چرا عربستان عاشق بمب هسته ای شده است؟

فرارو: با بالاگرفتن تنش میان تهران و ریاض مقامات سعودی طی سخنانی با بیان اینکه اگر ایران به دنبال سلاح هسته‌ای باشد ما نیز برای دستیابی به سلاح هسته‌ای اقدام خواهیم کرد، تلاش کردند بار دیگر به صورت واضح ایران را مورد تهدید قرار دهند، اما این سوال مطرح شد که آیا به طور کلی امکان هسته‌ای شدن عربستان وجود دارد؟

هفته گذشته عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان سعودی طی مصاحبه‌ای با ‏سی ان ان آمریکا در پاسخ به سوالی در مورد احتمال ‏ساخت سلاح اتمی توسط ریاض گفت: در صورتی که ایران ‏به توانایی‌های اتمی دست یابد، ما نیز همه تلاش خود ‏را در این مسیر به کار خواهیم بست.

البته این نخستین بار نبود که مقامات سعودی صحبت از دستیابی به سلاح هسته‌ای را مطرح می‌کردند. مدتی قبل محمد بن سلمان ولیعهد این کشور نیز صحبت‌های مشابهی را بیان کرده بود. او در گفتگو با شبکه‌ی سی بی اس با تکرار ادعا‌های بی اساس خود علیه ایران در عین حال مدعی شد: ایران از رقبای عربستان محسوب نمی‌شود. ارتش ایران جزو پنج ارتش بزرگ کشور‌های اسلامی نیز نیست. اقتصاد عربستان از ایران بزرگتر است. ایران تا برابر شدن با عربستان بسیار فاصله دارد.

این در حالی است که بنابر آمار‌های رسمی بین المللی ارتش ایران در زمینه‌های مختلفی همچون تعداد افسران ثابت نیرو‌های نظامی، تعداد موشک‌ها و زیر دریایی‌ها از عربستان پیش است. او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا عربستان برای مقابله با ایران به تسلیحات هسته‌ای نیاز دارد؟ افزود: ما به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیستیم، اما اگر ایران به این سمت حرکت کند عربستان نیز بی‌درنگ سلاح هسته‌ای می‌سازد. ‏ البته پیشینه این ادعا یا به نوعی تهدید‌ها به سال ۲۰۰۳ برمی‌گردد که در آن سال پادشاه سابق عربستان ۲۰۰۳ به مسئولان ‏آمریکایی گفته بود در صورتی که ایران بمب اتمی ‏بسازد، عربستان هم چنین می‌کند. ‏

هرچند این ادعا‌ها در ادامه اظهارات بی‌پایه و اساس مقامات عربستانی مطرح می‌شود، اما تحلیل‌های متفاوتی در باره آن وجود دارد. برخی معتقدند که عربستانی‌ها بیان چنین مسائل در تلاش هستند که افکار عمومی جهان را تحت فشار قرار دهند تا بتوانند فشار به ایران را افزایش دهند و نه تنها قصد و نیتی برای ساخت سلاح هسته‌ای ندارند حتی امکان آن هم وجود ندارد. آن‌ها تاکید دارند که مساله امکانات مادی ‏نیست، بلکه مساله اصلی اراده سیاسی برای تبدیل ‏عربستان به یک مملکت اتمی است و واشنگتن در این ‏چارچوب نه به تهدید ایران، که بر وتوی اسرائیل در ‏مورد در اختیار داشتن سلاح اتمی برای کشور‌های ‏خاورمیانه، تکیه دارد. ‏.

اما از سوی دیگر بعضی بر این باور هستند که مقامات عرب در تلاش هستند آرام آرام افکار عمومی جهان را برای هسته‌ای شدند کشورشان آماده کنند و با توجه به حمایت و رابطه ایالات متحده و اسرائیل به عنوان دو حامی دارای سلاح هسته‌ای و همچنین خلق و خوی محمد بن سلمان که ثابت کرده است شخصیتی بلندپرواز و جاه طلب دارد، دور از ذهن نیست که روزی آن‌ها نیز اقدام به ساخت سلاح هسته‌ای کنند.

