نگاهی به فیلم «برخی زنان»؛ هنر میزانسن روابط انسانی

روزنامه آسمان آبی - نیما شهرابی، منتقد: برای علاقه مندان سینمای مستقل آمریکا، کلی ریکارد بی شک نامی آشنا خواهدبود. فیلم های او کاوشی عمیق و شاعرانه برای فهم و اکتشاف زندگی است. چشم اندازهای وسیع، طبیعت، قوانین و سرکوب، جنون و جنایت، تنهایی انسان و پیوندهای عاطفی از دستمایه های اساسی «برخی زنان» آخرین ساخته این کارگردان است.

«برخی زنان» تحسین شده در جشنواره های فیلم ساندنس و سیدنی، برنده بهترین فیلم از جشنواره لندن و چهارمنی فیلم برگزیده سال در نظرسنجی «سایت اند ساوند» توانایی خارق العاده ریکارد در میزانسن، روایت و شخصیت پردازی را نشان می دهد. کارگردان فیلم که سابقه سال ها فعالیت و همکاری با مهم ترین کارگردانان مستقل آمریکا از جمله گاس ون سنت، تاد هینس، هال هارتلی و دیوید برتون موریس را در کارنامه دارد، حالا خود، تبدیل به یکی از همین فیلمسازان بزرگ شده است.

«برخی زنان» درواقع از مجموعه داستان Both Ways is the Only Way I Want it نوشته میلی ملوی که در سال ۲۰۰۹ انتشار یافت، اقتباس شده است. ریکارد ارتباط ویژه ای با نویسندگان هم عصر خود دارد و ملوی نیز از جمله آنان است. او درباره انتخاب این داستان می گوید: «بلافاصله [پس از خواندن کتاب] از نگاه میلی ملوی خوشم آمد. واقعا همه داستان هایش را دوست داشتم و با خودم فکر می کردم بسیار بصری هستند، از این بابت مطمئن نبودم کدام یک را اقتباس کنم. فرایند کار به این شکل بود که سه یا دو داستان را که با یکدیگر هماهنگی بیشتری دارند پیدا کنم، برای همین فرایند کار نوعی آزمون و خطا بود. چه درونمایه هایی از این داستان ها ناشی می شوند؟ آیا کنار هم قرار دادن این دو داستان چیزی به آن ها می افزاید، یا دلیلی برای این کار وجود دارد؟ می خواستم چشم اندازی پیدا کنم که متفاوت از اورگون باشد و این تقریبا یک فرصت بود که سر از مونتانا دربیاورم و دریابم فیلم چگونه باید باشد.»

«برخی زنان»، ساختار اپیزودیک مجموعه داستان را به واسطه اقتباس از چند داستان به هم پیوسته حفظ کرده و در طبیعت مونتانا و شهرهایی چون لیوینگستون و بلفری فیلمبرداری شده است. لیوینگستون که زمانی محل زندگی سام پکین پا و ریچارد براتیگان بوده، با طبیعت بکر خود، بادها، قطارها، دشت های وسیع و مزارع پوشیده از برف، کیفیتی نقاشی گون می یابند و مینی مالیسم منحصر به فرد فیلم با موسیقی طبیعت، مخاطبان را تحت تاثیر قرار می دهد، گرچه ریکارد خود بزرگ شده ساحل شرقی آمریکاست و بیشتر زندگی خود را در نیویورک گذرانده، اما روح وسترن پردازش، او را به غرب و ایالت های اورگن و مونتانا کشانده و تا حدی این فضا را به اعتلا رسانده که منتقدان از او عنوان وسترن ساز فمینیست یاد کنند.

کلی ریکارد از تحسین کنندگان فیلمساز مستقل و تجربی پگی اواش است و در اعترافی می گوید: «راستش عنوان فیلم «برخی زنان» را از یکی از فیلم های اواش برداشتم.» او از میزان تعلق خاطر و علاقه اش به این فیلمساز تجربی گفته و در توصیف اواش می گوید: «او یک فیلمساز سوپر بصری بود که همراه با یک شوخ طبعی مطبوع، فیلم می ساخت.»

به پیتر هوتون و پگی اواش می توان لوکاس مودیسن، فیلمساز تجربی دیگری که برای ریکارد تحسین برانگیز بود را اضافه کرد. کارگردان فیلم «برخی زنان»، همواره مخاطب پر و پا قرص سینمای تجربی آمریکا بوده و هست، حتی هنگامی که شور تماشای فیلم تجربی «Tangerine» را توصیف می کند، نمی تواند میزان هیجان زدگی اش را کتمان کند. فیلمی محصول سال 2015 میلادی که در فستیوال ساندنس به نمایش درآمد و تمامی مراحل فیلمبرداری آن با گوشی هوشمند آیفون 5 انجام گرفته بود.

«برخی زنان» داستان زندگی سه زن تنها در شهرهای کوچک اطراف لیوینگستون و مونتاناست که هر یک از جانب اطرافیان شان نادیده گرفته می شوند و با بحران های مقبولیت از جانب اجتماع، خانواده و نزدیکان رو به رو هستند. فیلم با تصویر عبور قطاری از میان چشم انداز زیبای دشت بزرگی آغاز می شود؛ تصویری که یادآور نماهای آغازین وسترن های کلاسیک است و به واسطه همین تصاویر اولیه، ریکارد مخاطب را با جغرافیا و اتمسفر فیلم آشنا می کند.

