نفهمیدیم كه موسیقی حلال است يا حرام؟

روزنامه قانون: اینکه در دولت آتی، ویژگی‌های کسی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌شود و مهم‌ترین اولویت کاری او پس از تکیه زدن بر این مسند چه باشد و از چه راهکارهایی باید برای رسیدن به اهدافش سود جوید، موضوع امروز گفت‌وگو با اهالی موسیقی است.

دیروز همین گپ‌وگفت را با اهالی سینما داشتیم و در روزهای آتی با رسانه‌نگاران، نویسندگان، مترجمان، مورخان و ... نیز این پرسش را مطرح خواهیم کرد.


وزیر فرهنگ باید از جنس هنر و فرهنگ باشد

اولويت كاري و راهكارها: صحبت‌هايي كه در اين مورد مي‌شود بيشتر بيان آرزوهاست؛ آرزوهايي كه دست‌نايافتني نيست؛ اما به نظر مي‌رسد در اين سال‌ها امكانات دست‌يافتني اوليه تبديل به آرزو شده است؛ به طوري كه آرزو مي‌كني ابتدايي‌ترين امكانات براي ترويج هنرهاي مختلف از جمله موسيقي فراهم شود كه اين بخش فرهنگي مملكت ما بتواند به حياتش ادامه دهد. در حقيقت، در فضاهايي مي‌توان تنفس كرد و سپس بازتاب اين تنفس در جامعه در جهت سلامتي و سالم‌سازي آن جامعه پيش رود. بديهي است بنا بر آنچه اصحاب رشته‌‌هاي مختلف فرهنگي و انساني مي‌گويند در هر جايي که فرهنگ و هنر در سلامت نسبي رشد كند، آن جامعه از سلامت نسبي هم برخوردار خواهد بود. از خواسته‌هاي ما اين است كه حداقل اين امكانات فراهم شود. اين خواسته‌هاي انساني و امكانات بالقو‌ه مي‌تواند با مديريت كلان كشور و بودجه‌اي نه چندان كلان، پويا شوند.

وزير پيشنهادي: كساني‌كه متولي فرهنگي كشور هستند، نماينده فرهنگي ایران و تك‌تك ما محسوب مي‌شوند و آرزوي ما اين است وزيري انتخاب مي‌شود، اگر نگوييم احاطه كامل، حداقل احاطه نسبي بر اين حوزه داشته باشد و بتواند زبان هنر و هنرمندان را درك كند. اميدواريم كسي در رأس وزارت فرهنگ و ارشاد بنشيند كه از جنس خود هنر و فرهنگ باشد و مشكلات اهل فرهنگ و هنر را درك كند.



مصیبت‌هایی که در این هشت سال کشیده‌ام تا اکنون نکشیده بودم

اولويت كاري و راهكارها: بگذارید رک و پوست‌کنده سخن بگویم و عرض کنم مصیبت‌هایی که در این هشت سال کشیده‌ام از سال ۱۳۴۴ که نخستین اجرای صحنه‌ایم را تجربه کرده‌ام، تاکنون نکشیده بودم. در دوران صدارت وزیر کنونی، موسیقی ایرانی و نواحی با بی‌توجهی گسترده‌ای رو‌به‌رو و این موسیقی به حاشیه رانده شد و از آنجا که آنان موسیقی نواحی ایران را نشنیده و ندیده بودند، هر کسی، هر چیزی را ‌توانست با این نام عرضه کرد. من دغدغه برگزاری برنامه و کنسرت ندارم؛ من عمیقاً نگران میراثی هستم که از گذشتگان به ما رسیده و ما باید به آیندگان بسپاریم؛ آن‌هم با همان اصالتش. موسیقی ایرانی، در همه ارکان زندگی مردم ما از تولد تا مرگ نقش دارد و این موسیقی کهن نابودشدنی نیست؛ اما من با این اوضاع و احوال، سخت نگران این بُعد هویتی و فرهنگی‌مان هستم و امیدوارم به این مسئله مهم و این میراث آبا و اجدادی و این رکن هویتی ما توجه شود.

وزير پيشنهادي: وزیر فرهنگ باید اهل فرهنگ و هنر باشد و در این زمینه سال‌ها تحقیق و تفحص کرده باشد و بهای هنر را بداند.



