سقف شیشه‌ای وزارت خارجه ترک برمی‌دارد؟

خبرگزاری ایسنا: به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه "در چیدمان جدید وزارت خارجه، تلاش خواهد شد سهم بیشتری نسبت به گذشته برای زنان برای حضور در عرصه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه در نظر گرفته شود."

به طور قطع یکی از مهم‌ترین شاخص‌های جهانی برای تعیین حدود توسعه‌یافتگی یک کشور، میزان مشارکت و نقش‌آفرینی زنان آن سرزمین در عرصه‌های مختلف مدیریتی و تصمیم‌گیری است. هرچه حضور زنان در اداره امور پررنگ‌تر باشد، آن کشور با سرعت فزون‌تری به سمت شاخصه‌های توسعه حرکت می‌کند. گرچه این حضور باید واقعی و موثر باشد، نه سمبلیک و صوری.

در سال‌های اخیر با توجه به افزایش نسبی حضور زنان کشورمان در دانشگاه‌ها و تقاضای جدی آنها برای حضور در بازار کار، شاهد حضور فعالانه‌تر زنان در عرصه‌های میانی مدیریتی کشور هستیم، ولی متاسفانه همچنان سقف شیشه‌ای بالای سر زنان برای حضور پررنگ‌تر و ارتقاء در عرصه‌های مدیریتی پابرجاست. ممکن است این سقف در برخی از دستگاه‌ها و حوزه‌ها برای حضور زنان شکاف برداشته باشد ولی باید گفت در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها پایه‌های سنگین سقف شیشه‌ای باعث نادیده گرفتن زنان و توانمندی‌های آنها شده است و زنانی هم که در عرصه مدیریتی حضور پیدا کرده‌اند نه با سقف شیشه‌ای بلکه با صخره شیشه‌ای روبرو بوده‌اند و در جایگاه متزلزل تصمیم‌گیری قرار داشته‌اند.

محمد جواد ظریف در روزهای ابتدایی سکانداری مجددش بر دستگاه دیپلماسی کشور در گفت‌وگویی با ایسنا در پاسخ به این پرسش که در جریان سفر نخست‌وزیر سوئد به تهران عکسی از هیات ایرانی و سوئدی مقابل هم منتشر شد که در یک طرف میز اکثر سیاستمداران حاضر خانم بودند و در سوی دیگر هیات کاملا مردانه ایران نشسته بودند، هم‌چنین در دیدار هیات ایران و اتحادیه اروپا در نشست اسلو در سال ۱۳۹۵ نیز چنین عکسی با همین ویژگی منتشر شد، شما در دوره دوم حضورتان در وزارت خارجه قصد ندارید که از حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه بیش‌تر استفاده کنید؟ با بیان این‌که "احساس می‌کنم برنامه مدون و هماهنگی برای ارتقاء زنان و استفاده آنها در سطوح مدیریتی در وزارت خارجه و سایر دستگاه‌ها وجود نداشته است" افزود: در شش سالی که از کار در وزارت خارجه فارغ شده بودم و این فرصت را بیش‌تر از قبل داشتم که در دانشگاه تدریس کنم و دانشجویان بیش‌تری را داشته باشم، در اکثر این کلاس‌ها همیشه بهترین دانشجویانم خانم‌ها بودند و من تعجب می‌کردم که با توجه به این هوش و ذکاوت چرا در سلسله مراتب ورود به وزارت خارجه و هم‌چنین ارتقا در این وزارت‌خانه زنان چندان موفق نیستند. البته این را باید گوشزد کنم که ورود به وزارت خارجه کاری سخت و دشوار است و باید از هفت خان عبور کنیم.

وزیر امور خارجه با رد حضور نمایشی زنان در عرصه‌های مدیریت و تاکید بر این‌که این حضور باید راهبردی باشد، گفت: از زمان حضورم به عنوان وزیر در این وزارت‌خانه تلاش کردم که فرصت‌های بیش‌تری را برای خانم‌ها ایجاد کنم چنان‌که در دوره اول تصدی من بر دستگاه دیپلماسی کشور اولین معاون زن معرفی شد و بعد از آن اولین سفیر زن بعد از انقلاب به خارج از کشور اعزام شد و اکنون نیز امیدوارم که در این دوره جدید بتوانیم یکی دو سفیر زن داشته باشیم.

ظریف با اشاره به تجربه موفق فعالیت مرضه افخم ابراز امیدواری کرد که بانوان جدیدی که برای بر عهده گرفتن مسوولیت سفارت‌خانه‌های کشورمان در خارج از کشور انتخاب می‌شوند، توانمندی‌های مشابه افخم را داشته باشند و مثل او از احاطه خوبی بر امر سیاست خارجی برخوردار باشند.

