رباخواران، برنده اصلی شرایط اقتصادی کشور

خبرگزاری ایلنا: فرشاد مومنی درباره ارتقای بنیه یادگیری دولت در زمینه اقتصادی گفت: در حیطه روش‌شناسی علم اقتصاد به‌ویژه در مباحث مربوط به توسعه، یکی از بحث‌های بنیادی نقص اطلاعات در تمامی جوامع انسانی است. پرسش مهم در این مورد علت تفاوت کارنامه دولت‌ها با در نظر گرفتن این ویژگی مشترک است.

وی متذکر شد: بسیاری از متفکران توسعه این تفاوت را به بنیه یادگیری جوامع نسبت می‌دهند. تعداد جوامعی که از اشتباهات گذشته خود و جوامع مشابه عبرت می‌گیرند بسیار اندک هستند. در این میان جوامعی به موفقیت رسیده‌اند که بنیه یادگیری نیرومندی داشته‌اند و هیچ موضوعی به اندازه ارتقای بنیه یادگیری در برون رفت از چالش‌ها و بحران‌ها موثر نبوده است.

مومنی ادامه داد: بنابراین اگر بنیه فکری و یادگیری دولت ارتقا یابد، زمینه بی‌ثباتی کاهش می‌یابد به‌ویژه آن‌که ناپایداری و بی‌ثباتی سیاسی بزرگترین قدرت توضیح دهندگی درباره بحران‌ها و توسعه نیافتگی را دارد.

مومنی با اشاره به کتاب «سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی» اثر ساموئل هانتینگتون درباره ناپایداری‌ها گفت: بیشتر ناپایداری‌های سیاسی از شهرها آغاز می‌شود اما اینکه به تغییر رژیم منجر شود به جوامع روستایی بستگی دارد. هر زمان ناپایداری‌های شهری با بی‌اعتنایی جوامع روستایی روبه‌رو بوده به سهولت کنترل شده اما زمانی که با همراهی جوامع روستایی بوده، رژیم حاکم سرنگون شده و بحث کلید درباره جوامع روستایی فقر گسترده و نابرابری‌های شدید است.

وی تصریح کرد: در دوره پس از تعدیل ساختاری در کشورهای در حال توسعه، هیچ عنصری شکننده‌گی آورتر از سیاست‌های تورم‌زا و تشدید کننده بیکاری نبوده است. یکی از پیامدهای تعدیل ساختاری، تورم‌های بالا و رکودهای عمیق بوده، بنابراین شکنندگی و ناپایداری کشورها از این زاویه قابل اعتنا است.

مومنی با اشاره به اعتراضات دی‌ماه گفت: بررسی دستگاه‌های دولتی از اعتراضات دی‌ماه نشان می‌دهد هیچ عنصری به اندازه تورم بالا و رکود عمیق تأثیرگذار نبوده است. طولانی شدن دوره بیکاری و فشارهای ناشی از تورم در این عصیان نقش کانونی داشتند. متاسفانه دولت ما از بنیه فکری و یادگیری استفاده لازم را نمی‌کند. بنابراین برای کمک به دولت باید بنیه یادگیری آن را افزایش داد تا با کنترل ناپایداری‌ها بستر مناسب برای ارتقای کیفیت زندگی، افزایش امید به زندگی و ... فراهم شود.

وی با اشاره به روند نقدینگی گفت: سال‌های اخیر روند رشد نقدینگی به‌صورت کم سابقه‌ای جهش داشته اما مساله اصلی درباره رشد این نقدینگی، همراه شدن آن با رکود عمیقی بوده که در ربع قرن اخیر کم سابقه است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: در بررسی اجزای نقدینگی و با استفاده از آمار بانک مرکزی در پایان آذرماه سال ۹۶، متوجه می‌شویم که حجم سپرده‌های مدت‌دار از مرز ۸۲ درصد عبور کرده، یعنی سیاست‌های بی‌ثبات کننده مانند دست‌کاری قیمت‌ها و سیاست‌های افزایش‌دهنده قیمت نهاده‌های تولیدی موجب افزایش ضریب اهمیت این سپرده‌های مدت‌دار شده و یک حس بی‌اعتمادی در تولیدکننده ایجاد کرده تا با دریافت سود سپرده‌ها ریسک درآمدی را کاهش دهد، طور‌ی‌که در این زمینه هیچ کشوری به اندازه ما وضعیت نگران‌کننده‌ای بوجود نیامده است.

مومنی ادامه داد: وقتی شاخص حجم سپرده‌های بانکی و حجم تسهیلات بانکی را مد نظر قرار می‌دهیم از جمع جبری این دو مورد به شاخصی می‌رسیم که نشان‌دهنده بی‌میلی نسبت به مقوله تولید است.آذرماه ۹۶، نزدیک به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان مربوط به مازاد سپرده‌ها تبدیل به تسهیلات شده اما باید در نظر گرفت که این رقم کجاها رسوب کرده؟ جالب آن‌که نزدیک به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یعنی ۸۰ درصد در بانک‌های خصوصی بودند.

این استاد دانشگاه با اشاره به گزارش تیرماه ۱۳۹۳ که از سوی هماهنگی امور اقتصادی دولت منتشر شده بود، گفت: در این گزارش به صراحت اعلام شده، سیستم بانکی ما علیه اشتغال مولد سازمان‌دهی شده طوری‌که در صفحه ۲۰ این گزارش آمده، بخش مهمی از تسهیلات بانکی در اختیار بنگاه‌های بزرگ قرار گرفته و بنگاه‌های متوسط و کوچک امکان استفاده از این تسهیلات را نداشته‌اند. در حالیکه این بنگاه‌ها نقش محوری در افزایش اشتغال را دارند.

مومنی تصریح کرد: پرسش مهم این است که چرا دولت به جای شناختن کانون‌های بحران، اقدام به آزادسازی‌های افراطی، واردات بی‌رویه و دست‌کاری قیمت‌ها می‌کند که خود تشدید کننده بحران هستند.

این اقتصاددان با اشاره با کانون‌های رانت گفت: با توجه به اینکه دولت در محاصره گروه‌های رانتی و رباخوار است، قربانی بزرگ چنین شرایطی تولیدکنندگان و برنده اصلی آن رباخواران و وارد کنندگان بزرگ هستند. باید در نظر گرفت که تنها سرمایه حبس شده در خانوارهای شهری ۲ برابر ارزش بورس کشور است.

مومنی در پایان تاکید کرد: موضوع تعیین‌کننده در چنین شرایطی کمک به نظام تصمیم‌گیری است تا از تسخیر رباخواران درآمده و نسبت به فرودستان و فقرا بی‌تفاوت نباشد که این کار از طریق ارتقای بنیه یادگیری دولت امکان‌پذیر است.