صباح زنگنه: ترامپ عامل اصلی اختلافات ایران و عربستان است
روابط ایران و عربستان همراه با فرازوفرودهایی همراه بوده، اما در آخرین دور تنش بین دو کشور روابط به پایین‌ترین سطح خود رسید. پس از فوت ملک‌عبدا... نیز حکام جدید عربستان با افراطی‌گری، راه هرگونه تعامل را بستند و دخالت‌های ترامپ نیز به تقابل دو کشور دامن زد، اما چندی است که حکام عربستان اندکی تغییر مواضع نشان می‌دهند و دنبال بهبود روابط خود با ایران هستند.
روزنامه آرمان: روابط ایران و عربستان همراه با فرازوفرودهایی همراه بوده، اما در آخرین دور تنش بین دو کشور روابط به پایین‌ترین سطح خود رسید. پس از فوت ملک‌عبدا... نیز حکام جدید عربستان با افراطی‌گری، راه هرگونه تعامل را بستند و دخالت‌های ترامپ نیز به تقابل دو کشور دامن زد، اما چندی است که حکام عربستان اندکی تغییر مواضع نشان می‌دهند و دنبال بهبود روابط خود با ایران هستند.
در آخرین تحرک، مقامات عربستانی درخواست ملاقات با مقامات ایرانی را مطرح کرده‌اند. در این‌باره صباح زنگنه، کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتوگو با «آرمان» پرداخته که در ادامه می‌خوانیم.
اخیرا مقامات عربستان درخواستی برای دیدار با مقامات ایرانی را مطرح کرده‌اند. شما نقش این تحرک را در بهبود چشم‌انداز روابط ایران و عربستان چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اینکه نمایندگان وزارت‌خارجه عربستان درصدد بازدید از سفارت خود در خاک ایران باشند، هیچ‌مشکلی را به‌وجود نمی‌آورد و حق آن کشور است. همان‌گونه که جمهوری اسلامی ایران نیز حق دارد از سفارت و کنسولگری خود در خاک عربستان و دفتر نمایندگی سازمان همکاری اسلامی دیدار داشته باشد.
این بازدید می‌تواند شرایط مذاکره را فراهم کند، اما اکنون نمی‌توان درمورد ادامه این روابط، پیش‌بینی دقیقی انجام داد، چراکه طرفین برای پیش‌بینی دقیق باید مواضع و انتظارات خود را براساس منافع‌ملی مطرح‌کنند و ارزیابی جامعی از شرایط به‌دست‌بیاورند.
نکته دیگر این پیام مقامات عربستانی، درخواست مذاکره با مقامات قضائی ایران است، این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا آن را گامی درجهت بهبود روابط دوجانبه می‌دانید؟
درخواست مقامات عربستانی برای دیدار با مقامات قضائی ایران جهت بررسی حمله به سفارت این کشور، بحث را پیچیده‌تر و طولانی‌تر می‌کند، چراکه مسئولان حقوقی و قضائی ایران نیز درخواست دیدار با قضات و بازپرس‌های پرونده‌های تعرض به دو جوان ایرانی در عربستان، حادثه مکه و سقوط جرثقیل و از همه مهم‌تر فاجعه منا را دارند.
می‌خواهند ببینند چگونه قضاوت کرده‌اند، چه کسی را مسئول دانسته‌اند و سیر بررسی و تحقیقات پرونده چگونه بوده است؟ بحث بسیار طولانی خواهد بود و از نظر من هرچند مانعی وجود ندارد که هر دو پرونده از هر دو طرف بررسی شود، اما مذاکره با یک مقام قضائی اعم از بازپرس و قاضی روند دیگری می‌طلبد و بهبود روابط دو کشور را به‌تاخیر می‌اندازد.
نکته دیگر بررسی معاونت قضائی دو کشور است که بحث گسترده‌ای در حوزه حقوق بین‌الملل را به‌دنبال خود دارد. معاونت قضائی روش سازوکار، همکاری و بررسی‌های قضائی طرفین را مشخص می‌کند و بسیار پیچیده است.
در دولت روحانی رابطه ایران و عربستان به پایین‌ترین سطح نزول کرد. تیم دیپلماتیک روحانی در بهوجودآمدن و تشدید بحران چه نقشی داشته است؟
این اتفاقات ریشه در گذشته دارد، اما در دولت یازدهم به اوج رسیده و علنی شد. درمورد عملکرد تیم دیپلماتیک روحانی باید گفت که صبر را چاشنی کار کرد، اما به‌احتمال قریب‌به‌یقین، دولت روحانی در افزایش تنش‌ها دخالتی نداشته، بلکه طرف مقابل تنش‌زایی کرد. بر این اساس طرفین به تعریفی واحد از روابط خود نیاز دارند. مشکلات دوکشور مشخص و محدود است.
جمهوری‌اسلامی ایران هیچ‌گاه نخواسته که رژیم حاکم بر عربستان را با قهر یا نرمش تغییر بدهد. تغییر نظام از زبان مسئولان ما مطرح نشده و در این‌باره از کسی نیز حمایت نشده، اما از زبان مسئولان عربستان نسبت به نظام جمهوری‌اسلامی ایران سخنانی دال بر تمایل به تغییر نظام گفته شده که باید آنها در جای خود بررسی و رفع شود.
