برجام؛ مثلث مخالفان و سه نشان بی هدف

خبرگزاری ایرنا: تازه ترین اقدامات و‌ موضع گیری های مثلث مخالفان داخلی، منطقه ای و بین المللی توافق هسته ای ایران و ۱+۵ نشان از تداوم راهبرد تضعیف و فروپاشی و نیز تغییر در برخی روش های مقابله با برجام دارد.

به موازات تداوم اجرا و حمایت بانیان توافق هسته ای از برنامه جامع اقدام مشترک ایران و ۶ قدرت جهانی، مخالفان برجام هم از پاننشسته و‌ به روال دوره مذاکرات، توافق و تصویب، در دوره اجرا نیز تلاش خود را برای تضعیف و در نهایت فروپاشی آن به کار بسته اند.

در عرصه داخلی هر چند برخی مخالفان به جمع منتقدان پیوسته و شیوه اجرا، وضعیت ‌پایبندی طرف های توافق هسته ای، پیگیری حقوق ایران و در نهایت دستاوردهای برجام را مورد نقد قرار داده اند اما گروهی همچنان بر سیاق چهار سال پیش و ابتدای مذاکرات پای می فشرند و اصل توافق را هدف انواع حمله ها قرار می دهند.

در این میان، شماری حتی تحریم های تازه غیرهسته ای را «فرزندان نامشروع مادر‌ مذاکرات» خوانده و به این ترتیب دیرزمانی نمانده تا توافق هسته ای را ریشه جمیع چالش های کشور قلمداد کنند. نکته قابل تامل اینکه مطالب رسانه های نشاندار آمریکایی در بسیاری موارد منبع مخالفان داخلی برجام قرار گرفته که البته استناد به این منابع نیز به صورت گزینشی و معطوف به مخالف خوانی های تندروانه بوده است.

در جبهه مخالفان منطقه ای برجام اما اوضاع به روال روزهای سرنوشت ساز مذاکرات هسته ای نیست و اکنون تنها صهیونیست ها آشکارا در تقابل با برجام میدان داری می کنند. یکشنبه هفته جاری، (22 مرداد) بود که «یوسی کوهن» رییس سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی در کابینه این رژیم حضور یافت تا گزارشی از نتایج توافق هسته ای را ارایه دهد.

وی با بیان اینکه «ایران در دوره پسابرجام قوی‌تر از قبل شده و می رود تا بر منطقه مسلط شود.» کوهن افزود: برجام رشد اقتصادی ایران را افزایش داده و توافق‌های بین‌المللی جدید اقتصاد ایران را تقویت کرده است با این حال تهران همچنان از سودای دستیابی به تسلیحات هسته ای دست نشسته است.

همزمان، «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم اشغالگر قدس اظهار داشت: تل آویو به هیچ یک از توافق هایی که ایران آن را امضا کرده پایبند نیست و تلاش خود را برای برهم زدن و رفع تهدیدات ناشی از آن به کار خواهد بست.

در سطح بین المللی نیز پس از تسلط جمهوریخواهان آمریکا بر کنگره و کاخ سفید، واشنگتن به کانون تقابل با جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده و «دونالد ترامپ» رییس جمهوری ماجراجوی آمریکا بر خلاف سَلف دموکرات خود، برهم زدن توافق هسته ای را در دستور کار قرار داده است. این در حالی است که حملات پیاپی ترامپ به برجام، بارها با واکنش منفی و اعتراض دیگر طرف های توافق هسته ای روبرو شده است.

در ادامه تحریم های غیرهسته ای دولت ترامپ علیه ایران، امضای قانون تحریم های آمریکا علیه ایران، روسیه و کره شمالی که در کنگره به تصویب رسید تازه ترین گام رهبران واشنگتن به سوی تقابل با ایران و نقض روح برجام بود؛ اقدامی که از رای مثبت سناتورهای آمریکایی به طرح «مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران» در خردادماه کلید خورد تا بنا براعلام آنان، زمینه مقابله با «برنامه موشک‌های بالستیک»، «نقض حقوق شهروندان» و «فعالیت‌های سپاه پاسداران» را مهیا سازد.

