بیطرف، قربانی شد یا مقصر است؟

مراد کاویانی در روزنامه شرق نوشت: پیش از اعلام نتیجه رأی اعتماد مجلس به کابینه دوازدهم، برداشت‏ها و تحلیل‏ها بر این بود که احتمالا نامزدهای چند وزارتخانه با مشکل مواجه خواهند شد. اما درنهایت همه وزرای حسن روحانی به‌جز حبیب‌الله بیطرف، رأی اعتماد گرفتند.

درباره رأی‌نیاوردن ایشان دلایل متعددی برشمرده‏اند که «بحران آب و مدیریت او در وزارت نیرو در دولت اصلاحات» نمود پررنگ‏تری داشت. همگان اذعان دارند که وضعیت منابع آبی کشور بحرانی است و در آینده این وضعیت بحرانی‏تر خواهد شد، به گونه‌ای که از بحران آب به‌عنوان یک مبحث امنیتی و ابرچالش کشور یاد می‌شود.

بروز هرگونه چالش سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... در مقیاس ملی نمی‌تواند تک‌عاملی باشد؛ به‌عبارتی ترکیبی از عوامل سیاسی، اقتصادی، مدیریتی و... در پیدایش و گسترش بحران نقش دارند.

اما به‌طور مشخص بحران آب در ایران محصول بارش اندک و خشک‌سالی‌های پیاپی، رشد جمعیت، ناکارآمدی الگوی مصرف آب، ناهماهنگی در بخش مدیریت آب، ناهمراهی مردم، ناکارآمدی طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری و... بوده است که بازتاب این عوامل در قالب برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، فرونشست زمین و تخلیه بسیاری از آبخوان‌های کشور، اعتراضات مردمی و... ظاهر شده است که عامل رویدادهاي اجتماعی و سیاسی دیگر شده و در آینده شدت و گستره بیشتری خواهند داشت.

در این میان، نزدیک به ٩٠ درصد منابع آب کشور صرف کشاورزی می‌شود که در کلیت خود، بهره‌وری پایینی نیز دارد. کشاورزی که فقط نزدیک به ٢٠ درصد در اقتصاد کلان کشور نقش دارد. ازاین‌رو، یکی از مقصران اصلی بحران آب، حوزه مدیریت کشاورزی است، بیش از آنکه وزارت نیرو باشد، به ناتوانی وزارت جهاد کشاورزی در مدیریت منابع آب محدود کشور برمی‌گردد.

از دیگر سو، ارزیابی هر طرحی باید متناسب با زمان و مکان تهیه و اجرای طرح باشد. از جمله ایرادهایی که به بیطرف گرفته شد، این بود که ایشان با سیاست سدسازی باعث بحران‌های زیست‌محیطی کشور شده‌اند.

اول اینکه جمعیت ایران در چند دهه اخیر به شدت افزایش یافته و شهرنشیني ٨٦ درصد شده است این در حالی است که بارش و منابع آب کشور تغییری نکرده و حتی کشور نزدیک به دو دهه درگیر خشک‌سالی‌های پیاپی بوده است؛ ثانیا با طرح‌های سدسازی آن زمان که عملیاتی می‌شدند، افتخار پیشگامی در سدسازی دنیا را داشتیم.

چنانچه این سدها ساخته نمی‌شدند، این نیاز آبی فزاینده چگونه حل می‌شد؟ درباره ساخت سد گتوند که من آن را یک خیانت ملی می‌دانم که باید مجریان آن به دلیل اجرای این طرح محاکمه شوند، مگر در زمان وزارت آقای بیطرف عملیاتی شد که تقصیر را گردن او می‌اندازند. مگر آنکه آقای احمدی‌نژاد اعلام کرد من قانون برنامه چهارم را قبول ندارم، آیا برای او و وزارت نیروی آن زمان سخت بود که با وجود مخالفت کارشناسان با مکان‌یابی ساخت سد مانع از اجرای ساخت سد گتوند و دیگر سدها شوند.

از سوی دیگر سیاست کلی نظام از آغاز انقلاب تا الان بر محور کشاورزی و عدم وابستگی دست‌کم در محصولات راهبردی کشاورزی استوار بوده است. سیاستی که در آن هدف (خودکفایی) وسیله (بهره‏‌برداری بی‌رویه از آب) را توجیه می‌کرد که نتیجه آن نابودی ذخایر آبی کشور بود بی‌آنکه از وابستگی کشور در حوزه واردات محصولات کشاورزی راهبردی کاسته شود.

ازاین‌رو، اگر تقصیری هم باشد، متوجه وزرایی مانند بیژن نامدارزنگنه، حبیب‌الله بیطرف، پرویز فتاح، مجید نامجو و حمید چیت‌چیان است که مجری طرح‌ها و دیدگاه‌هایی بودند که در تعارض کامل با واقعیات جغرافیای کشورمان بوده‌اند و نتیجه آن در تخریب محیط‌زیست نمود یافته است.

بر این اساس، من باور ندارم که بحران آب، اصلی‌ترین عامل عدم رأی اعتماد مجلس به بیطرف باشد؛ اینکه از ١٤٢ نفر از نمایندگان مجلس به‌عنوان نمایندگان موافق برای دفاع از برنامه‌های بیطرف وزیر پیشنهادی نیرو ثبت‌نام کنند و او در رأی‌گیری فقط ۱۳۳ رأی بیاورد، باید علت آن را در جاهای دیگري پی گرفت.

پیش از اعلام نتیجه رأی اعتماد مجلس به کابینه دوازدهم، برداشت‏ها و تحلیل‏ها بر این بود که احتمالا نامزدهای چند وزارتخانه با مشکل مواجه خواهند شد. اما درنهایت همه وزرای حسن روحانی به‌جز حبیب‌الله بیطرف، رأی اعتماد گرفتند. درباره رأی‌نیاوردن ایشان دلایل متعددی برشمرده‏اند که «بحران آب و مدیریت او در وزارت نیرو در دولت اصلاحات» نمود پررنگ‏تری داشت.

همگان اذعان دارند که وضعیت منابع آبی کشور بحرانی است و در آینده این وضعیت بحرانی‏تر خواهد شد، به گونه‌ای که از بحران آب به‌عنوان یک مبحث امنیتی و ابرچالش کشور یاد می‌شود. بروز هرگونه چالش سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... در مقیاس ملی نمی‌تواند تک‌عاملی باشد؛ به‌عبارتی ترکیبی از عوامل سیاسی، اقتصادی، مدیریتی و... در پیدایش و گسترش بحران نقش دارند.