فرایندهای گروهی برای خلق راهکارهای خلاق

طوفان فکری
موثرترین و احتمالا متداولترین فرایند گروهی است.در این روش افراد در گروههای شش تا دوازده نفره همراه یک سرپرست یا هماهنگ کننده و یک منشی جمع شده و این تعداد نباید از 6 نفر کمتر و از 13 نفر بیشتر باشد.اعضای گروه را می توان در زمینه های کاری مشابه یا مختلف بسته به هدف گروه تشکیل داد.
قوانین این روش شامل :
- هیچگونه قضاوتی درباره هیچ پیشنهادی صورت نمی گیرد.
- کلیه ایده ها مورد استقبال قرار می گیرند.
- هدف کمیت ایده ها است.
- ایده ها می تواند ترکیب ،اصلاح و ادغام شوند.
رهبر ابتدا در باره موضوع توضیحاتی را می دهد سپس از اعضا می خواهد درباره آن نظرات خود را ارائه کنند.سپس ایده ها بر اساس اولویت رتبه بند ی می شوند.و سپس مورد ارزیابی توسط اعضا قرار می گیرند و بررسی می شوند و برای هر ایده ای باید راههای پیاده کردن آن بررسی شود و در نهایت رد یا مورد قبول واقع شود.
این روش را می توان در مورد انواع مسائل بکار برد از آن جمله مسائل مربوط به بازاریابی ،برنامه ریزی ،خط مشی ،و غیره ..


نگارش فکری
در این روش افراد به دور هم نشسته و نظرات خود را درمورد مسئله بر روی کاغذ نوشته وبه نفر بعدی می دهد تا نفر بعدی هم نظرات دیگر ان را ارزیابی و اصلاح نماید.هدف این روش کمک به خلق نظرات بر اساس نظرات دیگران و همچنین بهبود نظرات ماقبل است.سه بار اصلاح برای خلق انبوهی از نظرات کافی است .مزیت اصلی این روش کاهش تاثیر و نفوذ رهبر در اعضا و عیب اصلی آن نیز فی البداهه نبودن نظرات است.

سبد نگارش فکری
در این روش یک گروه شش تا هشت نفره به دور یک میز نشسته و نظرات خود را درباره مسئله ای معین بر روی کاغذ می نویسند به محض اینکه فردی چهار ایده نوشت کاغذ را در وسط میز می گذارد اما افراد میتوانند تا نوشتن چهار ایده به کار خود ادامه دهند.پس از انکه همه نظرات خود را نوشتند کاغذها را میتوانند مبادله کنند. این روش به شرکت کنندگان اجازه می دهد به جای انکه به افکار دیگران بیفزایند با افکار خودشان کار کنند.

نگارش فکری
خلاصه این روش به این صورت است که بعد از مشخص شدن مسئله شش نفر به دور هم نشسته و ظرف زمان معینی سه ایده در سه ستون می نویسند و آن را به شخص بعدی می دهند و ان شخص هم بر اساس راح حل های پیشنهادی قبلی راه حل جدیدی میدهد و این فراین ادامه پیدا می کند تا همهد بر روی نظرات دیگران نظر بدهد و در نهایت نتایج مورد ارزیابی قرار میگیرد.

تجسم سازی خلاق
این تکنیک شامل سه مرحله است.تجسم یک نیاز خاص به تغییر ،تجسم روشی بهتر ،تدوین یک برنامه اجرایی مبتنی بر بینش . تعداد اعضای گروه باید بین شش تا هشت نفر باشد و به این صورت است که از شرکت کنندگان بخواهیم اینده شرکت را تا ده سال آینده تجسم کنند. مشکل اصلی این روش این است که افرادی که تجسمی نباشند نمی توانند به راحتی این کار را انجام دهند.

جهش های خلاق
این روشش روش قدرتمندی برای برای توسعه مفاهیم پیشرفت است و هنگامی رخ می دهد که گروه به راه حلهای واقع گرایانه جهش کند و سپس به عقب برگشته تا برنامه عملی برای اجرای آن تهیه کند.برای اموزش جهش خلاق چهار روش وجود دارد :
- ارائه توصیفی که شرکت می خواهد تا در اینده به آن تبدیل شود.
- ارائه توصیفی از رقیب ارمانی اینده.
- تجسم محصولات ارمانی اینده .
- تعیین اطلاعاتی که شرکت به آنها نیاز دارد.