فرهنگ و هنر، کم‌ارزش‌تر ازنان و آب و هوا نیست

فرهنگ و هنر نیاز مبرم رشد و اعتلای جوامع بشری، برای همزیستی مسالمت‌آمیز و توأم با احترام در کنار یکدیگر است و از این رو برای زیستن، کم‌ارزش تر از نان و آب و هوا نیست. پرداختن به فرهنگ و هنر، پیش از پرداختن به تنوع و رنگارنگی زندگی مردمان، معنی آموزش زندگی اجتماعی را نیز دارد؛ زیرا انسان تنها موجود طبیعت است که پای خویش از قناعت بر امکانات اهدایی طبیعت فراتر گذاشته و برای درک زندگی اجتماعی نیازمند فرهنگ و هنر و اندیشه است. بی‌اعتنایی بسیاری از مسئولان پیشین به فرهنگ و هنر، حاکی از نگاهی دیگر و ناپخته به این مقوله بااهمیت است. باشد که از این پس، دگراندیشان سیاستگذاران اخلاق ملی و اجتماعی ما و حامی فرهنگ و هنر باشند.



کسی باید وزیر شود که سابقه مدیریت در حوزه فرهنگ و هنر را داشته باشد

اولويت كاري و راهكارها: نخستین کاری که وزیر فرهنگ آتی باید در دستور کارش قرار دهد، «آسیب‌شناسی عرصه فرهنگ و هنر» است و از آنجا که دیدگاه‌های سطوح کلان تصمیم‌گیری با نگاه هنرمندان متفاوت است، باید گروهی از متخصصان جامعه‌شناسی به همراه اهالی فرهنگ و هنر شکل گیرد و این کار آسیب‌شناسی را پی گیرد. مثلا در این گروه بررسی شود که آیا تولیدات فرهنگی-هنری به اقتضای نیاز جامعه بوده است و اینکه تاکنون چه آسیب‌هایی عرصه فرهنگ و هنر خورده است و اینکه نیازهای جامعه چیست و در کجاهاست؟

وزير پيشنهادي: بر این باورم کسی که سکان وزارتخانه فرهنگ را به دست می‌گیرد باید کسی باشد که سابقه مدیریت در حوزه فرهنگ و هنر را داشته باشد و حلقه ارتباطی بین رئیس دولت و هنرمندان را برقرار کند. پیشنهاد من در این زمینه علی مرادخانی، احمد مسجدجامعی، حسین مرعشی، محمد بهشتی و فرهاد فخرالدینی است.



از فرهنگ و هنر صرفا برای مقاصد سیاسی استفاده نشود

با آزمون و خطاهایی که در این سالیان، متولیان و مسئولان بر فرهنگ و هنر روا داشته‌اند دیگر بر کسی پوشیده نیست خروجی این سیاست‌ها منفی بوده و وضعیت اسفبار و دردناکی بر عرصه فرهنگ و هنر ایران حاکم شده که نیازی هم به توضیح نیست. بنابراین تا زمانی که نگاه حاکمیت به مقوله هنر و فرهنگ و اندیشه، دچار تحول اساسی و زیر بنایی نشود و از فرهنگ و هنر صرفا برای مقاصد سیاسی استفاده شود، این صحبت‌ها و نظرات که هزاران بار از طرف اهالی مشفق هنر بیان شده و متاسفانه گوش شنوایی برای شنیدن هم وجود نداشته، دیگر بحثی فرسایشی خواهد بود.

در سال ۷۶ با انتخاب محمد خاتمی امیدوار بودیم که وضعیت موسیقی و مشکلات آن (ممنوعیت تصویری، ممیزی، مسائل آموزشی و ...) از نگاه خشک و متعصبانه رهایی یابد؛ اما با سنگ‌اندازی‌های متعدد، امید ما به یاس تبدیل شد و امروز هم امیدوارم با انتخاب حسن روحانی که این انتخاب حاوی پیام‌های شفاف و روشنی از سوی مردم جامعه بود، مشکلات موسیقی و مصائبی که موسیقیدانان با آن دست به گریبان‌اند و به طور کلی اهل فرهنگ و اندیشه، توسط کلید طلایی ایشان گشوده شود.



کاری به کار هنرمندان نداشته باشند

اولويت كاري و راهكارها: هنرمندان بلدند چگونه گلیم خویش را از آب بیرون بکشند. به باور من، مهم‌ترین راهکار این است که کاری به کار هنرمندان نداشته باشند و بگذارند خودشان مسائل خودشان را رتق و فتق کنند.

وزير پيشنهادي: وزیر فرهنگ، توان اجرایی چندانی ندارد و هر کسی که بیاید نخست باید از نهادهای دیگر کسب تکلیف کند. بنابراین تنها بخش اندکی از اوضاع فرهنگ و هنر در دست وزیر این حوزه خواهد بود و مابقی دست دیگران.



سخن گفتن در این راه، بیراه است

سخن گفتن در این راه، بیراه است؛ چراکه آنان کار خود پیش می‌برند و سخن گفتن اهالی هنر، تنها سیاه‌کردن صفحات روزنامه شماست.