این تحلیلگران معتقدند که عربستان سعودی امکانات مادی و فنی لازم برای ساخت ‏بمب اتمی را دارد، علاوه بر اینکه انگیزه سیاسی ‏مهمی مانند مقابله با ایران دارد. آن‌ها تاکید دارند که برنامه‌های هسته‌ای ریاض در سال ۲۰۱۱ آغاز شد، ‏زمانی که مسئولان سعودی از برنامه‌ای برای ساخت ۱۶ ‏نیروگاه اتمی در طول ۲۰ سال خبر دادند. آنچه توجه ‏تحلیلگران را جلب می‌کند، آن است که عربستان از ‏امضای توافق ۱۲۳ سر باز زده است، توافقی که دولت‌ها ‏را از غنی سازی اورانیوم باز می‌دارد و امضای آن، ‏شرط واشنگتن برای ریاض در جهت همکاری با آن در ‏زمینه انرژی است. ‏

عربستان به دنبال اجرای تئوری جنگ‎های نامتعادل علیه ایران است

در همین خصوص مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «تهدید‌های عادل الجبیر و بن سلمان در چارچوب ایجاد فضای پیاده‌سازی تئوری جنگ‎های نامتعادل علیه ایران صورت می‌پذیرد. در این تئوری سه رکن اساسی وجود دارد. ۱-جنگ رسانه‌ای ۲- تبدیل جنگ رسانه‌ای به جنگ روانی ۳- زمینه‌سازی برای انجام یک عملیات میدانی؛ لذا جنگ رسانه‌ای برعلیه ایران امروز وارد جنگ روانی برای آماده سازی افکار عمومی برای انجام عملیات میدانی است که ممکن است در آینده فراروی دیدگان عربستان قرار بگیرد؛ بنابراین سعودی‌ها تلاش دارند تا با جهت‌گیری‌های معنادار سمت و سوی جنگ روانی خود را در راستای آماده سازی فضا برای یک عملیات میدانی متکی بر قدرت هسته‌ای برنامه ریزی کنند تا نوعی تشویش در خصوص رقابت هسته‌ای و تسلیحاتی در منطقه را به نظام بین‌الملل تزریق کنند.»

وی ادامه داد: «به هرتقدیر جامعه بین‌المللی با وجود اهمیت خاورمیانه عربی و فلات ایران، تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا فضای موجود را کنترل کنند و با این قبیل تهدید‌ها این نگرانی ایجاد می‌شود که با آغاز نوعی رقابت تسلیحاتی در منطقه با وجود اسرائیل به عنوان شریک ایالات متحده در منطقه، شاهد نوعی رودرویی تسلیحاتی میان کشور‌های منطقه باشیم و به همین دلیل است که به نظر می‌رسد عربستان به دنبال تحریک افکار عمومی جهان است تا بتواند ایران را بیشتر تحت فشار قرار دهد.»

او تاکید کرد: «عربستان برای تولید بمب هسته‌ای با موانع خاصی جز موانع داخلی مواجه نیست. این کشور امروز دارای نوع ارتباط منطقی آشکار و پیدا با اسرائیل و یک رابطه منفعت‌طلبانه با ایالات متحده آمریکا دارد؛ لذا دستیابی به انرژی هسته در بخش نظامی برای این کشور آسان به نظر می‌رسد. این در حالی است که عدم اطمینان عربستان از لحاظ ثبات داخلی چالش جدی نیرو‌های فرامنطقه‌ای حامی آمریکا است. زیرا آن‌ها نگران هستند که اگر عربستان از این منظر پشتیبانی شود، فقدان ثبات سیاسی در عربستان در آینده بتواند این پشتیبانی را بسیار خطرناک دو دچار ریسک‌های بالایی کند.»

این استاد دانشگاه افزود: «علاوه بر این‌ها در اختیار قراردادن این تسلیحات به عربستان می‌تواند زمینه‌پرور یک فضای خشونت بار غیرقابل کنترل در منطقه شود. این نیز یکی از موانع موجود بر سر راه عربستان برای تبدیل شدن به یک کشور هسته‌ای است؛ بنابراین آنچه که بیش از همه اهمیت پیدا می‌کند، پشتیبانی‌های موجود از عربستان برای دستیابی به چنین سلاح‌هایی است.»

وی در خصوص موانع داخلی عربستان برای دستیابی به سلاح هسته‌ای گفت: «به هرتقدیر در این کشور یک مقاومت‌های آشکار و پنهان در برابر محمد بن سلمان وجود دارد که نمی‌توان این‌ها را در چشم‌انداز آینده نادیده گرفت. زیرا اگرچه او توانسته تا حدود زیادی شاهزادگان عرب را کنترل کند، اما این کنترل نمی‌تواند به صورت مطلق اطمینان بخش باشد؛ بنابراین سناریوی ممکن که بن سلمان همیشه در مجموعه‌ای از مخاطرات درونی قرار خواهد داشت، زمینه‌ساز یک فضای نگران‌کننده برای کشور‌های حامی او می‌شود.»