اواخر شهریور ماه سال جاری زهرا پیشگاهی‌فر مدیرکل حقوق بشر و زنان وزارت امور خارجه در نشست تخصصی «زنان معماران صلح» که در دفتر سازمان ملل در تهران برگزار شد، در واکنش به اظهارات یکی از حضار مبنی بر اهمیت ارتقای حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی دستگاه دیپلماسی کشور، اعلام کرد: چند وقتی است که شورای مشورتی زنان در وزارت خارجه تشکیل شده، تا کنون مصوبات خوبی داشته است و آقای ظریف نیز با تصمیمات و مصوبات این شورا همکاری و همراهی داشته‌اند و به تازگی نیز لیستی ۱۰ الی ۱۲ نفره از خانم‌های توانمند جهت معرفی به آقای وزیر برای استفاده از توان آنها در رده‌های مدیریتی وزارت خارجه تهیه شده است".

اما تا کنون خبری درباره این لیست منتشر نشده و مشخص نیست نام چه کسانی در آن گنجانده شده است و آیا این زنان از بدنه وزارت خارجه هستند یا بیرون از آن؟

محمد جواد ظریف رییس دستگاه دیپلماسی کشور از اول مهرماه تا کنون در اقدامی کم سابقه دست به تغییرات و تحولاتی در ساختار و چیدمان و چارت تشکیلاتی وزارت‌خانه متبوعش کرده است و با توجه به تغییرات عمده‌ای که گفته شده است در سطحی وسیع در لایه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه بر اساس دستور وی ایجاد خواهد شد، برخی از کارشناسان بر این باورند که فرصت به وجود آمده بهترین زمان برای آن است که بر سقف شیشه‌ای حاکم در این وزارت‌خانه نسبت به پذیرش و حضور زنان در عرصه‌های بالای مدیریتی ترکی ایجاد شود و از زنان شاغل در این حوزه مهم و حساس دیپلماتیک که پیشانی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل محسوب می‌شود بهره‌مند شویم. زنان جوانی که فارغ‌التحصیلان رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه‌های معتبر کشور به ویژه دانشکده وزارت امور خارجه هستند و در کلاس‌های درس اساتیدی چون محمدجواد ظریف نشسته‌اند ولی به علت جنسیت‌شان و نگاه‌های کلیشه‌ای، سنتی و محدودگرا و مبتنی بر ایدئولوژی حاکم بر کشور که در ساختار این وزارت‌خانه مسلط است، راهی برای ورود به این وزارت خانه پیدا نکرده‌اند یا با وجود ورود به دستگاه دیپلماسی کشور آینده‌ای برای رشد در این ساختار برای خود متصور نیستند.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در گفت‌وگویی با ایسنا در مورد تغییرات ساختاری و چیدمان جدید در دستگاه دیپلماسی و فراهم شدن زمینه بیش‌تر برای حضور زنان در لایه‌های مدیریتی این وزارت‌خانه گفت: آقای رییس‌جمهور در فعالیت‌های دولت یازدهم و دوازدهم به مسوولان دستگاه‌های مختلف کشور تاکید کرده‌اند که در امور تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی، بیش‌تر از گذشته از توانمندی‌های زنان استفاده کنند. در وزارت خارجه نیز آقای ظریف بر این موضوع تاکید دارند و در همین چارچوب تلاش می‌شود که در چیدمان جدید وزارت امور خارجه سهم بیش‌تر نسبت به گذشته برای زنان برای حضور در عرصه‌های مدیریتی این وزارت خانه در نظر گرفته شود.

با نهایی شدن چیدمان جدید وزارت امور خارجه به احتمال قوی با موجی از تغییرات در سطح رییسان نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور رو به رو خواهیم بود و این موضوع فرصت مناسبی برای محمدجواد ظریف فراهم می‌کند تا زنان بیش‌تری را برای حضور در سفارت‌خانه‌های ایران در خارج از کشور به خصوص در کشورهای اسلامی و مسلمان به رییس‌جمهور پیشنهاد کند، چنان‌که علاوه بر افزایش سفیران زن، تعدادی از زنان شاغل در این وزارت‌خانه نیز برای کسب تجربه و فراهم شدن زمینه رشد آنها در سلسه مراتب این وزارت‌خانه در قالب کارشناس، دیپلمات یا حتی کاردار به سفارت‌خانه‌های کشورمان خارج از کشور اعزام شوند.