دوایر خلاقیت
این دوایر شامل گروه کوچکی از کارکنان هستند که برای حل مسائل کیفی مرتبط با کارشان گرد هم جمع شده اند و ابتدا در ژاپن در قالب دوایر کیفیت به وجود آمد.

روش تکه کاغذ فورد
در این روش افراد ایده های خود را روی تکه کاغذهایی نوشته و شامل چهار مرحله است:
مرحله اول
هماهنگ کننده عبارات هدف یا کانونی را مشخص می نماید.تکه
مرحله دوم
شرکت کنندگان پاسخ خود را روی تکه کاغذ می نویسند که افراد باید پاسخ هی خود را در سرتاسر تکه کاغذ نوشته و باید کاملا بالای کاغذ باشد و در هر کاغذ فقط یک جمله نوشته شود و همچنین از واژه هایی مانند آن و این باید اجتناب شود .
مرحله سوم
هماهنگ کننده فرایند تقلیل داده ها طی مراحل دسته بندی ،ترکیب ،اصلاح وفصل بندی یا پاراگراف بندی به اجرا در می آورد.
مرحله چهارم
در نگارش گزارش نهایی کلیه اظهار نظرهای مربوطه در مورد تکه کاغذها تحت عناوین زیر مقوله مربوط دسته بندی می شوند و مطالب تکراری حذف می شوند.

تکنیک دلفی
در این روش پرسشنامه ای بر اساس برداشت هایی از یک موقعیت برای افراد ارسال می شود و پاسخ یکایک آنها جمع آور ی و خلاصه می شود و خلاصه اصلاح شده آن به افراد دوباره ارسال می شود.و این فرایند چندین بار تا اتفاق نظر کلی تکرار می شود.از این روش برای جمع آوری ایده کارشناسان در مناطق مختلف جغرافیایی استفاده می شود.
خلاصه این روش به شرح زیر می باشد :
• پیش بینی کنندگان پرسشنامه ای را بر اساس برداشتهای خودشان از موقعیت تهیه می کنند.
• پرسشنامه برای گروهی از کارشناسان ارسال می شود.
• یکایک پرسشنامه ها جمع اوری و خلاصه می شود.
• خلاصه به کارشناسان برگشت داده میشود.
• این فرایند تا زمان دستیابی به اتفاق نظر ادامه میابد.

تکنیک گشت و گذار
در این فراین چها مرحله وجود دارد:خود گشت و گذار ،ترسیم قیاس بین مسئله و رویدادها در گشت و گذار ،تجزیه و تحلیل لین قیاسها و سهیم شدن در تجارب گروه.
۱- گشت و گذار .رهبر یا سرپرست به هر یک از اعضای گروه آموزش میدهد تا یک گشت و گذار ذهنی در یک مکان فیزیکی که هیج رابطه ای با مسئله ندارد داشته باشند.
2- قیاس به عمل آوردن .سپس سرپرست گروه از اعضا می خواهد با صرف 10 تا 15 دقیقه بین مشاهدات خود در طی سفر و مسئله مطرح شده قیاس به عمل آورد.
۳- اکنون باید رابطه بین مسئله و گشت و گذار معنی شود و یا به عبارت دیگر بگوید چگونه از آنها برای حل مسئله استفاده کرد.
4- و در نهایت از افراد خواسته می شود در سیر و سیاحتها ،قیاسها ،ادراکها و راه حلهای خود با گروه سهیم شود.

روش گالری
در این روش به جای ایده ایی که تغییر تغییر موقعیت می دهند آفرینندگان ایده تغییر موقعیت می دهند در این روش هر یک از اعضا حوزه کاری متفاوتی را در نظر گرفته و یک گالری ایده خلق می شود و این ایده ها روی وایت برد نوشته می شوند و بعد از نیم ساعت افراد در گالری های همدیگر سیر و یادداشت برداری می کنند و انگاه به حوزه کاری خود برگشته و ایده های یادداشتی را به ایده های خود اضافه می کندو بعدا آنها را خلاصه می کنند.