پس از امضای این قانون از سوی ترامپ بود که «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه و رییس ستاد پیگیری اجرای برجام اعلام کرد از دید ایران نقض برجام صورت گرفته و واکنش مناسب و متناسب را نشان خواهیم داد؛ واکنشی که در اقدام متقابل روز یکشنبه مجلس شورای اسلامی در تصویب قانون «مقابله با اقدامات تروریستی و ماجراجویانه آمریکا» نمود یافت.

در زمینه فرایندهای ضد برجامی که به آن اشاره شد می توان شاهد سه انگیزه متفاوت برای حرکت به سوی یک هدف مشترک بود. آنچه مشخص است برجام به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای دولت یازدهم از اغراض رقیبان سیاسی «حسن روحانی» و کابینه وی برکنار نبوده و بخش مهمی از مخالفت ها با توافق هسته ای به عنوان برآیند نظر سران نظام، با هدف تضعیف دولت اعتدالی صورت می گیرد.

مخالفت صهیونیست ها اما چندان ارتباطی با این یا آن دولت نداشته و نگرانی رژیم صهیونیستی همچنان که اشاره شد ناشی از تهدیداتی است که توافق هسته ای متوجه برنامه ها و اهداف این رژیم ساخته است؛ تهدیداتی که در وهله نخست عرصه جلب حمایت های بین المللی را در برابر آنچه «خطر ایران هسته ای» خوانده می شد، تنگ کرد و به بن بست رساند و در عوض، اصلی ترین دشمن رژیم صهیونیستی را از تنگناهای بین المللی و خطرات ایران هراسی رهاند.

انگیزه هایی که آمریکا از برجام ستیزی دنبال می کند اما متفاوت با مخالفان داخلی و صهیونیست ها است. همچنان که پیش بینی می شد اکثریت جمهوریخواهان در کنگره آمریکا سبب تشدید سیاست های ضد ایرانی واشنگتن شد، اما دولت دموکرات ها توانست برجام را از تصویب مجلس نمایندگان آمریکا با اکثریت جمهوریخواه بگذراند.

با این حال، تلاش برای مهار تهران و حمایت از شرکای خاورمیانه ای، جلوگیری از قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در جایگاه هژمونی منطقه ای و تلاش برای سد راه بهره گیری ایران از فرصت های برجام بدون نقض آن اکنون دلایلی است که قاطبه اعضای کنگره آمریکا را به همداستانی واداشته است.

به موازات رویکردهای خصمانه کنگره آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، برخی ناظران بر انگیزه های فردی ترامپ در ضدیت با برجام انگشت نهاده اند. از این دیدگاه، تلاش برای زدودن میراث «باراک اوباما» در زمینه های گوناگون سبب شده تا بزرگترین دستاورد دولت وی یعنی توافق هسته ای ایران و 1+5 هدف شدیدترین حملات ترامپ قرار گیرد و به همین خاطر شاید در صورت شدت عمل و جنگ طلبی اوباما در برابر تهران، حمایت از مذاکره با ایران در زمره برنامه های رییس جمهوری تازه کار آمریکا قرار می گرفت. ترامپ اکنون برجام را توافقی به زیان آمریکا و دارای مزیت های مطلق برای ایران می انگارد که بدون تحمل هزینه های نقض، باید آن را فروپاشید.

در وضعیت کنونی، دیدگاه های ترامپ با اهدافی متفاوت با خواست اکثریت جمهوریخواهان برای شدت عمل در قبال ایران تقاطع یافته است. به این ترتیب می توان شاهد مثلثی ضدبرجامی بود که با انگیزه های متفاوت ضدیت با آن را دنبال می کننند.