مطهرنیا در پایان گفت: «بنابراین با توجه به همه این مسائل کشور‌های حامی عربستان آینده این کشور را هاله‌ای از ابهام می‌بینند و به همین دلیل غالبا بسیار محتاطانه با عربستان برخورد می‌کنند، اما این در دوره فعلی که ترامپ در کاخ ریاست جمهوری آمریکا حضور دارد به دلیل جهت‌گیری «پست نومحافظه‌کارانه» وی بسیار پایین امده است. به این معنی که تجهیز کشور‌های عربی و اتحادشان با اسرائیل برای محاصره منطقه‌ای تهران برای اعمال فشار بیشتر علیه ایران مدنظر قرار گرفته است. اما با وجود همه این مسائل نگرانی‌های زیادی در لایه‌های زیرین این حرکت وجود دارد، زیرا ممکن است از این تجهیزات در یک بافت موقعیتی دیگر بر علیه اسرائیل در پس زمینه ذهنی صادر کنندگان اسلحه به کشور‌های عربی وجود دارد.»

عربستان به دنبال تحقیر ایران است نه سلاح هسته‌ای

همچنین علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌الملل طی گفتگو با فرارو درباره اینکه آیا ممکن است عربستان به سلاح هسته‌ای مجهز شود گفت: «من فکر نمی‌کنم که این اتفاق هرگز رخ بدهد. زیرا با توجه به قواعدی که در منطقه در حال شکل گیری است مانع از این می‌شود که عربستان بتواند تبدیل به یک کشور هسته‌ای آن هم تسلیحات هسته‌ای شود. زیرا در چنین شرایطی کشور‌هایی مانند مصر و ترکیه هم همین خواسته را خواهند داشت.»

وی افزود: «به عقیده من ادعا‌های مقامات سعودی نه موضوع مهمی است و نه تازگی دارد. این کاملا در یک فضای کنترل شده انجام می‌شود و بیش از آنکه تهدید باشد به دنبال تحقیر طرف مقابل هستند؛ بنابراین به هیچ عنوان به معنی ان نیست که عربستان توانایی تبدیل شدن به کشور هسته‌ای را داشته باشد. ضمن اینکه نباید فراموش کرد که عربستانی‌ها نیازی به سلاح هسته‌ای ندارند. زیرا آن‌ها با کشور‌هایی مانند انگلیس و آلمان و فرانسه پیمان نظامی امضا کرده اند و در صورتی که به خطر بیوفتند آن‌ها وارد عمل می‌شوند.»

او ادامه داد: «واقعیت این است که میان ما و عربستان یک جنگ سردی وجود دارد که هر دو طرف تلاش در تحقیر طرف مقابل دارند. بنابراین همانطور که گفتم موضوع عجیبی رخ نداده است و هیچگاه عربستان نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. زیرا در این صورت ایران به مراتب آمادگی بیشتری برای دستیابی به سلاح هسته‌ای دارد. به هرحال ما سال‌هاست که انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای داریم.»

او در پاسخ به این سوال که در صورت اقدام این کشور برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، اقدام به تولید خواهند کرد یا خرید؟ عنوان کرد: «قطعا خرید برای عربستان به صرفه‌تر است. زیرا همانطور که می‌دانید سایت‌های هسته‌ای متحرک وجود دارد که قابل حمل و انتقال است. یعنی زمانی که موشک‌ها آماده می‌شود، کلاهک‌ها را نصب می‌کنند، اگر فاصله تولید کننده با خریدار کم باشد می‌توانند ان را جابه جا کنند.»

بیگدلی در پایان اظهار کرد: با وجود همه این مسائل من همچنان معتقدم که باید در برابر عربستان خویشتنداری کنیم تا روزی این زمینه فراهم شود که بتوانیم با این کشور همسایه یک رابطه تقریبا مسالمت‌آمیز و دوستانه داشته باشیم. به عقیده من اگر مسئله برجام را ما حل کنیم راه برای اینکه بتوانیم به عربستان هم وارد مذاکره و رابطه شویم باز خواهد شد