تکنیک گوردون / لیتل
در این روش رهبر مسئله را شرح داده تا از میزان انتزاعی بودن آن بکاهد و هر چه از انتزاعی بودن آن کاسته شود و عینی تر شود راه حلهای معین تر و نه الزاما بهتر ظاهر می شود.

سیستمهای پشتیبانی تصمیم گروهی
این سیستم ها سیستم های نرم افزاری و یا سخت افزاری هستند که گروه را در تصمیم گیری بهتر یاری می کنند.برای مثال سیستم های یادگیری ویلسون از میناپولی مینسوتا بسته نرم افزاری پیشرفته ای را برای یادگیری درباره موضوعات گردآوری شده از طریق توفان فکری عرضه می کند.

تابلوی ایده ها
در این روش مسئله روی یک تابلو نوشته شده و افراد گروه می توانند افکار خود را که قبلا بر روی کارتهایی نوشته شده است به آن اضافه کنند.

محرکهای ایده ها
در این روش یک موضوع ملموس و عینی را به نحوی که با مسئله مربوط باشد به شرکت کنندگان بدهید و از آنها بخواهید برای حل مسئله تلاش کنند.

کمیته نوآوری
در این تکنیک مدیران و نمایندگان فنی به طور دوره ای برای حل مسئله تشکیل جلسه می دهند و کارکنان با ارائه پیشنهادهای خود برای شغل هماهنگ کننده با هم رقابت می کنند .ایده این است که هر قدر ایده بهتر باشد آن کارمند متعهد تر است .

گروه نوآوری درون شرکتی
در این روش مسئولان اجرایی ارشد از شرکتهای مختلف به رهبری یک مشاور نوآور تشکیل جلسه می دهند تا مسائل شرکت را به روشی ابتکاری حل و فصل کنند.

لانه شیر
این یک روش گروهی حل مسئله به صورت بره ها در مقابل شیرها است .در این روش یک گروه کار که برای طرح مسئله تعیین شده (بره ها )با گروه شیرها بحث و مناظره می کنند و گروه به طور دوره ای جای بره ها را می گیرند و حداقل یک هفته طول می کشد تا یک صورت مسئله با عبارت آغازین چگونه میتوانیم ؟ آماده کنیم.شیرها حق دارند تا مسئله را نسجیده تلقی و رد کنند و آنگاه بره ها باید یک هفته دیگر روی مسئله کار کنند و در نهایت پنج دقیقه وقت دارند تا راه حل های خود را شرح دهند و شیرها بیست دقیقه وقت دارند تا بازخورد راه حلهای اضافی و غیره را ارائه کنند.

تکنیک نیلوفر آبی
این روش از ایده یک شکوفه نیلوفر آبی گرفته شده است و اصول مکانیک مشابه با اصول برنامه صفحه گسترده لوتوس به آن اضافه کرد.خلاصه مراحل ای روش به شرح زیر است:
موضوع اصلی در مرکز نمودار شکوفه نیلوفر نوشته می شود.
از افراد خواسته می شود تا به ایده و کاربرد و راه حلها فکر کند و سپس در داخل مربعهایی در اطراف موضوع ثبت می شود.
انگاه این ایده ها مبنای خلق نمودار نیلوفر آبی را فراهم می کنند و برای هر ایده دوباره ایده های مربوط ارائه می شود.
در نهایت ایده ها مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرند.

توفان فکری میتسوبیشی
این روش به شرح زیر است:
- مسئله مشخص می شود .
- شرکت کنندگان راه حل ها یشان را می نویسند.
- شرکت کنندگان ایده های خود را با صدای بلند قرائت می کنند.
- ایده ها با صدای بلند شرح داده می شوند.
- نقشه ایده ترسیم می شود.
- ایده ها به صورت رودر رو مورد بحث و ارزیابی قرار می گیرند.