گرچه برخی تنش‌ها روابط متقابل را تیره کرده، اما ریشه مشکلات دو کشور اختلافنظر در یمن، سوریه، عراق است، درحالی که هم ایران و هم عربستان با کشورهای متعددی، اختلافنظر دارند و قطع‌شدن روابط به صرف اختلافنظر، عقلایی نیست، چراکه روابط دوجانبه نسبت به حوادث منطقه‌ای اولویت دارد.
عوامل و دلایل بهوجودآمدن تنش‌ها چه بوده و از چه زمانی این تنش‌ها شدت گرفت؟
غور‌کردن در تاریخ به‌نفع اصلاح روابط نخواهد بود، بلکه مسائل را پیچیده‌تر می‌کند. بنابراین بهتر است به مسائل دوسه‌سال اخیر توجه بیشتری مبذول کرد که عمده این مسائل به تحولات یمن، سوریه، عراق و لبنان مربوط می‌شود. با این حال می‌توان گفت این تنش‌ها هنگامی به اوج خود رسید که ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شد.
اکنون این اختلافات بیشتر از آنکه از ایران یا عربستان نشات بگیرد، از آمریکا نشات می‌گیرد و عمده‌ترین دلیل اوج‌گرفتن تنش‌ها بین دو کشور، تغییر دولت در آمریکا است. برای جمهوری‌اسلامی ایران، پذیرفتنی و برای عربستان سزاوار نیست که اجازه دهند کشور ثالثی بر روابط دو کشور مسلمان همسایه سایه بیفکند.
کشوری که خود را خادم‌الحرمین قلمداد می‌کند، باید نسبت به همه کشورهای اسلامی بیطرف و معتدل باشد و نباید سیاست خود را تحت‌تاثیر القائات سایر دولت‌ها و کشورها قرار دهد.
بسیاری معتقدند جامعه بین‌الملل در مورد این دوکشور سیاست دوگانه اتخاذ کرده است. شما این موضوع را تا چه حد درست می‌دانید؟
مهم‌ترین پدیده عصر حاضر و به‌ویژه در 5سال گذشته، تروریسم سازمان‌یافته با ادعای تشکیل خلافت در منطقه بوده است. این پدیده فرامنطقه‌ای درپی نظام‌های آموزشی، فرهنگی و تبلیغاتی غرب به‌وجود آمده است. ظاهرا همه کشورهای غربی مرکز وهابیت را منشأ تعلیمات ایجاد تنفر، دشمنی و تشویق به طرد سایر پیروان مذاهب و ادیان می‌دانند.
حتی دولت‌های دموکرات و جمهوریخواه آمریکا که متحد دیرینه دولت عربستان محسوب می‌شوند، بارها طی چنددهه‌اخیر به این نکته اشاره کرده‌اند، درحالی که همه می‌دانند که جمهوری‌اسلامی درجهت مخالف قرار داشته و اساسا قابل مقایسه با گروه‌های تکفیری و تندرو نیست.
دولت‌های غربی باید نسبت به مخالفان و حامیان این پدیده توجه بیشتری مبذول می‌داشتند و موضع قاطع‌تری اتخاذ می‌کردند. از سوی دیگر، جمهوری‌اسلامی که خود مورد تعرض تروریسم بوده و مردم، مسئولان و دانشمندانش را در حوادث تروریستی از دست داده، مورد هجمه غرب واقع می‌شود و این کشورها به مرکزیت آمریکا، هیچ‌گاه به تروریسم علیه ایران، اشاره نکردند و اقدامی درجهت دفاع از مظلوم انجام ندادند و گروه‌های تروریستی و جنایتکار را در دامان خود پرورش دادند.
باید در قبال تمام این مسائل مذاکره و در جهت رفع ابهام و حفظ منافع ملی گفتوگو شود تا به یک راه‌حل مرضی‌الطرفین، عملی، واقعی و مسئولانه برسند.
جمهوری‌اسلامی ایران چه راهکاری را برای بهبود روابط با دولت سعودی و تنش‌زدایی می‌تواند اتخاذ کند؟
جمهوری‌اسلامی در تنظیم و توسعه روابط برای کشورهای منطقه اولویت قائل است. مجموعه نظام نیز مایل به ایجاد یا تشدید تنش در منطقه نیست. مقام‌معظم‌رهبری در آخرین پیام خود برای حاجیان آشکارا فرمودند کشورهای خارج از دنیای اسلام، اختلافات را دامن می‌زنند و لازم است همه درگیری‌ها و اختلافات در جهان اسلام فورا متوقف شود.
بنابراین دعوت جمهوری‌اسلامی ایران، در بالاترین سطح خود یعنی مقام‌معظم‌رهبری بسیار روشن و آشکار است. این پیام فرصت بسیار خوبی به عربستان داده که در این جهت گام بردارد و از این فرصت استفاده کند. وقتی که رهبری چنین موضعی می‌گیرد، یعنی همه قوا و مسئولان کشوری و لشگری آن را قبول دارد و جمع‌بندی نظام جمهوری‌اسلامی است.
اگر کشورهای همسایه نظیر عربستان و امارات این پیام را درک نکنند، فرصت را از دست داده‌اند و بعید می‌دانم به‌این‌زودی، فرصت دیگری برای اصلاح مسائل در جهان اسلام فراهم بشود.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر