گل سنگ‌ها بلای جان «تخت جمشید» شدند

خبرگزاری ایلنا: تا امروز پژوهش جامعی درباره‌ گلسنگ‌های تخت‌جمشید انجام نشده به همین خاطر اعداد و ارقامی که تاکنون اعلام شده، صحت ندارد. همچنین برآورد دقیقی درخصوص میزان خسارت گلسنگ‌ها در دست نیست.

مسعود رضایی‌منفرد گفت: بحث گلسنگ‌ها بحث تازه‌ای نیست. این پدیده به نحوی نیست که ما بتوانیم به یکباره آن را حل کنیم. بعضی از گلسنگ‌ها در دنیا تا حدود ۴ هزار سال عمر دارند. ما در تخت جمشید بعد از آنکه از محل سکونت خارج شد (یعنی از ۲۰۰۰ سال پیش)، گلسنگ‌ داشته‌ایم.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید درخصوص انواع این گلسنگ‌ها توضیح داد و افزود: بیش از 120 نوع گلسنگ شناسایی شده است. این گلسنگ‌ها به روش‌های مختلف از بین می‌روند. بعضی‌ از آن‌ها به صورت فیزیکی، بعضی از آن‌ها به‌صورت شیمیایی، بعضی با لیزر و بعضی هم به انحای دیگری از بین می‌روند.

وی از انعقاد دو تفاهم‌نامه‌ی بین‌المللی در این باره خبر داد و گفت: برای از بین بردن گلسنگ‌ها دو تفاهم‌نامه امضا شده است. یکی تفاهم‌نامه‌ی سه‌جانبه‌ بینِ مرمت‌کاران بدون مرز ایتالیا، پژوهشکده حفاظت و مرمت و پایگاه تخت جمشید که به زودی اجرایی خواهد شد. قبلاً نیز روی گلسنگ‌های هَدیش به سرپرستی آقای پاسترلو مطالعاتی انجام شده است.

وی ادامه داد: تفاهم‌نامه‌ی دیگری نیز بین سازمان علمی صنعتی ایران و پایگاه تخت جمشید و کشور اسپانیا امضا شده که این گروه نیز فروردین ماه به ایران می‌آید و مطالعاتش را به‌طور رسمی آغاز می‌کند.

با توجه به اینکه از دو سال پیش، انعقاد قرارداد بین کشورهای مذکور و ایران اعلام شده بود؛ رضایی منفرد به این سؤال که چرا این تفاهم‌نامه‌ها به مرحله‌ی اجرایی نمی‌رسند؛ اینطور پاسخ داد: این تفاهم‌نامه‌ها تقریباً یک ماه پیش بالاخره امضا شده و تا این افراد کارهای ویزای‌شان را انجام دهند این پروسه زمان برده است و به طور قطع فروردین ماه این عملیات آغاز خواهد شد.

وی گفت: در تمام سایت‌های دنیا، آثار تاریخیِ سنگیِ روباز، با چنین مشکلی مواجه هستند و ریشه‌کن کردن این معضل امری محال است. این معضلی است که باید خیلی با ملایمت، با مطالعه و با پژوهش با آن روبه‌رو شد تا به یک نتیجه‌ی قطعی برسد. اگرچه ممکن است بعضی از گلسنگ‌ها مفید باشند ولی اغلب گلسنگ‌ها مخرب هستند. بیشتر گلسنگ‌ها رطوبت‌دوست هستند و بعضی‌ها خشکی‌دوست.

