سانسور اصغر، طناز و پریسا؟

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر: سایه روشن های برنامه «گنبد مینا» که هدف تحلیل سریال های رمضانی از منظر اخلاقی است و در زمانی فشرده بیننده را از داستان و اتفاقات آنها مطلع می کند. با تهیه کننده نقاط ضعف و قوت و شائبه سانسور برخی چهره ها را مطرح کرده ایم.

بعد از تاسیس شبکه های آی فیلم و نسیم روند تازه ای در پخش سریال شاهد بوده ایم که بریده آنها در قالب آیتم های کوتاه روی آنتن می روند. برنامه «گنبد مینا» هم به نوعی در این چارچوب قرار می گیرد منتها از نظر تایم و رویکرد متفاوت است. این برنامه که از ابتدای ماه رمضان در کنداکتور شبکه چهار قرار گرفته، هر بار سراغ یک سریال که پیش تر در رمضان پخش شده می رود و در زمانی سی دقیقه ای آن را مرور می کند.

حداقل قسمت ها برای معرفی سریال دو و حداکثر چهار برنامه است. برای هر سریال متن نوشته شده و هدف اصلی برجسته کردن مضامین دینی آن است. فصل آغاز تحلیل سریال هم به مرور عوامل اصلی اختصاص دارد. در این مطلب نقاط ضعف و قوت «گنبد مینا» را با محمود صراف تهیه کننده برنامه بررسی می کنیم.

ایده مینی مال از کجا آمد؟

رحمان سیفی آزاد، مدیر سابق مرکز نمایش سیما طرحی برای شبکه چهار داشته که سریال های رمضانی از منظر نکات دینی تحلیل شوند. صراف در تبیین این ایده می گوید: «غالب سریال های ماه مبارک رمضان دارای نکات اخلاقی آنها استفاده کنیم که مناسب ماه رمضان است.»

نام سریال ها ردیف می شود و گروهی از نویسندگان برای نوشتن متن کنار هم قرار می گیرند: «اول فکر نمی کردیم حجم کار سنگین باشد چون نویسنده ها باید برای سی دقیقه برنامه «گنبد مینا» متن بنویسند؛ تیم چهار نفره به سرپرستی نغمه خدابخش متن ها را می نویسند. ما روی نکات آموزنده سریال که بتوان با یکی از آیات قرآن انطباق داد کار کردیم. آیات قرآن را کارشناس مذهبی انتخاب می کند و ترجمه فارسی هم عمدتا از ترجمه الهی قمشه ای است.»

دقیقه نود

آن طور که محمود صراف می گوید «گنبد مینا» در دقیقه نود و سه روز مانده به شروع ماه مبارک رمضان کلید می خورد. با این حساب نویسنده ها فرصت تماشای سریال ها را داشتند یا با دور تند می دیدند؟

«همه قسمت های سریال را می دیدند و ۲۴ ساعت کار می کنند تا کار به موقع برسد. حتی گاهی برنامه چند ساعت پیش از پخش آماده شده. بعد از این که کار نویسنده ها تمام شد، متن را به کارشناس مذهبی می دهیم و او ما به ازای مذهبی متن را می گوید و بعد گوینده (حمید بقاییان) متن را می خواند.»

می پرسیم انتخاب سکانس های سریال ها برعهده خود نویسنده ها است؟ «بله؛ نویسنده وقتی سریال را نگاه می کند تایم سکانس های مورد استفاده را در می آورد و در تدوین استفاده می کند.»

فرصتی برای ری ویو

اگر کسی سریال ها را ندیده باشد با چند قسمت «گنبد مینا» می تواند از داستان سر دربیاورد و برای کسانی که دیده اند ری ویو می شود. صراف توضیح می دهد: «بله یکی از اهداف همین بود و هدف دیگر این بود تا بیننده ترغیب شود اصل سریال را ببیند به ویژه آن که در شبکه های دیگر بازپخش دارد و این برنامه برای جذب مخاطب موثر است.»

هفت سنگ نچسب

با دست فرمان «گنبد مینا» گمان می شد سریال هایی تحلیل شوند که انطباق معنایی کامل با ماه رمضان داشته باشند. «هفت سنگ» که هفته پیش بررسی شد نه درون مایه اش رمضانی است و نه داستانش در این ماه می گذرد: «دلیل انتخاب این سریال به خاطر همزمانی با شب تولد امام حسن (ع) بود.»

