یادداشت «آرمان» در مورد تصرف خیابان

پیام سلطانی در روزنامه آرمان نوشت: در جهان امروز، زندگی در شهرهای بزرگ، جذابیت‌های ویژه خودش را دارد. تمرکز امکانات شهری و اجتماعی و نیز گستردگی فرصت‌های شغلی در کلانشهرها نسبت به شهرهای کوچک‌تر، عده کثیری از مردم را به مهاجرت به شهرهای بزرگ تشویق کرده است. نتیجه چنین رویکردی، افزایش بی‌رویه جمعیت در چنین شهرهایی است.

ناگفته پیداست که وقتی میزان جمعیت یک شهر، چه جمعیت ثابت و چه جمعیت موقت شاغل، از ظرفیت‌های شهری‌اش بیشتر شود، منابع و امکانات موجود در آن شهر نسبت به متقاضیان کاهش می‌یابد. این مشکل همیشگی عدم تناسب میان منابع و امکانات با متقاضیان، بیش از پیش در شهر بروز خواهد کرد. یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین پیامدهای برهم‌خوردن توازن بین جمعیت و ظرفیت‌های شهری، در حوزه تردد و حمل‌و‌نقل درون‌شهری بروز خواهد کرد.

ازدیاد مسافر، مسافت‌های طولانی و عدم کفایت وسایل نقلیه عمومی، منجر به تردد خودروهای شخصی، بیش از حد استاندارد در سطح معابر شهر خواهد شد. شهروندان تهرانی سال‌هاست که با چنین مشکلی در کلانشهر تهران مواجه‌اند و مشکلات آن را تجربه کرده‌اند. امکانات فراهم‌شده در تهران برای جابه‌جایی مسافران درون‌شهری، جوابگوی حجم مسافران تهرانی نیست. جمعیت قابل‌توجهی از تهرانی‌ها به دلیل نقص خدمات حمل‌و‌نقل عمومی، تمایل دارند که از خودروی شخصی برای تردد استفاده کنند و این مساله منجر به بروز مشکلات بسیاری در تهران شده است.

نتیجه مستقیم افزایش حجم خودروهای شخصی در معابر تهران، پدیدآمدن معضل حل‌نشده ترافیک در پایتخت ایران است. اما آنچه این معضل را بغرنج‌تر می‌کند، وجود عوارض غیرمستقیم این مشکل است. آلودگی هوا، مشکل بعدی است که در مرحله بعدی سلسلسه معضلات ناشی از گسترش تردد خودروهای شخصی به وجود می‌آید و در باب زیان‌ها و اثرات مخرب آن بر سلامتی شهروندان به قدر کفایت گفته شده است. اثر نامطلوب مورد نظر این یادداشت، فقدان «جای پارک» ناشی از این افزایش تردد خودروهای شخصی است.

به‌طور طبیعی وقتی میزان خودروهای شخصی در خیابان‌های شهر، به‌مراتب از ظرفیت‌های شهر بیشتر باشد، یافتن محلی برای پارک‌کردن خودرو هم به معضلی پیچیده و تقریبا غیرقابل‌حل بدل خواهد شد، به‌خصوص در ساعات اولیه روز، هنگامی که سفرهای شهری برای رفتن به محل کار آغاز می‌شود، در خیابان‌هایی که ازدحام مراکز دولتی، اداری و تجاری وجود دارد، تمامی محل‌های پارک اشغال شده و کسانی که کمی دیرتر به محل کار خود می‌رسند، باید زمان زیادی را صرف پیدا‌کردن جای پارک کنند.

اتفاق عجیب و غیرقانونی‌ای که در این میان رخ می‌دهد، سوءاستفاده برخی ادارات و شرکت‌ها در تصرف قسمتی از خیابان با نصب «مخروط ایمنی» برای حفظ محل پارک مدیرانشان است. به کرات در خیابان‌های شهر شاهد آن بوده‌ایم که یک شرکت و یا سازمان دولتی، منطقه وسیعی از خیابان را با مخروط‌های ایمنی بسته و مانع از پارک‌کردن شهروندان در خیابان می‌شوند. پرسشی که در این باب مطرح می‌شود، بی‌تفاوتی راهنمایی و رانندگی در برخورد با این اعمال خودسرانه و غیرقانونی چنین شرکت‌ها و یا ارگان‌های دولتی است.

آیا هر کسی حق دارد به میل خود قسمتی از خیابان را ببندد و آن را به سود منافع خود مصادره کند؟ آیا هیچ ‌ضابطه و مجوزی برای تصرف خیابان‌های عمومی شهر وجود ندارد؟ آیا خیابان‌های شهر، برای استفاده تمامی شهروندان مشاع نیست؟ و هر نهادی این توانایی را دارد که با سوء‌استفاده از قدرت خود و تهدید شهروندان با استفاده از پرسنل انتظامی خود، قسمتی از خیابان را به املاک خود ضمیمه کند؟