وی در توضیحِ عوامل رشد گلسنگ‌ها گفت: از عوامل‌ِ رشد گلسنگ‌ها می‌توان به تغییر اقلیم، ریزگردها، رطوبت، تغییر دما و ... اشاره کرد. این‌ها باعث می‌شود که گلسنگ‌ها رشد کنند. در تخت جمشید اقلیم‌ها به نحوی بوده که گلسنگ‌های تخت جمشید از رطوبت‌دوست به خشکی‌دوست تغییر کرده‌اند و این‌ها تماماً مسائل علمی است که باید روی آن‌ها بحث صورت بگیرد. درواقع چون در تمام دنیا با پدیده‌ی تغییر اقلیم مواجه هستیم در تخت‌جمشید نیز شاهد چنین پدیده‌ای هستیم. شاید قبلاً بعضی از گلسنگ‌ها با رطوبت رشد می‌کردند ولی الان یکسری گلسنگ‌ها هستند که با خشکی رشد می‌کنند.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید درخصوصِ‌ عدمِ امکانِ مسقف کردن تخت‌جمشید برای مقابله با رشد گلسنگ‌ها گفت: سقف زدن مشکلی را حل نمی‌کند. در موزه نیز که دارای سقف است باز یک‌سری گلسنگ‌ها را می‌بینیم. از طرفی مسقف کردن تخت جمشید منطقی نیست. ما الان روی پلکان شرقی آپادانا را مسقف کرده‌ایم که یک عده موافقند و یک عده مخالف. مخالفین ما را متهم می‌کنند که اِکوسیستم طبیعی را از بین برده‌ایم. از طرفی وقتی بخواهیم 12.5 هکتار را سقف بزنیم آیا واقعاً عملی‌ست یا خیر؟

وی با اعلام اینکه بودجه‌ی دقیقی را نمی‌توان برای این امر درنظر گرفت، اظهار داشت: من به‌طور دقیق نمی‌توانم بگویم چقدر بودجه برای این عملیات نیاز است. بودجه‌های تخت جمشید چون محدود است ما نهایتاً می‌توانیم یک پروژه مطالعاتی بگذاریم و تنها 3 درصد از بودجه‌ی کل مجموعه را که مربوط به بودجه‌های پژوهشی است به آن اختصاص دهیم.

وی افزود: یک وقت هست که ما از طریق فاینانس خارجی می‌توانیم عمل کنیم. اما به هر حال به‌طور دقیق نمی‌توان بودجه مشخصی را اعلام کرد. این پروژه یک عملیات مهم و ضروری است که امیدواریم سازمان میراث فرهنگی بودجه خوبی را برای آن در نظر بگیرد.

وی با ذکر اینکه تاکنون عملیات پژوهشی منسجمی درباره‌ی گلسنگ‌ها صورت نگرفته، و اعداد و ارقامی هم که گفته می‌شود صحت ندارد، گفت: عده‌ای در فضای مجازی منتشر کرد‌ه‌اند که گلسنگ‌ها تا 60 سال آینده تخت جمشید را به‌طور کامل از بین می‌برند که یک حرف کاملاً غیرکاشناسانه است. ما از دو هزار سال قبل گلسنگ داریم و تخت جمشید هم هنوز پابرجاست. گلسنگ‌ها بین 5 تا 60 سال رشد می‌کنند و نمی‌شود جلوی رشد آن‌ها را گرفت. تا امروز پژوهشی درباره‌ی گلسنگ‌های تخت‌جمشید انجام نشده است، به همین خاطر اعداد و ارقامی که اعلام می‌شود صحت ندارد. هنوز برآورد دقیقی درخصوص میزان خسارت گلسنگ‌ها انجام نشده چراکه این یک عملیات تحقیقاتی منسجمی را می‌طلبد و به این راحتی‌ها نیست.

وی از انتشار کتاب اطلس‌ گلسنگ‌ها خبر داد و گفت: نکته‌ای که خیلی مهم است این است که امروز گلسنگ‌هایی که در تخت‌جمشید موجود است به‌طور کامل، مانیتور و پایش می‌شوند. ما یک گروه پایش در تخت‌جمشید داریم که هم از نظر رطوبت و هم از نظر دما گلسنگ‌ها را پایش کرده، و سپس عکس‌برداری می‌کنند. اطلس گلسنگ‌ها نیز به‌زودی منتشر خواهد شد که انواع گلسنگ‌های ایران و تخت‌جمشید و نوع برخورد و رفتارشان در آن خواهد آمد.

وی هم‌چنین در پایان گفت: درمورد گلسنگ‌ها شما با پدیده‌ی خیلی عجیبی روبه‌رو هستید. بعضی از گلسنگ‌ها با لیزر هم از بین نمی‌روند. در تمام فصول سال می‌رویند و کاملاً با یک پدیده‌ی نسبی مواجه هستید.