نگاهی به ساز و کار ریشه کن کردن فقر
دولت دوازدهم در حالی اولین روزهای کاری خود را شروع کرده است که مهم‌ترین وعده اقتصادی آن، ریشه‌کن کردن فقر مطلق از جامعه ایران است.
جام جم نوشت: دولت دوازدهم در حالی اولین روزهای کاری خود را شروع کرده است که مهم‌ترین وعده اقتصادی آن، ریشه‌کن کردن فقر مطلق از جامعه ایران است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور پنجشنبه در مراسم تنفیذ درباره این وعده گفت: «همانطور که در دوران انتخابات وعده دادم یکی از اهداف دولت دوازدهم ریشه‌کن کردن کامل فقر مطلق از جامعه ایران و ایجاد نظام جامع تامین اجتماعی است و امیدوارم در پایان دولت دوازدهم، شاهد کارنامه درخشان‌تری برای نظام جمهوری اسلامی در کاهش نابرابری باشیم.»
ریشه‌کن کردن فقر مطلق از کشور، حقیقتا اتفاق مثبتی است، اما تحقق آن با توجه به شرایط و سیاست‌های اقتصادی کشور، الزامات و پیش‌نیازهای فراوانی دارد.
شاید مهم‌ترین سوال این باشد که آیا با توجه به افزایش ضریب جینی و شاخص‌های نابرابری در چهار سال اخیر در دولت یازدهم، ریشه‌کن کردن فقر با ادامه سیاست‌های اقتصادی کنونی، ممکن است؟ در همین راستا، به سراغ کارشناسان اقتصادی رفتیم و راهکارهای پیشنهادی آنان را برای کاهش فقر جویا شدیم.
اشتغالزایی برای رفع فقر مطلق
دکتر وحید شقاقی شهری، اقتصاددان در این باره به جام‌جم گفت: آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۰، ضریب جینی ۳۶/۰ بود که این رقم در سال گذشته به ۳۹/۰ رسید و سهم ۱۰درصد ثروتمند جامعه نسبت به فقیرترین در سال ۹۰، ۰۹/۱۱ بود که در سال ۹۵ به ۷۸/۱۲ افزایش یافت. همچنین سهم ۲۰ درصد ثروتمند جامعه نسبت به فقیرترین در سال ۹۰ حدود ۷۸/۶ بود که در سال ۹۵ به ۹/۷ رسید و این ارقام همگی نشان می‌دهد میزان فقر در جامعه بیشتر شده و توزیع عادلانه درآمد صورت نگرفته است.
وی افزود: طبق اعلام بانک جهانی، رتبه فساد ایران در سال ۹۰ در پایه ۱۲۰ قرار داشت که در سال ۹۵ به ۱۳۱ رسید. این آمارها هم نشان‌دهنده شکاف و نابرابری در جامعه است.
شقاقی شهری با بیان این‌که برخی سازمان‌های بین‌المللی فقر مطلق را حداقل‌هایی برای زنده ماندن در نظر می‌گیرند، گفت: به نظر می‌رسد یک فرد برای زنده ماندن نیاز به خوراک، پوشاک و سرپناه دارد و این سه موضوع برای هر فرد حدود ۵۰۰هزار تومان هزینه دارد. اگر یک خانواده چهار نفره را در نظر بگیریم باید ماهانه دومیلیون تومان درآمد داشته باشند تا بتوانند حداقل‌ها را برای خود تهیه کنند.
این کارشناس اقتصادی با ارائه راهکاری برای از بین بردن فقر مطلق تصریح کرد: یکی از راه‌های از بین بردن فقر، ایجاد اشتغال است که رکود چندساله اقتصادی مانع چنین هدفی شده است. در چنین شرایطی چانه‌زنی برای کاهش دستمزد به دلیل مازاد نیروی کار به‌وجود می‌آید که درآمد خانوارها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
وی با بیان این‌که از بین بردن رکود می‌تواند نقش بسزایی در از بین بردن فقر مطلق داشته باشد، افزود: دولت در چند سال اخیر تمرکز خود را روی کاهش تورم گذاشت و از این پس باید رکود را از بین ببرد تا فضا برای ایجاد اشتغال باز شود. همچنین بهبود فضای کسب و کار می‌تواند در ریشه‌کن کردن فقر مطلق تاثیر زیادی داشته باشد.