تحلیل ساخت شناسی واژگان
هدف این تحلیل قرار دادن دسته ای از ویژگی ها در مقابل دسته ای دیگر برای خلق ایده های جدید است .خلاصه این روش به این صورت است :
- محصول یا خدمتی که قرار است اصلاح شود انتخاب می شود.
- یک مانتریس دو یا سه بعدی با یک محور متشکل از ویژگی ها یا مشخصات محصول یا خدمت و محور دیگر ویژگی هایی نظیر افعال ،صفات یا قیود ترسیم می شود .محور سوم شامل واژه های اضافی تغییر یا سایر فاعل های مربوطه است.
- واژه های تغییر در مورد ویژگی ها بکار گرفته می شوند.
- نتایج مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.

روش NHK
این روش توسط هیروشی تاکتچی بعد از سالها آموزش مدیران در شرکت پخش برنامه های رادیویی ایجاد شد.
خلاصه مراحل این رو ش به این صورت است :
شرکت کنندگان در پاسخ به یک مسئله پنج ایده را روی کارتهای جداگانه می نویسند.
در گروهها پنج نفره تشکیل جلسه می دهند و هر فرد ایده خود را برای دیگران شرح می دهد.
کارتها جمع اوری و بر اساس موضوع به گروهها مختلف تقسیم می شوند.
گروهها ی جدیدی متشکلاز دو یا سه نفر تشکیل می شوند و هر گروه دو یا چند گروه از کارتهای دسته بندی را بر می دارد و از طریق توفان فکری ایده های جدید در ارتباط با ایده های درج شده بر روی کارتها خلق میکند.
هر گروه کارتهای خود را براساس موضوع سازماندهی و ایده رابه بقیه اعضای گروه اعلام میکند.
شرکت کنندگان به گروهها یده نفره تقسیم می شوندو کلیه ایده ها را یک به یک از طریق توفان فکری مورد بررسی قرار می دهند.

تکنیک گروه اسمی
این تکنیک برای موارد زیر مفید است :
شناسایی متغییرهای مهم در یک وضعیت مسئله خاص
شناسایی اجزای اصلی برنامه ای که برای اجرای راه حل خاصی طراحی شده است.
تعین اولویت ها با توجه به مسائلی که باید مورد بررسی قرار بگیرد و اهدافی که قرار است به آنها دست یابند.
این تکنیک مانند روش توفان فکری از یک گروه شش تا دوازده نفره استفاده می کند و کل فرایند از چهار مرحله تشکیل شده است:

خلق ایده
برای اینکار رهبر گروه یک سئوال انگیزشی برای اعضا مطرح و آن را بر رو ی وایت برد می نویسد .

ثبت ایده
پایده ها ی ثبت شده به روش نگارش ایده ها روی تخته نوشته می شوند و سرپزست گروه از تک تک اشخاص می پرسد اولین ایده در لیست او که هنوز توسط شخص دیگری ارائه نشده است چیست .و این فرایند تا تکمیل لیست همه شرکت کنندگان ادامه میابد.

تصریح ایده
هر ایده در لیست تهیه شده در دومین گام به ترتیب مورد بحث قرار می گیرد.

رای گیری درباره ایده
بهترین روش در این مرحله رهبر از اعضا می خواهد پنج ایده را انتخاب و بر رو ی کارت بنویسند و در حدود پنج تا ده راهکار به عنوان بهترین انتخاب می شوند.

فیلیپس
در این روش یک گروه بزرگتر را به شش گروه کوچکتر به اضافه یک سرپرست و یک منشی تقسیم می کنند تا توفان فکری ایجاد شود.مزیت این روش این است که در گروههای کوچکتر افراد راحت تر اظهار نظر میکنند.در این روش هر گروه بر روی مسئله ای خاص تمرکز می کنند و این مسئله باید مختصر ،کاملا مفید و به خوبی بیان شده باشد.

گشت و گذار همراه با عکسبرداری
در این رو ش از اصولی مشابه با شبیه سازی تصویری استفاده می شود.در این روش ازشرکت کنندگان خواسته می شود ساختمان را ترک کرده و بایک دوربین در اطراف قدم بزنند و از راه حل های احتمالی و یا استعاره های بصری برای مسئله عکسبرداری کنند.