از موسیقی ایرانی پشتیبانی شود

اولويت كاري و راهکارها: موسیقی اصیل و سنتی ایران، جزو میراث فرهنگی ملت ماست که اگر پشتیبانی نشود به مرور کمرنگ می‌شود. بنابراین بر این باورم که این نوع موسیقی به دلیل استقبال کمتر مخاطبان از آن نسبت به موسیقی پاپ به پشتیبانی دولتی بیشتری نیاز دارد.

وزير پيشنهادي: ترجیح می‌دهم که در این باب صحبت نکنم.



فرآيند صدور مجوز کوتاه شود

اولويت كاريو راهکارها: به نظرم سخت‌گيري‌هايي كه در فرآيند صدور مجوز، چه در انتشار آلبوم چه در اجراي كنسرت، صورت مي‌گيرد، بايد كاسته شود. براي مثال، وقتي موسيقیدان يا هنرمندي شناخته شده است و كارهاي متعددي از او منتشر شده، زمان صور مجوز براي او كوتاه‌تر شود.

وزير پيشنهادي: محمدعلی زم.



بی‌عملی مسئولان می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند!

اولويت كاري: شایسته‌سالاری باید در رأس امور قرار گیرد و با از بین بردن تفکیک جنسیتی و دادن این حق که روی صحنه رفتن و موسیقی خلق کردن، ویژه یک جنس خاص نیست، فضای موسیقی کشور احیا شود. روند گرفتن مجوزها، تسهیل شود و به موسیقی جدی بها داده شود؛ چراکه این نوع موسیقی در همه جای جهان از سوی حکومت‌ها پشتیبانی می‌شود تا بتواند به فرهنگ‌سازی خود ادامه دهد و به غنای موسیقی ملی‌شان بیفزاید. باید به هنرجویان موسیقی و سبکی که آموزش می‌بینند، بها داده شود.

فرهنگسراها که با شهردار شدن «محمدباقر قالیباف» امکان برگزاری کنسرت از آن‌ها گرفته شد، باید دوباره احیا شوند؛ چراکه بسیاری از موزیسین‌های جوان از چنین فضاهای کوچکی آغاز می‌کردند و بهره از این امکان به آن‌ها اجازه می‌داد تا دچار رکود ذهنی نشوند.

راهکارها: بی‌عملی مسئولان می‌تواند خیلی از مشکلات را حل کند! همین که سنگ انداخته نشود، خودش بزرگ‌ترین راهکار است و دیگر اینکه اگر بناست حمایتی شود، این پشتیبانی باید در راستای موسیقی‌های خاصی چون مذهبی یا سیاسی نباشد و هنر از برایِ هنر باشد. بنابراین یا کاری نکنند و اگر هم می‌خواهند بکنند فقط برای خودِ موسیقی باشد.

وزير پيشنهادي: علی مرادخانی و علی ترابی.



وزیر آتی در خدمت فرهنگ و هنراين مرز و بوم باشد

اولويت كاري و راهكارها: آنچه كه به نظر مي‌رسد مانع بزرگي بر سر راه اجراي موسيقي در كشور باشد، تأخير در صدور مجوز است. كارشناسي صدور مجوز به عنوان يك معضل تلقي مي‌شود. اگر بررسي اشعار ترانه‌ها را كنار بگذاريم، تأخير در صدور مجوز براي موسيقي غير منطقي به نظر مي‌آيد و نگراني در اين زمينه بي‌مورد است. حمايت از گروه‌ها و اجراهاي موسيقي ايراني و مسائلي چون برگزاري كنسرت مي‌تواند در مقابله با تهاجم فرهنگي بسيار مؤثر باشد.

وزير پسشنهادي: اميدوارم هر كه به پست وزارت منصوب مي‌شود، در ارتباط با موسيقي و در كل هنر باشد. دغدغه‌اش فرهنگ و هنر باشد. افرادي را كه در پست‌هاي مديريتي به كار مي‌گيرد، كه طبیعتاً قرار است در اعمال سياست‌ها نقش داشته باشند، از هنرمندان و تحصيل‌كردگان آن حوزه باشند. در كل، در خدمت فرهنگ و هنر اين مرز و بوم باشد.



واردکننده فرهنگ شده‌ایم

اولويت كاري و راهکارها: وزیر فرهنگ آتی باید فرهنگ ایرانی را برجسته‌تر کند. به نظر من، مردم اين مرزوبوم از فرهنگ خودشان دور افتاده‌اند. هر چند این حرف به مذاق مسئولان خوش نمی‌آید؛ اما متأسفانه باید بگویم که ما واردکننده فرهنگ شده‌ایم. به هر روی، برای مبارزه با آنچه که تهاجم فرهنگی می‌نامند باید روی زمینه‌های مختلف فرهنگی و هنری، سرمایه‌گذاری شود.