الزام تحول در سیستم بانکی
در همین زمینه، دکتر حسین صمصامی، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره وعده ریشه‌کن‌کردن فقر تا پایان دولت دوازدهم به جام‌جم گفت: با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشورمان و مشکلات عمده نظام بانکی ایران قطعا تا پایان دوره یادشده اتفاق خاصی درباره فقر نخواهد افتاد و فقر ریشه‌کن نمی‌شود.
صمصامی در ادامه افزود: امروز سیستم بانکی با توجه به سودهای بالای بانکی باعث توزیع نامتعادل ثروت در جامعه می‌شود و جامعه را به نقطه خطرناکی هدایت می‌کند که در نهایت رشد نقدینگی هم می‌تواند عامل نگران‌کننده‌ای برای کارشناسان باشد.این استاد دانشگاه تاکید کرد: معضل یادشده باعث شده تا سرمایه‌ها به سمت تولید هدایت نشود و در نهایت بیکاری و فقر افزایش خواهد داشت. پس دوباره تاکید می‌کنم این‌گونه نمی‌توانیم فقر را از جامعه ایران ریشه‌کن کنیم.
صمصامی تصریح کرد: منافع نقدینگی با توجه به نرخ سودهای بالای سپرده‌ها تنها در اختیار بخش خاصی از جامعه قرار می‌گیرد که هر روز شاهد افزایش شکاف طبقاتی هستیم. حتی اگر برنامه‌های مصوب مجلس شورای اسلامی هم اجرایی شود باز هم آنقدر مشکلات وجود دارد که نتیجه مطلوبی در این زمینه نخواهیم داشت.
وی درباره تعریف دقیق فقر مطلق نیز به جام‌جم گفت: شاخصه‌های مختلفی بر اساس اصول علمی باید در نظر گرفته شود تا بتوانیم تعریف دقیقی از فقر مطلق داشته باشیم، اما تاکنون این تعریف دقیق در ایران ارائه نشده و ظاهرا آمارهای منتشرشده نیز زیاد قابل استناد نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، هدفمندی یارانه را در کاهش فقر موفق ندانست و افزود: با توجه به این‌که اجرای دقیق هدفمندی یارانه‌ها پیش‌نیازهایی داشت که آنها نادیده گرفته شد، بنابراین طرح هدفمندی یارانه با شکست روبه‌رو شد و هیچ تاثیری در کاهش فقر در جامعه نداشت.
صمصامی اظهار کرد: نبود مطالعه دقیق درباره هدفمندی یارانه‌ها و همچنین بی‌توجهی به اصلاح نظام بانکی یا شفاف‌سازی عاملی شد تا آثار مثبت این سیاست تجربه نشود و مشکلات بیشتری در جامعه ایران ایجاد شود.
تغییر تیم اقتصادی
دکتر محمد نصراصفهانی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، با اشاره به وعده ریشه‌کن‌کردن فقر در دولت دوازدهم به جام‌جم گفت: ریشه‌کن کردن فقر به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی کشورمان از ابتدای پیروزی انقلاب بوده و رئیس دولت دوازدهم هم این وعده را دوباره مطرح کرده است، اما با توجه به سیاست‌های اعلام‌شده بعید است در این زمینه توفیق قابل توجهی حاصل شود.
نصراصفهانی اظهار کرد: امکانات و افراد منتخب کابینه دولت این مهم را از دسترس دور کرده و در بهترین شرایط باید منتظر ثبات در میزان فقر جامعه باشیم بنابراین امیدواریم وضعیت از آنچه امروز تجربه می‌کنیم، بدتر نشود.