تکنیک کارت سنجاقی
این فرایند مشابه با روش NHK,TKJ است و سا زماندهی سریع ایده ها را فراعهم می کند.
خلاصه مراح لاین روش به شکل زیر است :
گروهی متشکل از ۵ تا ۸ نفر دور میز مینشینند.
هر یک از اعضا افکار و نظرات خود را درباره مسئله بیان می کند و رو ی کارت می نویسد .
هر شرکت کننده کارتهایی را که به دست او می رسد میخواند و اگر ایده ارزشمندی باشد آن را به نفر بعدی می دهد.
سرپرست کارتها را دسته بندی می کند.
کارتها بر اساس موضوع دسته بندی شده و به یک صفحه بزرگ سنجاق می شوند.

سناریو سازی
یعنی تجزیه و تحلیل اطلاعات و فکر کردن و نوشتن درباره سناریوها و بحث درباره اینده بلقوه شرکت .این روش خیلی پیچیده بوده وبه زمان و تلاش قابل توجهی نیاز دارد و برای حل بسیاری ازمسائل استفاده می شود .مانند تدوین راهبردها ی مختلف برای شرایط احتمالی اینده .پیش بینی سناریو مستلزم تجزیه و تحلیل محیط و نقاط قوت و ضعف سازمان است.در این روش با مشخص کردن محرکهای اصلی آینده شرکت ، تاثیر این عوامل بر عوامل دیگر بررسی می شود.

روش سیل
سیل سر واژه کلمات انسجام متوالی اجزای مسئله است.و به طور خلاصه به صورت زیر می باشد:
• هر شرکت کننده در حالت سکوت پاسخ های خود را در مورد یک مسئله خلق می کند.
• دو عضو هر گروه هر یک ایده ای را با صدای بلند می خوانند.
• اعضای دیگر سعی می کنند این دو ایده را در یک ایده ترکیب کنند.
• عضو دیگر ایده خود را با صدای بلند می خوان و اعضا سعی میکنند آن را با ایده قبلی ترکیب کنند.
• و این فرایند تا راه حل نهایی ادامه میابد.

داستان نویسی بر روی تابلو دیواری
این رو ش بینهایت انعطاف پذیر است و به راحتی قابل اصلاح است.و در همه مراحل از خلق راهکارها تا انتخاب از بین آنها موثر است .
در این روش شما افکار و نظرات خود را بر می دارید و در حالی که بر روی پروژه ای کار می کنید آن را بر روی دیوار گسترش می دهید .و هنگامی که ایده ها را بر روی تابلو می نویسید شروع به مشاهده رابطه بین آنها می کنید و می بینید چگونه یک ایده به ایده دیگر ربط دارد و چگونه همه تکه ها با همدیگر تناسب دارند.

انواع تابلو ها یداستان نویسی :چهار نوع اصلی تابلو ی داستان وجود دارد:برنامه ریزی ،ایده ها ،سازمان و ارتباطات :
برنامه ریزی نخستین گام در این فرایند است و حاوی کلیه ایده ها ی مهم مرتبط با مسئله می باشند که توسط سرستون اصلی توصیف می شوند.سرستون ها تابلوی ایده را تشکیل می دهند.
تابلوی داستانی ایده ها :این مرحله گسترش بعضی از ایده های مندرج در تابلوی برنامه ریزی است داستان سازمانی باید به سه سئوال زیر پاسخ دهد: چه وظایفی باید انجام گیرد؟چه کسی باید انجام دهد؟و چه وقت باید آن را شروع کرد.؟در این مرحله اهداف و برنامه های مربو ط به تابلوی برنامه ریزی ایده مورد بررسی قرار می گیرد.
تابلوی داستانی ارتباطات به این سئولات پاسخ می دهد :چه کسانی باید بدانند؟چه چیز را باید بدانند؟چه وقت لازم است بدانند؟از چه وسیله ای برای انتقال اطلاعات استفاده می کنیم؟ این تابلو را میتوان بعد از تعیین وظایف تکمیل کرد.
انواع جلسه های داستان نویسی بر روی تابلو ی دیواری :
۱- قوانین جلسه تفکر خلاق :در این جلسه هدف خلق ایده و راه حلهای گوناگون تا جایی که امکان دارد است .و از قوانین اولیه توفان فکری استفاده می شود.
2- قوانین جلسه تفکر نقد گرایانه :در این جلسه ایده های خلق شده در جلسه قبلی مورد نقد و ارزیابی قرار می گیرد .