می گوییم نمی شد سریال های طنزی که قرابت با ماه رمضان دارند را انتخاب می کردید؟ «مشکل اصلی ما این است که تهیه سریال ها کار سختی است چون شبکه ها به طور کامل آن ها را به ما ندادند. از هر سریال پنج قسمت دادند. به عنوان مثال نسخه VHS «صاحبدلان» و «اغما» را در اختیار داشتیم که توسط همکاران ما در همین برنامه تبدیل به فرمت 16 به 9 شده. بقیه سریال ها را از سروش تهیه کردیم و کلا کار فنی آن سخت بود.»

مگر آی فیلم و تماشا همه سریال ها را پخش نکرده؟ چرا از آن ها نگرفتید؟ «یک مقدار هماهنگی سخت است ضمن این که سریال ها را غالبا اچ دی کرده اند و حجمش بالا است.» صراف در تکمله این بحث می گوید: «دسترسی به سریال ها سخت بود و مطمئنا به جای «هفت سنگ» می توانستیم سریال دیگری پخش کنیم. کما این که «پایتخت ۴» که محتوای دینی خوبی دارد مورد بررسی قرار گرفت و ما به ازای قرآنی آن را استخراج کردیم.»

سانسور فرهادی، طباطبایی و بخت آور؟

در بخشی از گفت و گو با صراف مطلبی که پیش تر درباره «گنبد مینا» نوشته ایم را مطرح می کنیم. ماجرا شائبه سانسور اصغر فرهادی و طناز طباطبایی است. در تحلیل «میوه ممنوعه» نام طباطبایی از شناسنامه برنامه حذف شده بود و در «هفت سنگ» از علیرضا بذرافشان به عنوان فیلمنامه نویس «رقص در غبار» یاد شد و از اصغر فرهادی نامی نیامد.

صراف شائبه ممیزی را رد می کند: «واقعا تعمدی نبوده وگرنه خانم طباطبایی به بازیگر نقش فرعی تر که در برنامه معرفی شد ارجحیت دارد. درباره آقای فرهادی هم همین طور. کاش نامش را می آوردیم.»

پریسا بخت آور «یادداشت های کودکی» و «پشت کنکوری ها» را ساخته و می شد به جای «هفت سنگ» در شب میلاد اما حسن (ع) تحلیل شود. او منشوری است: «نه؛ ما سریال هایی از این دست زیاد داریم ولی دسترسی به آن ها همان طور که اشاره کردم سخت است. اگر یک ماه پیش تولید داشتیم کارمان دقیقه نودی نمی شد و شائبه ممیزی ها شکل نمی گرفت. ما حتی متن «گمگشته» را نوشتیم که نکات مذهبی و اخلاقی خوبی دارد ولی سریالش را نتوانستیم با کیفیت مورد نظر تهیه کنیم.»

چرا برنامه کش آمد؟

جذابیت «گنبد مینا» به مینی مال بودن آن است. اما در ادامه برخی سریال ها به جای دو قسمت، تبدیل به چهار قسمت شدند: «ابتدا فکر می کردیم هر سریال در دو قسمت تمام شود اما در عمل دیدیم سریالی مثل «صاحبدلان» به چهار قسمت می رسد. برای همین به جای تحلیل 15 سریال به 11 سریال می رسیم. قصدمان این بود که هر دو روز یک سریال را پخش کنیم ولی برخی سریال ها مثل «میوه ممنوعه» یا «صاحبدلان» آن قدر متریال دارند که نمی شود فشرده شان کرد.»

به گفته صراف احتمالا «گنبد مینا» ادامه خواهدداشت و به غیر از رمضان مناسبت های دیگر مثل محرم را پوشش دهد؛ به شرط آن که شبکه چهار مایل به تداوم برنامه باشد، این را هم بدانید که «گنبد مینا» سه شنبه تا پنجشنبه این هفته سریال «مدینه» را تحلیل می کند و برای عید فطر «دودکش» و «پادری» را روی آنتن خواهدفرستاد. نام برنامه هم از شعر حافظ گرفته شده: گفتم این جام جهان بین به تو کِی داد حکیم/ گفت آن روز که این گنبد مینا می کرد.