وی تصریح کرد: با توجه به شعارهای انتخاباتی مطرح شده و سخنرانی رئیس دولت دوازدهم ممکن است دولت اقداماتی مقطعی انجام دهد که بخشی از فقر مطلق را بهبود بخشد که حداکثر چند دهم درصد خواهد بود، از این رو احتمال بهبود قابل توجه در ضریب جینی کشور زیاد نیست.
این استاد دانشگاه معتقد است آمارهای ارائه شده از فقر در ایران در واقع همان شاخصه‌های بین‌المللی است که به‌کار گرفته می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال خط فقر مطلق بر اساس استانداردهای بین‌المللی سالانه هزار دلار تعیین شده است. این در حالی است که باید دید میزان پرداختی سازمان بهزیستی یا سایر نهادهای مرتبط که مسئولیت ساماندهی فقرا را دارند، چقدر است؟
نصراصفهانی به جام‌جم گفت: با مقایسه میزان مستمری پرداختی سازمان بهزیستی یا کمیته امداد به خانواده‌های نیازمند می‌بینیم شکاف میان خط فقر بین‌المللی و آنچه اکنون در ایران به عنوان کمک هزینه ارائه می‌شود، بسیار بالاست که اگر بتوانیم آن را برطرف کنیم فعالیت صحیحی صورت گرفته است و با توجه به شرایط فعلی دولت دستیابی به این مهم امکان‌پذیر نیست.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اگر دولت همت و اراده بالایی داشته باشد، احتمال این‌که تا پایان کار دولت دوازدهم به مرزهای کاهش خط فقر نزدیک شویم، وجود دارد اما این‌که بخواهیم آن را کاهش دهیم تقریبا ممکن نیست.
وی معتقد است اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها گرچه در ابتدا به نوعی توانست نسبت به کاهش فقر کمک کند اما با توجه به آثار تورمی آن در طولانی‌مدت اکنون امتیازها یا دستاوردهای این برنامه به سمت صفر حرکت کرده و در واقع بی‌اثر شده است.
نصراصفهانی درباره تاثیر سیاست‌های اقتصادی در کاهش فقر گفت: باید مرزهای مشخصی میان نظام بازار و اقتصاد لیبرالی تعیین کنیم به این دلیل که اگر این مرزها مشخص نباشد قطعا سیاست‌هایی اتخاذ می‌شود که محکوم به شکست است.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور پنجشنبه در مراسم تنفیذ درباره این وعده گفت: «همانطور که در دوران انتخابات وعده دادم یکی از اهداف دولت دوازدهم ریشه‌کن کردن کامل فقر مطلق از جامعه ایران و ایجاد نظام جامع تامین اجتماعی است و امیدوارم در پایان دولت دوازدهم، شاهد کارنامه درخشان‌تری برای نظام جمهوری اسلامی در کاهش نابرابری باشیم.»
ریشه‌کن کردن فقر مطلق از کشور، حقیقتا اتفاق مثبتی است، اما تحقق آن با توجه به شرایط و سیاست‌های اقتصادی کشور، الزامات و پیش‌نیازهای فراوانی دارد.
شاید مهم‌ترین سوال این باشد که آیا با توجه به افزایش ضریب جینی و شاخص‌های نابرابری در چهار سال اخیر در دولت یازدهم، ریشه‌کن کردن فقر با ادامه سیاست‌های اقتصادی کنونی، ممکن است؟ در همین راستا، به سراغ کارشناسان اقتصادی رفتیم و راهکارهای پیشنهادی آنان را برای کاهش فقر جویا شدیم.
اشتغالزایی برای رفع فقر مطلق
دکتر وحید شقاقی شهری، اقتصاددان در این باره به جام‌جم گفت: آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۰، ضریب جینی ۳۶/۰ بود که این رقم در سال گذشته به ۳۹/۰ رسید و سهم ۱۰درصد ثروتمند جامعه نسبت به فقیرترین در سال ۹۰، ۰۹/۱۱ بود که در سال ۹۵ به ۷۸/۱۲ افزایش یافت. همچنین سهم ۲۰ درصد ثروتمند جامعه نسبت به فقیرترین در سال ۹۰ حدود ۷۸/۶ بود که در سال ۹۵ به ۹/۷ رسید و این ارقام همگی نشان می‌دهد میزان فقر در جامعه بیشتر شده و توزیع عادلانه درآمد صورت نگرفته است.