مطالعه فرایندهای خلاق حل مسئله
از این تکنیک برای اینکه ذهن بتواند بین اشیاء ، ایده ها،محصولات و اشخاص و غیره به ظاهر غیر مرتبط ارتباط برقرار کنند.هدف دوگانه این فرایند یادگیری (اشنا کردن غریبه)و نوآوری یعنی (غریبه کردن اشنا )است.اینن فرایند از پنج نفر عضو و یک هماهنگ کننده با یک صاحب مسئله تشکیل می شود.و بر پایه سه فرض زیر قرار دارد :
1- خلاقیت در همه افراد تا حدی نهفته است .
۲- قیاس مستقیم جهت درک ارتباط بین اشیای دیگر
3- قیاس نمادین یعنی خلق یک واژه فشرده از مسئله در دست بررسی - یک واژه کلیدی سپس از یک یا دو قیاس مرتبط با این مفهوم برای توفان فکری استفاده می کنند.

خلاصه مراحل این روش به شکل زیر است :
• مسئله مشخص شده و صاحب مسئله کار را با طرح پرسش چگونه اغاز می کند.
• مسئله به اختصار تجزیه و تحلیل میشود و اهداف جلسه و چرایی مسئله بیان می شود.
• افراد اهداف و خواسته های شخصی خود را برا ی مسئله می نویستد.
• صاحب مسئله سعی می کند راه حلهای احتمالی را بررسی کند.
• صاحب مسئله سه نقطه قوت و ضعف برای مسئله مینویسد .
• گروه به نقد و بررسی راه حل پیشنهادی میپردازند.

تیم های پنج نفره
این روش نوعی بازی است که حدود ۴۰ دقیقه طول می کشد این رو ش برای حل هر نوع مسئله از برنامه ریزی و پیش بینی راهبردی گرفته تا ساخت پرسشنامه مناسب است.خلاصه مراحل آن به این صورت است که یک موضوع انتخاب می شود و رهبر گروه آن را برای اعضای گروه شرح می دهد و اعضا در دو دقیقه ایده های مربوط به موضوع را تهیه و با تقسیم شدن به تیم های پنج نفره ایده خود را روی هم می گذارند و در نهایت همه گروهها گرد هم آمده و لیست کوتاهی از مهمترین موضوعات هر گروه را تهیه و مورد بحث قرا ر میدهند.

روش TKJ
ان روش در ابتدا برای خلق تصاویر ذهنی و ادراکی روی داده های خام استفاده شد و کاملا بصری است که به ایجاد ارتباط بین مفاهیم کلامی و نمایش های بصری کمک می کند. خلاصه مراحل این روش به شرح زیر است :
تعریف مسئله مورد بحث
از شرکت کنندگان خواسته می شود هر چقدر ایده می توانند روی کارتهای 3×5 بنویسند
کارتها جمع آوری و بر اساس موضوع به چند مقوله تقسیم می شوند.
رهبر کارتها را با صدای بلند می خواند.
اعضا کارتها را کارتهای خود را در کیسه خود که حاوی ایده های مرتبط است پیدا میکنندو با صدای بلند می خوانند.
گروه برای هر دسته از کارتها نامی انتخاب می کند .
این فرایند تا نامگذاری همه کارتها در دسته ها ادامه میابد .
اعضا ایده های خود را بر روی کارتهای 7×12 می نویسند .
رهبر دوباره آنها را جمع آوری و با صدای بلند می خواند.
همانند قبل همه کارتها در نهایت در مجموعه های راه حل نامگذاری شده قرار می گیرند.

منبع : Emodiran.com