲مرکز استان لیست امید اکثریت شورا را در اختیار دارد و در این میان در تعداد زیادی از شهرها نیز همچون تهران به‌طور کامل به پیروزی رسیدیم. رئیس مجمع نمایندگان تهران گفت: امیدواریم پس از همکاری دوجانبه مجمع نمایندگان و شورای شهر، به‌سمت همکاری چهارجانبه میان مجمع نمایندگان، شورای شهر، استانداری و شهرداری تهران حرکت کنیم. عارف در پایان با اشاره به حضور سه عضو فراکسیون امید در هیات مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای شهر و روستا تصریح کرد: جا دارد از تلاش‌های این عزیزان در برگزاری انتخابات شوراها نیز تشکر کنیم.