وی افزود: طبق اعلام بانک جهانی، رتبه فساد ایران در سال ۹۰ در پایه ۱۲۰ قرار داشت که در سال ۹۵ به ۱۳۱ رسید. این آمارها هم نشان‌دهنده شکاف و نابرابری در جامعه است.
شقاقی شهری با بیان این‌که برخی سازمان‌های بین‌المللی فقر مطلق را حداقل‌هایی برای زنده ماندن در نظر می‌گیرند، گفت: به نظر می‌رسد یک فرد برای زنده ماندن نیاز به خوراک، پوشاک و سرپناه دارد و این سه موضوع برای هر فرد حدود ۵۰۰هزار تومان هزینه دارد. اگر یک خانواده چهار نفره را در نظر بگیریم باید ماهانه دومیلیون تومان درآمد داشته باشند تا بتوانند حداقل‌ها را برای خود تهیه کنند.
این کارشناس اقتصادی با ارائه راهکاری برای از بین بردن فقر مطلق تصریح کرد: یکی از راه‌های از بین بردن فقر، ایجاد اشتغال است که رکود چندساله اقتصادی مانع چنین هدفی شده است. در چنین شرایطی چانه‌زنی برای کاهش دستمزد به دلیل مازاد نیروی کار به‌وجود می‌آید که درآمد خانوارها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
وی با بیان این‌که از بین بردن رکود می‌تواند نقش بسزایی در از بین بردن فقر مطلق داشته باشد، افزود: دولت در چند سال اخیر تمرکز خود را روی کاهش تورم گذاشت و از این پس باید رکود را از بین ببرد تا فضا برای ایجاد اشتغال باز شود. همچنین بهبود فضای کسب و کار می‌تواند در ریشه‌کن کردن فقر مطلق تاثیر زیادی داشته باشد.
الزام تحول در سیستم بانکی
در همین زمینه، دکتر حسین صمصامی، استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره وعده ریشه‌کن‌کردن فقر تا پایان دولت دوازدهم به جام‌جم گفت: با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشورمان و مشکلات عمده نظام بانکی ایران قطعا تا پایان دوره یادشده اتفاق خاصی درباره فقر نخواهد افتاد و فقر ریشه‌کن نمی‌شود.
صمصامی در ادامه افزود: امروز سیستم بانکی با توجه به سودهای بالای بانکی باعث توزیع نامتعادل ثروت در جامعه می‌شود و جامعه را به نقطه خطرناکی هدایت می‌کند که در نهایت رشد نقدینگی هم می‌تواند عامل نگران‌کننده‌ای برای کارشناسان باشد.این استاد دانشگاه تاکید کرد: معضل یادشده باعث شده تا سرمایه‌ها به سمت تولید هدایت نشود و در نهایت بیکاری و فقر افزایش خواهد داشت. پس دوباره تاکید می‌کنم این‌گونه نمی‌توانیم فقر را از جامعه ایران ریشه‌کن کنیم.
صمصامی تصریح کرد: منافع نقدینگی با توجه به نرخ سودهای بالای سپرده‌ها تنها در اختیار بخش خاصی از جامعه قرار می‌گیرد که هر روز شاهد افزایش شکاف طبقاتی هستیم. حتی اگر برنامه‌های مصوب مجلس شورای اسلامی هم اجرایی شود باز هم آنقدر مشکلات وجود دارد که نتیجه مطلوبی در این زمینه نخواهیم داشت.