در داستان اول لارا (لورا درن) وکیل مدافع کارگران برای بازپس گیری حقوق آنان در برابر کارفرمایان است. لارا اکنون پرونده کارگری را برعهده داد که پس از یک حادثه در محل کار و آسیب شدیدی که دیده درصدد برآمده حق خود را از صاحبان سرمایه بازپس گیرد، اما قوانین ناعادلانه و شرایط سخت زندگی کارگران در کنار خرید رای دادگاه از جانب کارفرما و پرونده سازی علیه کارگر بی نوا، همگی باعث بحرانی شدن پرونده برای لارا و موکلش شده است.

کارگر فیلم، فولر (جارد هریس) عزم خود را جزم کرد تا حقوق خود و شغل از دست رفته اش را بازستاند و از فروپاشی خانواده اش جلوگیری کند. لارا اما می داند تلاش هایش بی فایده است، چرا که پرونده سازی ها و مدارک موجود در پرونده و حتی قوانین کاپیتالیستی آمریکایی هیچ یک حق را به فولر نخواهدداد. در صحنه ای لارا، تلفنی به دوست خود می گوید فولر حرف او را نمی پذیرد و اگر یک مرد شرایط پرونده را به او توضیح می داد بی درنگ قانع می شد.

پس از آن که برای فولر روشن شد که به هیچ وجه نمی تواند از خواسته های برحقش دفاع کند، تصمیم می گیرد که در ساختمان دادگستری، جایی که پرونده اش بایگانی می شود، گروگان گیری کند و از وکیلش بخواهد از این راه جنون آمیز حقوق او را بازپس گیرد، اما لارا از ایفای نقش یک قهرمان ناتوان است و مسبب دستگیری فولر می شود.

در داستان بعدی می بینیم جینا (میشله ویلیامز) مادر سختکوش یک خانواده درصدد برآمده که تحولی در زندگی خانواده اش به وجود آورد و برای شوهر بی مبالات و ریاکارش و همچنین دختر خودخواه و خیره سرش خانه ای در جنگل، نزدیک روستایی که در آن بزرگ شده، بسازد. جینا که کاراکتری مالیخولیای دارد، هنوز دوست دارد خاطرات شیرین گذشته از دست رفته را زنده کرده و زندگی را تحمل پذیر کند. او آرزو داشته با سنگ های قدیمی دهکده اش که مقابل خانه پیرمردی سالخورده ریخته شده اند و نزدیک به ۵۰ سال همان جا بوده اند خانه را بسازد.

برای جینا درخواست سنگ ها از پیرمرد بسیار دشوار است، به ویژه که پیرمرد دچار بیماری های کهنسالی و آلزایمر شده. جینا و پیرمرد هر دو پیوند غریبی با طبیعت دارند؛ پیرمرد با پرندگان هم صحبت است و جینا مانند پرندگان که با چوب آشیانه می سازند برای آشیانه شان سنگ جمع آوری می کند.

داستان سوم داستان دختری (لیلی گلدستون) تنهاست که مانند پسرها لباس می پوشد و در زمستان مسئول نگهداری اسب های اصطبلی بزرگ است. او شب ها به پرسه زنی می پردازد، اما نه در جایی احساس آرامش می کند، نه دوستی دارد و نه به جایی تعلق خاطر دارد. در خلال همین پرسه های شبانه جلوی ساختمانی می ایستد که ماشین های زیادی مقابلش پارک کرده اند. در آن جا الیزابت (کریستین استوارت) معلم حقوق شبانه در مدرسه ای را می بیند و در کلاسش شرکت می کند که درواقع دانشجوی حقوق و ساکن شهر لیوینگستون است.

الیزابت مجبور به پذیرش این شغل برای امرار معاش شده و هر شب، چهار ساعت از لیوینگستون تا آن جا رانندگی می کند و شب ها بر می گردد. دختر کم کم به الیزابت دل می بازد، اما الیزابت از این ارتباط طفره می رود و به واسطه این ارتباط، دختر دچار فروپاشی می شود. در این فیلم بازیگران مطرحی چون لورا درن، جارد هریس، میشله ویلیامز، کریستین استوارت و لیلی گلدستون به ایفای نقش می پردازند.

کلی ریکارد در ایالت فلوریدا و در خانواده ای از طبقه متوسط به دنیا آمد. پدر او مامور پلیس و یکی از وظایف او، عکاسی از محل وقوع جرم بود. همین مسئله سبب شد کلی از دوران نوجوانی به عکاسی علاقه پیدا کند و عکاسی با دوربین پدرش به یکی از مهم ترین سرگرمی های او تبدیل شد. در مدرسه هنرهای زیبای پوستن ایالت ماساچوست تحصیل کرد. او چند بورس هنری در موسسات معتبری چون موسسه گوگنهایم و کالج هنری برد و موسسه فیلم لینکلن سنتر را پشت سر گذاشته و هفت فیلم بلند در کارنامه فیلمسازی خود دارد.

از فیلم های پیشین کلی ریکارد می توان از «میان بر میک»، «حرکت شبانه» (هر دو در بخش اصلی جشنواره فیلم ونیز حضور داشتند)، «وندی و لوسی» (در بخش نوعی نگاه جشنواره فیلم کن)، «رودخانه گراس» (در جشنواره ساندنس) و «لذت قدیمی» (برنده جایزه در جشنواره فیلم رتردام) نام برد.

سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران در برنامه آینده خود قرار است فیلم های «برخی زنان»، «میان بر میک»، و «حرکت شبانه» را اکران کند.