زنگ خطر کاغذی ادامه حیات نشریات در ایران

محمود مختاریان؛ کارشناس رسانه در روزنامه ایران نوشت: در سراسر دنیا دانش و خرد، محصول خواندن است.در حقیقت این دانش است که خودابتکاری و خلاقیت به بار می‌آورد. اغلب وقتی می‌خواهند رشد اجتماعی هر جامعه را بررسی کنند به وضعیت نشر آن جامعه نگاه می‌کنند. گوش کردن به رادیو ونگاه کردن به تلویزیون هیچ زمانی موجب ایجاد خلاقیت نمی‌شود. این رسانه‌ها جایگاه خودشان را دارند و بیشتر در خدمت فراغت و سرگرمی هستند. بنابراین باید بگوییم که این رسانه‌های چاپی هستند که تولید فکر واندیشه می‌کنند.

تنها رسانه‌ای که در جهان رویکرد اخلاق‌مدارانه دارد روزنامه‌ها هستند. حتی در تمام دنیا پروتکل‌هایی برای رعایت اخلاق‌مداری به رسانه‌های مکتوب ارائه می‌شود. به‌طوری که مثلاً هیچ رسانه مکتوبی در امریکا درباره بیماری و وضعیت اقتصادی افراد، مطلبی منتشر نمی‌کند. نمونه بارز آن اینکه عکس آقای ضراب در مطبوعات منتشر نمی‌شود و به جای آن نقاشی آن چاپ می‌شود. این در حالی است که رسانه‌های مجازی و اجتماعی خاصیت دروازه بانی خبر را ندارند.همه اخبار را منتشر می‌کنند و به هیچ ارگانی هم پاسخگو نیستند.

تحقیقات نشان می‌دهد جوامعی که مطالعه می‌کنند آرام‌تر و سالم‌ترهستند. به‌طور مثال کشور ژاپن با ۱۲۷ میلیون جمعیت تیراژ روزنامه‌هایش در حدود ۶۸ میلیون نسخه است . این کشور در سال ۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مجله و دو میلیون جلد کتاب منتشر می‌کند. هر زن و مرد ژاپنی در روز ۴۵ دقیقه مجله و روزنامه می‌خواند. مردم ژاپن انسان‌هایی هستند که به موسیقی اهمیت می‌دهند و مطالعه می‌کنند و در این جامعه چاقوکشی کمتردیده می‌شود.

به‌طور کلی ۱۰ روزنامه اول جهان در آسیا منتشر می‌شوند. در ایران عنوان می‌شود که رسانه‌های چاپی ۹۰۰ هزار تیراژ دارند که به نوعی این رقم شک‌برانگیز است. هرچند امیدواریم که این رقم صحیح باشد. اولین صدمه‌ای که از گرانی کاغذ به وجود می‌آید متلاشی کردن صنعت نشر و چاپ است. حتی کاغذفروش‌ها نیز علاقه ندارند که قیمت کاغذ بالا برود چون باعث آشفتگی بازار خواهد شد. با توجه به اینکه فصل پاییز و زمستان فصل رونق انتشار کتاب است گرانی کاغذ باعث ریزش مخاطب و به دنبال آن تعطیلی مجلات و روزنامه‌هایی می‌شود که در حال حاضر هم به سختی اداره می‌شوند. زمانی که در دولت قبلی قیمت دلار از هزار تومان به ۳ هزار تومان رسید تعداد زیادی از نشریات تعطیل و ورشکسته شدند.

بنابراین گران شدن قیمت کاغذ در این شرایط نیز باعث تعطیلی روزنامه‌ها می‌شود. هم‌اکنون شاهد این موضوع هستیم که تعدادی از رسانه‌های چاپی به خاطر گرانی کاغذ به سمت شبکه وب حرکت کرده‌اند. هرچند ممکن است به طور کلی ظهور و بروز شبکه‌های مجازی موجب کاهش تیراژ روزنامه‌ها و رسانه‌های چاپی شده باشد اما هنوز نشریات تخصصی که از قدرت مالی بالایی برخوردار نیستند ، بالا رفتن قیمت کاغذ می‌تواند باعث زمین خوردن اینگونه نشریات شود. البته گرانی و کمبود کاغذ آسیب جدی‌تری به صنعت نشر و کتاب نسبت به مطبوعات وارد می‌کند.

شبکه‌های مجازی از سال ۱۹۹۶ تا به امروز باعث تعطیلی ۲۵ هزار روزنامه در جهان شده‌اند. برای اینکه این رسانه‌ها هزینه چاپ و کاغذ و لیتوگرافی و توزیع نمی‌دهند. در این شرایط نباید فراموش نکنیم که آمدن نشریات روی شبکه وب تابع زمان نیست . چرا که رسانه‌های آنلاین مشکل توزیع ندارند و هزینه‌ای‌ هم برای تحریریه بزرگ نمی‌دهند و نیز دارای مخاطب فراوان هستند. در حال حاضر گران شدن کاغذ و کمبود آن یک زنگ خطر جدی‌ برای نشریات چاپی محسوب می‌شود . به همین دلیل دولت باید با کمک به آنها از تعطیلی این نشریات جلوگیری کند. منهای اینکه از نظر محتوایی و شکلی نشریات و روزنامه‌های چاپی نیاز به بازنگری جدی دارند تا با بهتر شدن به نیاز‌های ضروری مخاطبان پاسخ دهند.