وی درباره تعریف دقیق فقر مطلق نیز به جام‌جم گفت: شاخصه‌های مختلفی بر اساس اصول علمی باید در نظر گرفته شود تا بتوانیم تعریف دقیقی از فقر مطلق داشته باشیم، اما تاکنون این تعریف دقیق در ایران ارائه نشده و ظاهرا آمارهای منتشرشده نیز زیاد قابل استناد نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، هدفمندی یارانه را در کاهش فقر موفق ندانست و افزود: با توجه به این‌که اجرای دقیق هدفمندی یارانه‌ها پیش‌نیازهایی داشت که آنها نادیده گرفته شد، بنابراین طرح هدفمندی یارانه با شکست روبه‌رو شد و هیچ تاثیری در کاهش فقر در جامعه نداشت.
صمصامی اظهار کرد: نبود مطالعه دقیق درباره هدفمندی یارانه‌ها و همچنین بی‌توجهی به اصلاح نظام بانکی یا شفاف‌سازی عاملی شد تا آثار مثبت این سیاست تجربه نشود و مشکلات بیشتری در جامعه ایران ایجاد شود.
تغییر تیم اقتصادی
دکتر محمد نصراصفهانی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، با اشاره به وعده ریشه‌کن‌کردن فقر در دولت دوازدهم به جام‌جم گفت: ریشه‌کن کردن فقر به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی کشورمان از ابتدای پیروزی انقلاب بوده و رئیس دولت دوازدهم هم این وعده را دوباره مطرح کرده است، اما با توجه به سیاست‌های اعلام‌شده بعید است در این زمینه توفیق قابل توجهی حاصل شود.
نصراصفهانی اظهار کرد: امکانات و افراد منتخب کابینه دولت این مهم را از دسترس دور کرده و در بهترین شرایط باید منتظر ثبات در میزان فقر جامعه باشیم بنابراین امیدواریم وضعیت از آنچه امروز تجربه می‌کنیم، بدتر نشود.
وی تصریح کرد: با توجه به شعارهای انتخاباتی مطرح شده و سخنرانی رئیس دولت دوازدهم ممکن است دولت اقداماتی مقطعی انجام دهد که بخشی از فقر مطلق را بهبود بخشد که حداکثر چند دهم درصد خواهد بود، از این رو احتمال بهبود قابل توجه در ضریب جینی کشور زیاد نیست.
این استاد دانشگاه معتقد است آمارهای ارائه شده از فقر در ایران در واقع همان شاخصه‌های بین‌المللی است که به‌کار گرفته می‌شود؛ به‌عنوان‌مثال خط فقر مطلق بر اساس استانداردهای بین‌المللی سالانه هزار دلار تعیین شده است. این در حالی است که باید دید میزان پرداختی سازمان بهزیستی یا سایر نهادهای مرتبط که مسئولیت ساماندهی فقرا را دارند، چقدر است؟
نصراصفهانی به جام‌جم گفت: با مقایسه میزان مستمری پرداختی سازمان بهزیستی یا کمیته امداد به خانواده‌های نیازمند می‌بینیم شکاف میان خط فقر بین‌المللی و آنچه اکنون در ایران به عنوان کمک هزینه ارائه می‌شود، بسیار بالاست که اگر بتوانیم آن را برطرف کنیم فعالیت صحیحی صورت گرفته است و با توجه به شرایط فعلی دولت دستیابی به این مهم امکان‌پذیر نیست.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اگر دولت همت و اراده بالایی داشته باشد، احتمال این‌که تا پایان کار دولت دوازدهم به مرزهای کاهش خط فقر نزدیک شویم، وجود دارد اما این‌که بخواهیم آن را کاهش دهیم تقریبا ممکن نیست.
وی معتقد است اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها گرچه در ابتدا به نوعی توانست نسبت به کاهش فقر کمک کند اما با توجه به آثار تورمی آن در طولانی‌مدت اکنون امتیازها یا دستاوردهای این برنامه به سمت صفر حرکت کرده و در واقع بی‌اثر شده است.
نصراصفهانی درباره تاثیر سیاست‌های اقتصادی در کاهش فقر گفت: باید مرزهای مشخصی میان نظام بازار و اقتصاد لیبرالی تعیین کنیم به این دلیل که اگر این مرزها مشخص نباشد قطعا سیاست‌هایی اتخاذ می‌شود که محکوم به شکست است.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
نظر کاربران
احسنت