وزير پيشنهادي: از نظر من در اين رابطه، شخص اهميت ندارد و سياست‌هاي كلي در عرصه فرهنگ و هنر را حكومت مشخص مي‌كند و مشكل ما به دست يك شخص خاص، حل نخواهد شد.



وزارت فرهنگ و ارشاد به معناي واقعي، ارشادي انجام نداده است

اولويت كاري و راهکارها: مسلماً شخصي بايد بر مسند وزارت فرهنگ کشور تکیه کند كه آشنايي كامل با فرهنگ و هنر داشته باشد و جايگاه هنرمندان مملكت را در جامعه بشناسد و اگر تعريف‌شده نيست، تمام تلاش خودش را به كار گيرد تا آن را تعريف كند. متاسفانه هنوز خود موسيقي به درستي تعريف نشده و ما نفهمیدیم كه در اين مملكت حلال است يا حرام؟ در اينجا وزارت فرهنگ و ارشاد به معناي واقعي، ارشادي انجام نداده است و مراجعي كه هيچ ارتباطي به موسيقي ندارند، دخالت مي‌كنند. از نظر من بهترين کار اين است که با اعمال شایسته‌سالاری به جاي اينكه از شخصيت‌هايي كه هيچ آشنايي با مقوله فرهنگ و هنر ندارند از صاحب‌نظران در اين زمينه كمك و راهنمایی گرفته شود.

وزير پيشنهادي: احمد مسجدجامعي.



باید تا آنجا که می‌توان، موسیقی زنده را رواج داد

اولويت كاري: از جمله مهم‌ترين كارهايي كه وزير آتي بايد انجام دهد، باز كردن فضا براي صدور مجوز است. همچنین باید سالن‌های موسیقی‌ای ساخت که همه اقشار جامعه بتوانند از آن بهره‌مند شوند.

ما چنین کمبودهای اساسی‌ای داریم و به نظر من برای بهبود آنچه که شاهدش هستیم، باید تا آنجا که می‌توان، موسیقی زنده را رواج داد تا از این طریق، جوانان را از خانه‌ها بیرون کشید و در فضاهای زنده و رقابتی وارد کرد.

وزير پيشنهادي: احمد مسجدجامعي.



كسي وزیر شود كه امنيت را براي فضاي موسيقي ايجاد كند

اولويت كاري و راهکارها: به عقيده من، بايد اقدامات لازم براي جلوگيري از قانون‌گريزي و ايجاد قانون‌مداري با رعايت اولويت‌بندي حمايت، هدايت، كارشناسي و در نهايت مميزي انجام شود. اگر هنرمندي كه در عرصه موسيقي فعاليت مي‌كند، احساس كند كه حمايت مي‌شود،‌ هيچ وقت به دنبال گريز از قانون نمي‌گردد و احساس امنيت مي‌كند و وارد جرگه قانون‌مداران مي‌شود. هدايت هم باعث ارتقاي سطح كار مي‌شود و كارشناسي‌ها هم شخصيت لازم را براي كار هنري به وجود مي‌آورند و مميزي هم در نهايت كار است.

وزير پيشنهادي: از نظر من كسي بايد بر اين مسند بنشيند كه امنيت را براي فضاي موسيقي ايجاد كند و از اين طريق، وجاهت انساني، كرامت انساني و خلاقيت هنري‌ هنرمندان را تامين کند تا حقوق مادي و معنوي هنرمندان رعايت شود و جايگاه اجتماعي‌شان ارتقا پيدا كند.



وزیر آتی هر کس را سر جای خودش بنشاند!

اولويت كاري: وزیر آتی باید کار را به کاردان بسپارد و با اعمال شایسته‌سالاری، هر کس را سر جای خودش بنشاند؛ یعنی حراستی در حراست باشد و پژوهشگر در پژوهشگاه. فشارها بر هنرمندان کاهش یابد و با آزادی دادن، امکان شکفتن استعدادها فراهم شود.

وزير پيشنهادي: محمدعلی زم.



رسانه‌ای مستقل تأسیس شود

اولويت كاري: به نظرم مهم‌ترين اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد باید راه‌اندازی یک رسانه مستقل باشد.



اعمال سلیقه‌ها حذف شود

اولويت كاري و راهکارها: از نظر من، مسئوليت هر بخش هنري را بايد به اهل فن بسپارند. طبق گفته رئيس‌جمهور منتخب، بايد فرهنگ به دست اهالي آن سپرده شود و اعمال سلیقه‌ها حذف و از مميزي‌هاي بي‌مورد جلوگيري شود و به مسائل فرهنگي و هنري در چارچوب قانون، نگاهي باز داشته باشند.